| Գաֆեճյան Վահրամ Մկրտչի | |
| Гайфечян Ваграм Мкртичович | |
| |
| Այլ անուններ: | Գայֆեջյան Վահրամ |
| Անգլերեն: | Gayfechyan Vahram |
| Հայերեն: | Գաֆեճյան Վահրամ Մկրտչի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 14(26).04.1879 |
| Ծննդավայրը: | Ախալցխա, Վրաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 30.11.1960 |
| Մահվան վայրը: | Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Նկարիչ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1879թ. ապրիլի 14(26)-ին Վրաստանի Ախալցխա քաղաքում:
Մահացել է 1960թ. նոյեմբերի 30-ին Հայաստանի Խորհրդային Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում:
Կրթություն
- 1890-1901թթ. հաճախել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանի գեղարվեստական խմբակը:
- 1892-1901թթ. սովորել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանում:
- 1901-1910թթ. սովորել է ՄՊՀ բժշկական և իրավաբանական ֆակուլտետներում:
- 1902-1907թթ. սովորել է Մոսկվայի գեղարվեստի, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1899-1901թթ. Վահան Տերյանի հետ հրատարակում է ձեռագիր ուսումնական ամսագիր:
- 1910-1911թթ. Մոսկվայում սբաղվում է ստեղծագործական աշխատանքով, ուսումնասիրում է հին վարպետների աշխատանքները թանգարաննեում, ստեղծում է դրանց նմանակումները:
- 1911թ. Կ. Կորովինի էսքիզների հիան վրա նկարում է Կայսերական Մեծ թատրոնի դեկորացիաները:
- 1912-1923թթ. Ախալցխայում ղեկավարել է դրամատիկական թատրոնը:
- 1916թ. մայիսի՝ դառնում է նորաստեղծ «Հայ նկարիչների միության» անդամ:
- 1920թ. փետրվար - 1921թ. մարտ՝ սեփական տանը կազմակերպում է գեղարվեստական ստուդիա, ուր այցելում էին 10-15 աշակերտ: Դավավանդել է նկարչություն, նկարչության պատմություն:
- 1923թ. անդամագրվում է «Հայաստանի ստեղծագործական արվեստի միությանը»:
- 1923թ. հոկտեմբեր - 1924թ. հոկտեմբեր՝ Թիֆլիսում զբաղվում է ստեղծագործական գործունեությամբ, մասնակցում է «Հայկական մշակույթը տան» հասարակական կյանքին, որտեղ հանդես է գալիս երիտասարդ լսարանի առաջ ժամանակակից ստեղծագործական արվեստի խնդիրներին նվիրված դասախոսություններով:
- 1924-1929թթ.՝ ԵԳԱՏ-ի տնօրեն:
- 1929-1955թթ.՝ դասատու:
- 1926-1928թթ. նրա նախաձեռնութամբ և անմիջական մասնակցութամբ Երևանում հրատարակվում է «Արվեստ» ամսագիտը (խմբագիր՝ Ա. Երեմյան):
- 1941-1945թթ. ակտիվ մասնակցություն է ունենում Հայաստանի նկարիչների միության ռազմական գործունեությանը:
- 1951թ.՝ Հայկական ՍՍՀ աշխատավորների Երևանի Կիրովյան շրջանային պատգամավորների խորհրդի պատգամավոր:
- 1954թ.՝ Հայկական ՍՍՀ աշխատավորների Երևանի Միկոյանի շրջանային պատգամավորների խորհրդի պատգամավոր:
Աշխատանքներ
- «Դեկորատիվ մոտիվներ», 1902-1907:
- «Գունային կոմպոզիցիաներ», 1902-1907:
- «Պարահանդեսից հետո», 1912:
- «Սրճարանում», 1914:
