09:28, 11 Հուլիսի 2014-ի տարբերակ

Դավիթ Բեկ
Давид Бек
Անգլերեն:	Davit Bek
Հայերեն:	Դավիթ Բեկ
Մահվան տարեթիվը:	1728
Համառոտ տվյալներ: Հայ ազգ-ազատագրական շարժման գործիչ, զորավար:

Կենսագրություն

Մահացել է 1728թ.:

Աշխատանքային գործունեություն

• Ծառայել է Վրաց թագավոր Վախթանգ VI-ի բանակում:
• Կազմակերպել է մշտական կարգավարժ բանակ, որը հսկել է ռազմական կարևոր հենակետերը:

Ձեռքբերումներ

Այլ

• Դավիթ Բեկը Վրաց Վախթանգ VI թագավորի բանակի ճանաչված զորավարներից էր:
• Դավիթ Բեկի գլխավորած ապստամբությունը ազգամիջյան պատերազմ չէր, այլ հայ աշխատավոր գյուղացիության վրա հենված շարժում՝ ուղղված իրանական խաների, նաև նրանց համագործակցող ֆեոդալների և օսմանյան Թուրքիայի դեմ:
• Սյունիքի 50 տանուտերերի ու մելիքների անունից և Ստեփանոս Շահումյանի խնդրանքով Վրաց թագավորը 1722 թ-ին Դավիթ Բեկին 30 կտրիճներով ուղարկել է Կապան՝ գլխավորելու ազատագրական պայքարը:
• Հաստատվելով Շինուհայր ավանում՝ նրանք իրենց շուրջն են համախմբել տեղի զինված ուժերը, վերականգնել են հին բերդերն ու ամրությունները, ստեղծել ռազմական հենակետեր և ռազմական խորհուրդ, սանձել Սյունիք թափանցած վաչկատուն հրոսակախմբերի խժդժությունները:
• Աչքի ընկած զորականներից Մխիթարը նշանակվել է սպարապետ, առանձին զորաջոկատների հրամանատարներ են դարձել Տեր-Ավետիսը, Փարսադանը, Թորոսը և ուրիշներ:
• Առաջին հաղթական մարտը Դավիթ Բեկը մղել է 1722 թ-ի աշնանը՝ ջևանշիր քոչվոր ցեղի դեմ, ապա հակահարված հասցնելով մահմեդականացած հայ մելիքներ՝ Բաղրին (Տաթևում), Ֆրանգյուլին (Արծվանիկում) և թուրք-թաթարական մի շարք ցեղապետերի՝ բռնագրավել է նրանց տիրույթները և տվել իր զորահրամանատարներին:
• 1724թ. սկզբիև Արցախից օգնության եկած Ավան Յուզբաշու զորամասի (2 հազար մարտիկ) հետ հաղթական մարտեր մղելով Օրդուբադի, Նախիջևանի, Բարգուշատի, Ղարադաղի խաների դեմ, ազատագրելով Շինուհայրը, Հալիձորը, Զեյվան, Որոտանը՝ ԴԱՎԻԹ ԲԵԿը Սյունիքում ստեղծել է հայկական անկա իշխանապետություն՝Հալիձոր կենտրոնով:
• Դավիթ Բեկը կազմակերպել է մշտական բանակ, որը սփռված է եղել տարբեր շրջաններում, իսկ վտանգի դեպքում միավորվել:
• Չնայած այս հաջողություններին, Դավիթ Բեկի զորքերը Նախիջևանի և Եղվարդի ճակատամարտերում պարտություն են կրել: 1725–ի գարնանը թուրքական զորքերը գրավել են Անդրկովկասը և Դաղստանի ֆեոդալների հետ միանալով՝ աքցանի մեջ վերցրել Ղարաբաղն ու Սյունիքը:
• Թուրքական բանակի առաջապահ գնդերը, բախվելով Դավիթ Բեկի զորքի հետ, պարտվել և ետ են քաշվել: Թուրքական հրամատարությունը իր կողմն է գրավել հայ առևտրա–վաշխառուական խավին, մահմեդական հողատերերին, թափանցել Մեղրի՝ դժվար դրություն ստեղծելով Դավիթ Բեկի համար:
• Նրա շուրջ համախմբված մելիքների ու տանուտերերի մեծ մասը լքեց նրան և հպատակվեց թուրքերին:
• 1726թ. թուրքերը փորձել են գրավել Սյունիքը և վերջ տալ հայկական իշխանությանը:
• Օսմանյան զորքերին և նրանց միացած տեղացի մահմեդական իշխանավորների զինուժին հաջողվել է գրավել մի շարք հայկական բնակավայրեր:
• Դավիթ Բեկը ստիպված իր զորքով ամրացել է Հալիձորի բերդում:
• 1727թ. մարտին թուրքերը պաշարել են Հալիձորը: Յոթ օր շարունակ զորավարը հետ է մղել թշնամու համառ գրոհները, այնուհետև որոշել է ճեղքել պաշարումը և դուրս գալ շրջափակումից: Պաշարվածները, աննկատ դուրս գալով բերդից, հանկարծակի հարձակվել են հակառակորդի վրա: Խուճապի մատնված թշնամու զորքերը, կորուստներ տալով, փախուստի են դիմել:
• Հալիձորի հաղթանակն օսմանյան բանակների դեմ ամենախոշորն ու նշանավորն էր:
• Հետապնդելով թշնամուն՝ հայկական զորքերն ազատագրել են նաև Մեղրին, որտեղ նահանջից հետո կենտրոնացել էր օսմանյան զորաբանակը:
• 1727թ. Դավիթ Բեկը բանակցել է Ատրպատականում գտնվող Պարսից շահ Թահմազի հետ, որը ճանաչել է նրա իշխանությունը Սյունիքում և տվել դրամ հատելու իրավունք:
• 1728թ. հանկարծամահ եղած Դավիթ Բեկին փոխարինել է Մխիթար Սպարապետը և թուրքերի դեմ Սյունիքի ազատագրական պայքարը գլխավորել մինչև 1730թ.:
• ԴԱՎԻԹ ԲԵԿի անունով փողոցներ են կոչվել Երևանում և ՀՀ այլ քաղաքներում:
• Թաղամաս՝ Կապանում:
• 1978թ. Կապանում կանգնեցվել է Դավիթ Բեկի հուշարձանը:

Նկարներ

• 
• 
• 

  Դավիթ Բեկի ձիարձանը Կապանում

• 

  Կադր «Դավիթ Բեկ» կինոնկարից (Դավիթ Բեկի դերում` Հրաչյա Ներսիսյան` ձախից, Շահումյանի դերում` Դավիթ Մալյան)

• 

  Դավիթ Բեկը դարբնոցում (Ս. Խանզադյանի «Մխիթար Սպարապետ» պատմավեպի նկարազարդում)

• 

  Раффи Давид Бек

• 

  Раффи Давид Бек

Տեսանյութեր

• Դավիթ Բեկ:
• ԴԱՎԻԹ ԲԵԿ - ՄԽԻԹԱՐ ՍՊԱՐԱՊԵՏ:
• Դավիթ Բեկ:
• Давид Бек. исторический фильм.
• Давид Бек.
• Давид Бек (1943).

Հրապարակումներ մամուլում

• ԲԵԿ:
• Պատմություն այս օրը - Դավիթ Բեկ:

Մատենագիտություն

• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:
• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Арутюнян П., Освободительное движение армянского народа в первой четверти XVIII в., М., 1954.
• Հովհաննիսյան Ա. Գ., Դավիթ բեկի գլխավորած Ղափանի ապստամբությունը, Բանբեր Երեւանի համալսարանի, 1970:
• Կնյազյան Հ., Ազատագրական պայքարը Դավիթ բեկի գլխավորությամբ, Երևան, 1963:
• Օրբելյան Ս., Դաւիթ բեկի ծագումնաբանության հարցի շուրջ, Բանբեր Հայաստանի արխիվների, 1971:
• Աբրահամյան Ա. Գ., Սյունիքի XVIII դարի ազատագրական շարժման պատմության շուրջը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1972:
• Աբրահամյան Ա. Գ., Դավիթ-Բեկի պատմության նախագաղափար բնագրի շուրջը, Պատմա-բանասիրական հանդես, 1974:
• Փափազյան Հ. Դ., Դավիթ-բեկի պայքարը օսմանյան ներխուժման դեմ և հարաբերությունները իրանական հակաօսմանյան դիմադրական ուժերի հետ, Պատմա-բանասիրական հանդես, 1987:
• Ընտիր պատմութիւն Դաւիթ Բեգին և Պատերազմաց Հայոց Խափանու..., Վաղարշապատ, 1871:
• Րաֆֆի, Դավիթ Բեկ, պատմական վեպ, 1722—1728:
• ԴԱՎԻԹ ԲԵԿԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ:
• Դավիթ Բեկ:
• Դավիթ Բեկ:
• «Դավիթ Բեկ»-ը կարելի լսել:
• Դավիթ Բեկ:
• Դավիթ Բեկ, Մխիթար Սպարապետ / Davit Bek, Mkhitar Sparapet (1978):
• «ԴԱՎԻԹ-ԲԵԿ» ԿԻՆՈՆԿԱՐԻ ՍՏԵՂԾՄԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԻՑ: