167
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Բժշկյան Մինաս Մանուկի | name-am-aliases = | name-ru = Бжшкян Минас | name-ru-aliases = | name-lat = | name-en =Bzhishkyan Min...»:
{{Person
| name-am = Բժշկյան Մինաս Մանուկի
| name-am-aliases =
| name-ru = Бжшкян Минас
| name-ru-aliases =
| name-lat =
| name-en =Bzhishkyan Minas
| name-fr =
| image =Загруженное.jpg
| birth-date=15.10.1777
| birth-place = Տրապիզոն,Փոքր Ասիա
| death-date =26.11.1861
| death-place = Վենետիկ,Իտալիա
| description = Բանասեր, մանկավարժ, քերական, պատմաբան, ազգագրագետ, երաժշտագետ
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1777թ. հոկտեմբերի 15-ին Փոքր Ասիայի Տրապիզոն քաղաքում: Մահացել է 1861թ . նոյեմբերի 26.-ին Իտալիայի Վենետիկ քաղաքում:
==Կրթություն==
Սովորել է Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության դպրոցում:
==Աշխատանքային գործունեություն==
* 1808թ.՝ մեկնել է Ս. Ղազարից և կրթական , մանկավարժական գործունեություն ծավալել Կ. Պոլսում:
* Տրապիզոնում հիմնել է դպրոցներ:
=Ձեռքբերումներ=
* Վենետիկի Սխիթարյան միաբանության անդամ
* 1804թ.՝ վարդապետ
=Մատենագիտություն=
* «Ճեմարան գիտելեաց» (1815) աշխատության մեջ ներկայացրել է հունա-հռոմեական դիցաբանությունը և ժողովուրդների քաղաքակրթության աստիճանները:
* «Հմտութիւն մանկանց» (մաս 1-4, 1818) դասագրքում (աշխարհաբար) ներկայացրել է Արևելքի մի շարք ժողովուրդների ազգագրությունը:
* Ճանապարհորդելով Սև ծովի ափերով (1817-19)՝ գրել է «Պատմութիւն Պոնտոսի, որ է Սեաւ ծով» (1819) աշխատությունը, որտեղ աշխարհագրական, պատմական , ճարտարապետական , հնախոսական, ազգային ազատագրական արժեքավոր տեղեկություններ է հաղորդում հայերի, թուրքերի, հույների և այլ ժողովուրդների մասին:
* Բժշկյանի «ճանապարհորդութիւն ի Լեհաստան» (1830) պատմաաշխարհագրական բնույթի աշխատության մեջ ներկայացրել է Անի քաղաքի պատմությունը:
* «Քերականութիւն ռուսերէն-հայերէն...»-ի (1828) մեջ՝ ռուսերենի և հայերենի քերականությունները զուգահեռաբար
* «Քերականութիւն հայկազեան լեզուի...»(1840) գրքում քննել հայերենի հնչյունաբանության, ձևաբանության և շարահյուսության մի շարք հարցեր
* «Քերականութիւն բազմալեզու...» (1844) գիրքն ընդգրկում է հայերենի և արևելյան այլ լեզուների քերականության սկզբունքները (այս գրքի համար արժանացել է Ռուսական կայսրության ոսկե մեծ մեդալին):
* Գրել է նաև «Համառօտ նկարագիր վարուց երեւելի արանց» (1850) կենսագրական բառարանը: *Ֆրանսերենից գրաբար է թարգմանել Եզովպոսի առակները («Առակք Եզոպոսի», 1818) և 3. Բ. Կամպեի «Նոր Ռոբինզոնը» («Պատմութիւն վարուց Ռոպէնսօնին Քռիւզօյէ», 1817)
* Բժշկյանը հետաքրքրվել է նաև ազգային երգարվեստի, միջնադարյան խագագրերի և հայկական ձայնագրության նոր համակարգի խնդիրներով:
* Ունի երաժշտագիտական անտիպ աշխատություն՝ «Երաժշտութիւն, որ է համառօտ տեղեկութիւն երաժշտական սկզբանց և ելեւէջութեանց եղանակաց եւ նշանագրաց խազից» (1815):
* [http://hpj.asj-oa.am/4910/ Հ. Մինաս Բժշկեան. Երաժշտութիւն որ է համառօտ տեսութիւն երաժշտական սկզբանց ելեւէջութեանց եղանակաց և նշանագրաց խազից. 1815. աշխատասիրութեամբ Արամ Քերովբեանի, Երևան, 1997:
=Այլ=
* 1825-ին բնակություն է հաստատել Ղրիմի Ղարասուբազար (այժմ՝ Բելոգորսկ) բնակավայրում, հիմնել եկեղեցի և դպրոց:
=Տե՛ս նաև=
* Տայան Ղ., Հայ արդի ձայնագրութիւնը և Սինաս Բժշկեան, «Գեղունի», 1927:
* Բդոյան Վ., Հայ ազգագրություն, Ե., 1974:
* Ջահուկյան Գ., Գրաբարի քերականության պատմություն (ХУ1-Х1Х դդ.), Ե., 1974:
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
*[http://hpj.asj-oa.am/3473/ Վարդումյան, Ա. Դ. (1981) Բժշկյանը և հայկական ձայնագրության ստեղծման հարցերը. Պատմա-բանասիրական հանդես, № 3] .
*[http://ru.hayazg.info/%D0%91%D0%B6%D0%B8%D1%88%D0%BA%D1%8F%D0%BD_%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D1%81 Бжишкян Минас]
[[Category:Անձինք]] [[Category: Բանասերներ]] [[Category:Մանկավարժներ]] [[Category:Քերականներ]] [[Category:Պատմաբաններ]]
[[Category:Ազգագրագետներ]] [[Category:Երաժշտագետներ]]
| name-am = Բժշկյան Մինաս Մանուկի
| name-am-aliases =
| name-ru = Бжшкян Минас
| name-ru-aliases =
| name-lat =
| name-en =Bzhishkyan Minas
| name-fr =
| image =Загруженное.jpg
| birth-date=15.10.1777
| birth-place = Տրապիզոն,Փոքր Ասիա
| death-date =26.11.1861
| death-place = Վենետիկ,Իտալիա
| description = Բանասեր, մանկավարժ, քերական, պատմաբան, ազգագրագետ, երաժշտագետ
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1777թ. հոկտեմբերի 15-ին Փոքր Ասիայի Տրապիզոն քաղաքում: Մահացել է 1861թ . նոյեմբերի 26.-ին Իտալիայի Վենետիկ քաղաքում:
==Կրթություն==
Սովորել է Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության դպրոցում:
==Աշխատանքային գործունեություն==
* 1808թ.՝ մեկնել է Ս. Ղազարից և կրթական , մանկավարժական գործունեություն ծավալել Կ. Պոլսում:
* Տրապիզոնում հիմնել է դպրոցներ:
=Ձեռքբերումներ=
* Վենետիկի Սխիթարյան միաբանության անդամ
* 1804թ.՝ վարդապետ
=Մատենագիտություն=
* «Ճեմարան գիտելեաց» (1815) աշխատության մեջ ներկայացրել է հունա-հռոմեական դիցաբանությունը և ժողովուրդների քաղաքակրթության աստիճանները:
* «Հմտութիւն մանկանց» (մաս 1-4, 1818) դասագրքում (աշխարհաբար) ներկայացրել է Արևելքի մի շարք ժողովուրդների ազգագրությունը:
* Ճանապարհորդելով Սև ծովի ափերով (1817-19)՝ գրել է «Պատմութիւն Պոնտոսի, որ է Սեաւ ծով» (1819) աշխատությունը, որտեղ աշխարհագրական, պատմական , ճարտարապետական , հնախոսական, ազգային ազատագրական արժեքավոր տեղեկություններ է հաղորդում հայերի, թուրքերի, հույների և այլ ժողովուրդների մասին:
* Բժշկյանի «ճանապարհորդութիւն ի Լեհաստան» (1830) պատմաաշխարհագրական բնույթի աշխատության մեջ ներկայացրել է Անի քաղաքի պատմությունը:
* «Քերականութիւն ռուսերէն-հայերէն...»-ի (1828) մեջ՝ ռուսերենի և հայերենի քերականությունները զուգահեռաբար
* «Քերականութիւն հայկազեան լեզուի...»(1840) գրքում քննել հայերենի հնչյունաբանության, ձևաբանության և շարահյուսության մի շարք հարցեր
* «Քերականութիւն բազմալեզու...» (1844) գիրքն ընդգրկում է հայերենի և արևելյան այլ լեզուների քերականության սկզբունքները (այս գրքի համար արժանացել է Ռուսական կայսրության ոսկե մեծ մեդալին):
* Գրել է նաև «Համառօտ նկարագիր վարուց երեւելի արանց» (1850) կենսագրական բառարանը: *Ֆրանսերենից գրաբար է թարգմանել Եզովպոսի առակները («Առակք Եզոպոսի», 1818) և 3. Բ. Կամպեի «Նոր Ռոբինզոնը» («Պատմութիւն վարուց Ռոպէնսօնին Քռիւզօյէ», 1817)
* Բժշկյանը հետաքրքրվել է նաև ազգային երգարվեստի, միջնադարյան խագագրերի և հայկական ձայնագրության նոր համակարգի խնդիրներով:
* Ունի երաժշտագիտական անտիպ աշխատություն՝ «Երաժշտութիւն, որ է համառօտ տեղեկութիւն երաժշտական սկզբանց և ելեւէջութեանց եղանակաց եւ նշանագրաց խազից» (1815):
* [http://hpj.asj-oa.am/4910/ Հ. Մինաս Բժշկեան. Երաժշտութիւն որ է համառօտ տեսութիւն երաժշտական սկզբանց ելեւէջութեանց եղանակաց և նշանագրաց խազից. 1815. աշխատասիրութեամբ Արամ Քերովբեանի, Երևան, 1997:
=Այլ=
* 1825-ին բնակություն է հաստատել Ղրիմի Ղարասուբազար (այժմ՝ Բելոգորսկ) բնակավայրում, հիմնել եկեղեցի և դպրոց:
=Տե՛ս նաև=
* Տայան Ղ., Հայ արդի ձայնագրութիւնը և Սինաս Բժշկեան, «Գեղունի», 1927:
* Բդոյան Վ., Հայ ազգագրություն, Ե., 1974:
* Ջահուկյան Գ., Գրաբարի քերականության պատմություն (ХУ1-Х1Х դդ.), Ե., 1974:
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
*[http://hpj.asj-oa.am/3473/ Վարդումյան, Ա. Դ. (1981) Բժշկյանը և հայկական ձայնագրության ստեղծման հարցերը. Պատմա-բանասիրական հանդես, № 3] .
*[http://ru.hayazg.info/%D0%91%D0%B6%D0%B8%D1%88%D0%BA%D1%8F%D0%BD_%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D1%81 Бжишкян Минас]
[[Category:Անձինք]] [[Category: Բանասերներ]] [[Category:Մանկավարժներ]] [[Category:Քերականներ]] [[Category:Պատմաբաններ]]
[[Category:Ազգագրագետներ]] [[Category:Երաժշտագետներ]]