- «Եղրևանի», 1917:
- «Փողոցը գիշերով», 1929:
- «Ախթալա», 1957:
Ցուցահանդեսներ
- 1906թ.՝ ցուցադրվում է 2 աշխատանք Մոսկվայի գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանի աշխակերտների 28-րդ ցուցահանդեսում:
- 1916թ.՝ առաջին անհատական ցուցահանդեսը Թիֆլիսում:
- 1917թ.՝ ցուցադրվում է 5 աշխատանք Թիֆլիսի «Հայ նկարիչների միության» առաջին ցուցահանդեսում:
- 1919թ.՝ ցուցադրվում է 18 աշխատանք Թիֆլիսի «Հայ նկարիչների միության» երկրորդ ցուցահանդեսում:
- 1920թ.՝ երկրորդ անհատական ցուցահանդեսը Թիֆլիսում:
- 1920թ.՝ ցուցադրվում է 17 աշխատանք «Թիֆլիսի նկարիչների միության» երրորդ ցուցահանդեսում:
- 1924թ., ապրիլ-մայիս՝ որպես Թիֆլիսի հայ նկարիչների միության նախագահ՝ Գայֆճյանը ժամանում է Երևան, որպեսզի մասնակցի «Հայաստանի ստեղծագործական արվեստի աշխատակիցների միության» առաջին գարնանային ցուցահանդեսի կազմակերպչական աշխատանքներին, որտեղ ներկայացնում է 11 աշխատանք:
- 1925թ.՝ Թիֆլիսի «Հայրթունա» գեղարվեստական սեկցիայի կազմակերպած ութերորդ ցուցահանդեսին ներկայացվում է 5 աշխատանք:
- 1926թ.՝ ցուցադրվում է 5 աշխատանք Երևանում «Հայաստանի ստեղծագործական արվեստի աշխատակիցների միության» առաջին գրաֆիկական գեղարվեստի ցուցահանդեսում:
- 1926թ.՝ ցուցադրվում է 23 աշխատանք Երևանում «Հայաստանի ստեղծագործական արվեստի աշխատակիցների միության» չորրորդ ցուցահանդեսում:
- 1926թ.՝ ցուցադրվում է 12 աշխատանք Լենինականում «Արվեստի աշխատակիցների միության» (ՌԱԲԻՍ) և «Հայաստանի ստեղծագործական արվեստի աշխատակիցների միության» համատեղ ցուցահանդեսին:
- 1927թ.՝ ցուցադրվում է 3 աշխատանք Մոսկվայում «ԽՍՀՄ ազգերի արվեստը (1917-1927)» հոբելյանական ցուցահանդեսում:
- 1928թ.՝ ցուցադրվում է 2 աշխատանք Երևանի Ազգային Պատկերասրահի նոր աշխատանքների ցուցադրման սրահում:
- 1929թ.՝ ցուցադրվում է 25 աշխատանք Երևանում նկարիչներ և քանդակագործների ցուցահանդեսում:
- 1930թ.՝ ցուցադրվում է 22 աշխատանք Երևանում «Արվեստի աշխատակիցների միության» ստեղծագործական արվեստի բաժնի կողմից կազմակերպված ցուցահանդեսում:
- 1930թ.՝ ցուցադրվում է 10 աշխատանք Լեննականի քանդակագործության ցուցահանդեսին, ուր մասնակցում էին նաև Երևանի նկարիչները:
- 1930թ.՝ ցուցադրվում է 14 աշխատանք Երևանում ստեղծագործական արվեստի ցուցահանդեսում, որը նվիրված է Հայաստանում Սովետական իշխանության հաստատման 10-ամյակին:
- 1931թ.՝ ցուցադրվում են մի շարք աշխատանքները Հեղափոխական Հայաստանի Նկարիչների Ասոցացիայի կազմակերպած ցուցահանդեսներում Վաղարշապատում, Աշտարակում:
- 1931թ.՝ ցուցադրվում է 24 աշխատանք «Հայաստանի ՍՍՀ ստեղծագործական արվեստը 11 տարվա ընթացքում» ցուցահանդեսում:
- 1932թ.՝ ցուցադրվում է 8 աշխատանք Հայաստանի, Ուկրաինայի, Ադրբեջանի նկարիչների ցուցահանդեսում, որը կազմակերպվել էր Մոսկվայի «Նկարիչ» ընկերության կողմից:
- 1932թ.՝ ցուցադրվում են մի շարք աշխատանքներ Երևանում Մեծ Հոկտեմբերյան սոցիալան հեղափոխության 15-ամյակին նվիրված ցուցահանդեսում:
- 1939թ.՝ մասնկացություն Մոսկվայում Հայկական ՍՍՀ ստեղծագործական արվեստի ցուցահանդեսին:
- 1940թ.՝ մասնակցություն Հայաստանի ստեղծագործական արվեստի 20-ամյակի ցուցահանդեսին:
- 1941թ.՝ անհատական ցուցահանդես Հայաստանի գրողների միությունում:
- 1944թ.՝ անհատական ցուցահանդես Երևանի հոսպիտալներից մեկում:
- 1961թ.՝ անհատական ցուցահանդես Երևանի ազգային պատկերասրահում:
- 1972թ., ապրիլի 4՝ նկարչի ծննդյան 90-ամյակին նվիրված անհատական ցուցահանդես Երևանի նկարիչների տանը:
- 1972թ.՝ անհատական ցուցահանդես Էստոնական ՍՍՀ պետական գեղարվեստական թանգարանում՝ նվիրված ԽՍՀՄ կազմավորման 50-ամյակին:
- 1996թ., 11 մայիսի՝ Երաևնի «Կրունկ» ցուցասրահում (այժմ՝ «Արմեն Մկրտչյանի ցուցասրահ») բացվեց անհատական ցուցահանդես նկարչի ընտանիքում պահված նմուշներից:
Ձեռքբերումներ
- 1932թ.՝ ԽՍՀՄ նկարիչների միության անդամ:
- 1938թ.՝ ՀԽՍՀ Կենտրոնական կատարողական կոմիտեի պատվոգիր:
- 1943թ.՝ ՀԽՍՀ վաստակավոր ուսուցիչ:
- 1946թ.՝ «1941-1945թթ. Մեծ Հայրենական պատերազմի ժամանակ մատուցած ծառայությունների համար» մեդալ:
- 1954թ. ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ:
- 1956թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ պատվոգիր:
- 1958թ.՝ ՀԽՍՀ մշակույթի նախարարության պատվոգիր:
Այլ
- 1924թ. տեղափոխվել է Երևան:
- Յուրացնելով XXդ. սկզբի ռուս և արևմտաեվրոպական արվեստի առաջադեմ սկզբունքները՝ Վ. Գայֆեճյանը հայկական գեղանկարչությունը հարստացրել է կերպարաոճային նոր ընբռնումներով:
Նկարներ
Աղջկա դիմանկար, 1946
Ամպամած օր, 1913
Դեկորատիվ մոտիվ. Այգում
Զբոսայգում, 1920
Եղրևանու ծաղիկները, 1917
Ծաղիկներ (երկերես), 1939
Բնապատկեր, 1949
Պար, 1910-ական թթ. սկիզբ
Ձմեռ, 1948
Մեղեդի, 1922
Պարահանդեսից հետո, 1912
Ինքնանկար, 1921
Գարնանային էտյուդ
Աշուն (էտյուդ)
Փշատի ծառի տակ
Աշնանային արև
Մեր բակը
Ինտերիեր
Դիմակահանդես, 1916
Աղջիկը պատուհանի գոգին նստած, 1937
Արևոտ առավոտ
Ամառային արևոր օր, 1936
Ալավերդու կարբիտի գործարանը (էտյուդ)
Ապստամբություն
Բջնի գյուղը. մի խումբ գյուղացիներ, 1946
Հրապարակումներ մամուլում
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- Ադալյան Ռուբեն, Վահրամ Գայֆեջյանի աշխարհում, Առագաստ, 2004:
- Իգիթյան Հենրիխ, Լուռ հանճարը - Վահրամ Գայֆեջյան, Առագաստ, 2004:
- Նիկոլայ Քոթանջյան, Ցանկացած նկարչի ստեղծագործությունը, ինքնակենսագրական, Առագաստ, 2004:
- Мамулов С.С. Армяне в Грузии. Книга вторая. М., 2002.
- Գայֆէճյան Վահրամ Մկրտչի:
- Խորհրդահայ կերպարվեստի սկզբնավորման աչքի ընկնող ներկայացուցիչ...Վահրամ Գայֆեճյան:
- Тихий гений Гайфечян.
- «Тихий гений» Ваграм Гайфеджян.
- Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45: