Ալիխանյան Արտեմ Իսահակի

Ալիխանյան Արտեմ Իսահակի
Алиханян Артем Исаакович
Անգլերեն:	Alikhanyan Artem
Հայերեն:	Ալիխանյան Արտեմ Իսահակի
Ծննդյան տարեթիվը:	24.06.1908
Ծննդավայրը:	Թիֆլիս, Վրաստան
Մահվան տարեթիվը:	25.02 1978
Մահվան վայրը:	Մոսկվա, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ: Ֆիզիկոս:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1908թ. հունիսի 24-ին Վրաստանի Թիֆլիս քաղաքում:

Կրթություն

• 1931թ.ավարտել է Լենինգրադի համալսարանը:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1943-1973թթ. Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտի տնօրեն:
• 1946-1960թթ. Մոսկվայի ճարտարագիտաֆիզիկական ինստիտուտի տարրական մասնիկների լաբորատորիայի վարիչ:
• 1942թ. Ա. Ալիխանովի հետ հիմնադրել է Արագածի տիեզերական ճառագայթների հետազոտման կայանը:
• 1946թ. Կազմակերպել է Մոսկվայի ճարտարագիտաֆիզիկական ինստիտուտի միջուկային ֆիզիկայի ամբիոնը:
• 1958թ. հիմնադրել է Նոր Ամբերդի կայանը:
• Ղեկավարել է տեսական և փորձարարական ֆիզիկայի Նոր Ամբերդի դպրոցը։

Ձեռքբերումներ

• 1940թ. Ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր:
• 1941թ. 1948թ. ԽՍՀՍ պետական մրցանակ:
• 1942թ. պրոֆեսոր:
• 1943թ. ՀԽՍՀ Գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս:
• 1946թ. ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ:
• 1970թ. Լենինյան մրցանակ:

Այլ

• Աբրահամ Ալիխանյանի եղբայրն է:
• Աշխատությունները վերաբերում են միջուկային ֆիզիկային, տիեզերական ճառագայթների և տարրական մասնիկների ֆիզիկային, արագացուցիչների տեսությանը և ստեղծմանը։
• 1934թ. Ա.Ալիխանովի և Մ.Կոզադանի հետ հայտնաբերել է գրգռված միջուկներից էլեկտրոն-պոզիտրոն զույգերի առաքման երևույթը:
• 1936թ. Ա. Ալիխանովի և Լ.Արցիմովիչի հետ փորձով հիմնավորել իմպուլսի պահպանման օրենքը էլեկտրոն-պոզիտրոն զույգերի անիհիլացման ժամանակ:
• 1942թ. հիմնադրել է Արագածի տիեզերական ճառագայթների հետազոտման կայանը, հայտնաբերել լիցքավորված մասնիկների «նեղ» հեղեղները (1943), մեծ էներգիայով պրոտոնների առատ հոսքի գոյությունը տիեզերական ճառագայթներում (1945), տիեզերական նեյտրոնների ազդեցությամբ ատոմից արագ պրոտոններ անջատվելու երևույթը (1950)։ Ալիխանովի հետ փորձարարական հետազոտությունների հիման վրա առաջինն է նշել (1946) տարրական նոր մասնիկների գոյությունը տիեզերական ճառագայթներում։
• Ատոմի միջուկի գաղտնիքները բացահայտելու համար ֆիզիկոսներն այն ռմբակոծում են մեծ էներգիա ունեցող տարրական մասնիկներով։ Այդպիսի էներգիա ունեցող մասնիկներ ստանալու համար ստեղծվեցին արագացուցիչներ, որտեղ տարրական մասնիկների շարժումն արագացվում է, և դրանք ձեռք են բերում մեծ էներգիա։ ԽՍՀՄ-ում կոշտ կիզակետումով պրոտոնային առաջին արագացուցիչն ստեղծվեց Աբրահամ Ալիխանովի ղեկավարությամբ Մոսկվայում, իսկ ժամանակի ամենահզոր էլեկտրոնային արագացուցիչը՝ Արտեմ Ալիխանյանի նախաձեռնությամբ ու ղեկավարությամբ՝ Երևանում։ Մեծ էներգիայով տարրական մասնիկների ուսումնասիրության համար Արտեմ Ալիխանյանը ստեղծեց նաև բազմաթիվ սարքեր։
• Ալիխանյանը ստեղծել և կատարելագործել է մեծ էներգիայով մասնիկների հետազոտման սարքեր (մագնիսական մասսպեկտրոմետր, բշտիկային և կայծային խցիկներ)։ Ալիխանյանի նախաձեռնությամբ ստեղծվել է Երևանի էլեկտրոնային օղակաձև արագացուցիչը:
• Թաղված է Երևանում:
• Ալիխանյան եղբայրների անունով է կոչվել Երևանի փողոցներից մեկը, իսկ Երևանի պետական համալսարանում սահմանվել է նրանց անվան կրթաթոշակ։

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Արտեմ Իսահակի Ալիխանյան։ Կենսամատենագիտություն, Երևան, 1993 (Նյութեր Հայաստանի գիտնականների կենսամատենագիտության, 46)։
• Л. А. Арцимович (и др.), Артем Исаакович Алиханян, «Успехи физических наук», 1968, т. 95, в. 2.
• Արագածի լեգենդը.Արտեմ Ալիխանյան:
• Երևանի պետական համալսարան:Արտեմ Ալիխանյան:
• Ակադեմիկոս Ալիխանյանի կյանքը և գործունեությունը: