3148
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Հովսեփյան Գարեգին Կարապետի | name-am-aliases = Հովսեփյանց Գարեգին, Գարեգին Ա Հովսեփյան | na...»:
{{Person
| name-am = Հովսեփյան Գարեգին Կարապետի
| name-am-aliases = Հովսեփյանց Գարեգին, Գարեգին Ա Հովսեփյան
| name-ru = Овсепян Гарегин Карапетович
| name-ru-aliases = Овсепянц Гарегин, Овсепян А Гарегин
| name-lat =
| name-en = Hovsepyan Garegin
| name-fr =
| image = Епископ Гарегин Овсепян, участник Сардарапатской битвы.jpg
| birth-date = 07.12.1867
| birth-place = Մաղավուզ, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն
| death-date = 21.06.1952
| death-place = Անթիլիաս, Լիբանան
| description = Հայ մշակութային գործիչ, մանկավարժ, հայագետ, ձեռագրագետ, բանասեր, Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1867թ. դեկտեմբերի 7-ին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Մարտակերտի շրջանի Մաղավուզ գյուղում:
Մահացել է 1952թ. հունիսի 21-ին Լիբանանի Անթիլիաս քաղաքում:
==Կրթություն==
*Սկզբնական կրթությունն ստացել է Ամարասի դպրեվանքում:
*Սովորել է Կուսապատ անապատի և Շուշիի թեմական դպրոցներում:
*1890թ. ավարտել է էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը:
*1892-1896թթ.՝ բարձրագույն կրթություն ստացել է Բեռլինի, Հալլեի, Լայպցիգի համալսարաններում:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1897թ.-ից դասախոսել է Գևորգյան ճեմարանում:
*Եղել է մատենադարանապետ:
*1898թ. ձեռնադրվել է վարդապետ:
1905-1906թթ., 1915-1917թթ.՝ Գևորգյան ճեմարանի տեսուչ:
*1907-1908թթ., 1918-1919թթ.՝ «Արարատ» ամսագրի խմբագիր:
*1943թ.-ից՝ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս:
*Երևանի համալսարանում դասավանդել է հայ արվեստի պատմություն և հնագիտություն, մասնակցել (Ա. Թամանյանի հետ) Հայաստանի հուշարձանների պահպանության կոմիտեի ստեղծմանը:
*1927-1933թ.՝ Ղրիմի և Նոր Նախիջևանի հայոց թեմի առաջնորդ:
*1938-1943թթ.՝ ԱՄՆ-ի հայոց թեմի առաջնորդ:
*1925թ.՝ արքեպիսկոպոս:
*1917թ.՝ Հայրապետական լիազոր պատվիրակ Ռուսաստանի և Հյուսիսային Կովկասի հայկական կենտրոններում:
*1934-1938թթ.՝ սփյուռքում:
==Ձեռքբերումներ==
*1921թ.՝ Հայաստանի գիտական ինստիտուտի (էջմիածին) գիտնական անդամ:
*1897թ.՝ փիլիսոփայության դոկտոր:
*Արժանացել է «Թարգմանչաց-Դուրյան» մրցանակի:
*1902թ.՝ Մոսկվայի կայսերական հնագիտական ընկերության Կովկասյան բաժանմունքի և Պետերբուրգի կայսերական հնագիտական ընկերության իսկական անդամ:
==Այլ==
*1918թ. մասնակցել է Մարդարապատի հերոսամարտին:
*Նպաստել է սփյուռքահայությանը մայր հայրենիքի՝ Մովետական Հայաստանի շուրջը համախմբելուն, Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ կարմիր բանակի ու պատերազմի աղետյալների օգտին և «Սասունցի Դավիթ» տանկային շարասյան համար միջոցների հանգանակության կազմակերպմանը, սփյուռքահայության հայրենադարձությանը:
*Հայ ժողովրդի պատմության տարբեր ժամանակաշրջանների ու խնդիրների լուսաբանմանն են նվիրված նրա ստեղծագործությունները:
*Հայագիտության մեջ մեծ ներդրում է Հովսեփյանի «Խաղբակյանք կամ Պռոշյանք հայոց պատմության մեջ» եռահատոր երկը, ուր հեղինակը Հայաստանի քաղաքացիական պատմության հենքի վրա ի հայտ է բերել հայ մշակույթի վերելքը, Գլաձորի համալսարանի և բազմաթիվ հուշարձանների նշանակությունը՝ վիմագիր արձանագրությունների, ձեռագրական հիշատակարանների և մատենագրական նյութերի հիման վրա:
*Արժեքավոր են Հ-ի մատենագրական բնույթի գործերը՝ նվիրված Մխիթար Սասնեցուն (1899), խոսրովիկ թարգմանի 1899), Թովմա Մեծոփեցուն (1914), Մխիթար Այրիվանեցուն (1931) և այլն:
*Ժողովրդական բանահյուսությունը համարելով հայոց պատմության կարևոր աղբյուր՝ հավաքել և գրի է առել բանահյուսության զանազան նմուշներ («Փշրանքներ ժողովրդական բանահյուսությունից», 1392), այդ թվում և «Սասնա ծռեր» դյուցազնավեպի նոր պատումներ (1892):
*Արևմտահայ գաղթականության տարազի, նիստ ու կացի, սովորությունների հիման վրա կազմել է ազգագրական նյութերի ժողովածու:
*Հետազոտել է հայ հնագրությունն ու գրչության արվեստը («Գրչության արվեստը հին հայոց մեջ», մաս 3, 1913), տվել է գրչության կենտրոնների համառոտ պատմությունը, քննել հայ գրի ընդհանուր զարգացումը V— XV դդ.՝ ընդգրկելով հայերենի բոլոր տառաձևերը իրենց անցման եղանակներով:
*Հավաքել, կազմել է մինչև 1250թ. գրված հայերեն ձեռագրերի 459 հիշատակություն:
*Առանձնակի արժեք ունեն հայ մանրանկարչության ակունքներին, վաղեմությանն ու ինքնատիպությանը, ոճերի, ուղղությունների ու դպրոցների առանձնահատկություններին, առանձին ծաղկողներին նվիրված աշխատությունները, որոնցում, արժեքավորելով հայկական մանրանկարչությունը, բացահայտել է այլ ժողովուրդների նմանատիպ արվեստի հետ ունեցած նրա աղերսներն ու փոխհարաբերությունները («Մանրանկարչության արվեստը հայոց մեջ...», 1902, «Նյութեր և ուսումնասիրություններ հայ արվեստի և մշակույթի պատմության», պրակ 1-4, 1935-1951, «Հեթում Ա-ի նկարազարդ Ավետարանի մնացորդները»):
*Երկար տարիների իր աշխատանքն ամփոփել է «Քարտեզ հայ մանրանկարչության» աշխատությունում (անտիպ):
*Զբաղվել է նաև կերպարվեստի պատմությամբ, մանրարվեստով:
*Մասնակցել է հնագիտական պեղումների (Անի, Դառնի, Արագած), ուշագրավ գործ կատարել պատմահնագիտական և ճարտարապետական հուշարձանների ուսումնասիրման բնագավառում («Պտղեվանքը և գմբեթավորումը նախնական հայ տաճարների», «Գերեզմանական կոթողներ և նրանց հնագիտական արժեքը հայ արվեստի պատմության համար» («Նյութեր և ուսումնասիրություններ...», պրակ 3): *Հայտնաբերել, վերծանել և հրատարակել է մի շարք արձանագրություններ: *Բազմաթիվ հոդվածներ ու մենագրություններ է նվիրել հայ միջնադարյան մատենագիրների, XX դ. մշակույթի գործիչների կյանքին ու գործունեությանը:
*Նա թողել է նաև անտիպ ժառանգություն: Աշխատությունները լույս են տեսել ռուսերեն, գերմաներեն, անգլերեն, ռումիներեն:
=Նկարներ=
<gallery>
Гарегин Овсепянц.jpeg
Гарегин Овсепвнц.JPG
</gallery>
=Մատենագիտություն=
*Հովսեփյան Գ. Կ., Փշրանքներ ժողովրդական բանահյուսությունից, աշխատություն, Թիֆլիս, 1892:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Խոսրովիկ թարգմանիչ և երկասիրությունք նորին, աշխատություն, Թիֆլիս, 1903:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Մաղաքիա արքեպիսկոպոս Օրմանյան և կաթողիկոսական ընտրություն, աշխատություն, Թիֆլիս, 1911:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Գրչության արվեստը հին հայոց մեջ, աշխատություն, Վաղարշապատ, 1913:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Խաղբակյանք կամ Պռոշյանք հայոց պատմության մեջ. պատմագիտական ուսումնասիրություն,աշխատություն, 1928-1944:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Սասմա ծռեր, աշխատություն, Երևան, 1932:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Նյութեր և ուսումնասիրություններ հայ արվեստի և մշակույթի պատմության, աշխատություն, 1935-1951:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Դեպի լույս և կյանք. քարոզներ, գրականգեղարվեստական և իմաստասիրական հոդվածներ, աշխատություն, Անթիլիաս, 1947:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Հիշատակարանք ձեռագրաց, աշխատություն, Անթիլիաս, 1951:
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
*[http://www.ysu.am/persons/hy/Garegin-Hovsepyan Երևանի պետական համալսարան:]
*[http://old1.hayernaysor.am/1357898109 Հայերն այսօր:]
[[Category:Մշակութային գործիչներ]] [[Category:Մանկավարժներ]] [[Category:Հայագետներ]] [[Category:Ձեռագրագետներ]] [[Category:Բանասերներ]] [[Category:Կաթողիկոսներ]]
| name-am = Հովսեփյան Գարեգին Կարապետի
| name-am-aliases = Հովսեփյանց Գարեգին, Գարեգին Ա Հովսեփյան
| name-ru = Овсепян Гарегин Карапетович
| name-ru-aliases = Овсепянц Гарегин, Овсепян А Гарегин
| name-lat =
| name-en = Hovsepyan Garegin
| name-fr =
| image = Епископ Гарегин Овсепян, участник Сардарапатской битвы.jpg
| birth-date = 07.12.1867
| birth-place = Մաղավուզ, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն
| death-date = 21.06.1952
| death-place = Անթիլիաս, Լիբանան
| description = Հայ մշակութային գործիչ, մանկավարժ, հայագետ, ձեռագրագետ, բանասեր, Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1867թ. դեկտեմբերի 7-ին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Մարտակերտի շրջանի Մաղավուզ գյուղում:
Մահացել է 1952թ. հունիսի 21-ին Լիբանանի Անթիլիաս քաղաքում:
==Կրթություն==
*Սկզբնական կրթությունն ստացել է Ամարասի դպրեվանքում:
*Սովորել է Կուսապատ անապատի և Շուշիի թեմական դպրոցներում:
*1890թ. ավարտել է էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը:
*1892-1896թթ.՝ բարձրագույն կրթություն ստացել է Բեռլինի, Հալլեի, Լայպցիգի համալսարաններում:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1897թ.-ից դասախոսել է Գևորգյան ճեմարանում:
*Եղել է մատենադարանապետ:
*1898թ. ձեռնադրվել է վարդապետ:
1905-1906թթ., 1915-1917թթ.՝ Գևորգյան ճեմարանի տեսուչ:
*1907-1908թթ., 1918-1919թթ.՝ «Արարատ» ամսագրի խմբագիր:
*1943թ.-ից՝ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս:
*Երևանի համալսարանում դասավանդել է հայ արվեստի պատմություն և հնագիտություն, մասնակցել (Ա. Թամանյանի հետ) Հայաստանի հուշարձանների պահպանության կոմիտեի ստեղծմանը:
*1927-1933թ.՝ Ղրիմի և Նոր Նախիջևանի հայոց թեմի առաջնորդ:
*1938-1943թթ.՝ ԱՄՆ-ի հայոց թեմի առաջնորդ:
*1925թ.՝ արքեպիսկոպոս:
*1917թ.՝ Հայրապետական լիազոր պատվիրակ Ռուսաստանի և Հյուսիսային Կովկասի հայկական կենտրոններում:
*1934-1938թթ.՝ սփյուռքում:
==Ձեռքբերումներ==
*1921թ.՝ Հայաստանի գիտական ինստիտուտի (էջմիածին) գիտնական անդամ:
*1897թ.՝ փիլիսոփայության դոկտոր:
*Արժանացել է «Թարգմանչաց-Դուրյան» մրցանակի:
*1902թ.՝ Մոսկվայի կայսերական հնագիտական ընկերության Կովկասյան բաժանմունքի և Պետերբուրգի կայսերական հնագիտական ընկերության իսկական անդամ:
==Այլ==
*1918թ. մասնակցել է Մարդարապատի հերոսամարտին:
*Նպաստել է սփյուռքահայությանը մայր հայրենիքի՝ Մովետական Հայաստանի շուրջը համախմբելուն, Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ կարմիր բանակի ու պատերազմի աղետյալների օգտին և «Սասունցի Դավիթ» տանկային շարասյան համար միջոցների հանգանակության կազմակերպմանը, սփյուռքահայության հայրենադարձությանը:
*Հայ ժողովրդի պատմության տարբեր ժամանակաշրջանների ու խնդիրների լուսաբանմանն են նվիրված նրա ստեղծագործությունները:
*Հայագիտության մեջ մեծ ներդրում է Հովսեփյանի «Խաղբակյանք կամ Պռոշյանք հայոց պատմության մեջ» եռահատոր երկը, ուր հեղինակը Հայաստանի քաղաքացիական պատմության հենքի վրա ի հայտ է բերել հայ մշակույթի վերելքը, Գլաձորի համալսարանի և բազմաթիվ հուշարձանների նշանակությունը՝ վիմագիր արձանագրությունների, ձեռագրական հիշատակարանների և մատենագրական նյութերի հիման վրա:
*Արժեքավոր են Հ-ի մատենագրական բնույթի գործերը՝ նվիրված Մխիթար Սասնեցուն (1899), խոսրովիկ թարգմանի 1899), Թովմա Մեծոփեցուն (1914), Մխիթար Այրիվանեցուն (1931) և այլն:
*Ժողովրդական բանահյուսությունը համարելով հայոց պատմության կարևոր աղբյուր՝ հավաքել և գրի է առել բանահյուսության զանազան նմուշներ («Փշրանքներ ժողովրդական բանահյուսությունից», 1392), այդ թվում և «Սասնա ծռեր» դյուցազնավեպի նոր պատումներ (1892):
*Արևմտահայ գաղթականության տարազի, նիստ ու կացի, սովորությունների հիման վրա կազմել է ազգագրական նյութերի ժողովածու:
*Հետազոտել է հայ հնագրությունն ու գրչության արվեստը («Գրչության արվեստը հին հայոց մեջ», մաս 3, 1913), տվել է գրչության կենտրոնների համառոտ պատմությունը, քննել հայ գրի ընդհանուր զարգացումը V— XV դդ.՝ ընդգրկելով հայերենի բոլոր տառաձևերը իրենց անցման եղանակներով:
*Հավաքել, կազմել է մինչև 1250թ. գրված հայերեն ձեռագրերի 459 հիշատակություն:
*Առանձնակի արժեք ունեն հայ մանրանկարչության ակունքներին, վաղեմությանն ու ինքնատիպությանը, ոճերի, ուղղությունների ու դպրոցների առանձնահատկություններին, առանձին ծաղկողներին նվիրված աշխատությունները, որոնցում, արժեքավորելով հայկական մանրանկարչությունը, բացահայտել է այլ ժողովուրդների նմանատիպ արվեստի հետ ունեցած նրա աղերսներն ու փոխհարաբերությունները («Մանրանկարչության արվեստը հայոց մեջ...», 1902, «Նյութեր և ուսումնասիրություններ հայ արվեստի և մշակույթի պատմության», պրակ 1-4, 1935-1951, «Հեթում Ա-ի նկարազարդ Ավետարանի մնացորդները»):
*Երկար տարիների իր աշխատանքն ամփոփել է «Քարտեզ հայ մանրանկարչության» աշխատությունում (անտիպ):
*Զբաղվել է նաև կերպարվեստի պատմությամբ, մանրարվեստով:
*Մասնակցել է հնագիտական պեղումների (Անի, Դառնի, Արագած), ուշագրավ գործ կատարել պատմահնագիտական և ճարտարապետական հուշարձանների ուսումնասիրման բնագավառում («Պտղեվանքը և գմբեթավորումը նախնական հայ տաճարների», «Գերեզմանական կոթողներ և նրանց հնագիտական արժեքը հայ արվեստի պատմության համար» («Նյութեր և ուսումնասիրություններ...», պրակ 3): *Հայտնաբերել, վերծանել և հրատարակել է մի շարք արձանագրություններ: *Բազմաթիվ հոդվածներ ու մենագրություններ է նվիրել հայ միջնադարյան մատենագիրների, XX դ. մշակույթի գործիչների կյանքին ու գործունեությանը:
*Նա թողել է նաև անտիպ ժառանգություն: Աշխատությունները լույս են տեսել ռուսերեն, գերմաներեն, անգլերեն, ռումիներեն:
=Նկարներ=
<gallery>
Гарегин Овсепянц.jpeg
Гарегин Овсепвнц.JPG
</gallery>
=Մատենագիտություն=
*Հովսեփյան Գ. Կ., Փշրանքներ ժողովրդական բանահյուսությունից, աշխատություն, Թիֆլիս, 1892:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Խոսրովիկ թարգմանիչ և երկասիրությունք նորին, աշխատություն, Թիֆլիս, 1903:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Մաղաքիա արքեպիսկոպոս Օրմանյան և կաթողիկոսական ընտրություն, աշխատություն, Թիֆլիս, 1911:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Գրչության արվեստը հին հայոց մեջ, աշխատություն, Վաղարշապատ, 1913:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Խաղբակյանք կամ Պռոշյանք հայոց պատմության մեջ. պատմագիտական ուսումնասիրություն,աշխատություն, 1928-1944:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Սասմա ծռեր, աշխատություն, Երևան, 1932:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Նյութեր և ուսումնասիրություններ հայ արվեստի և մշակույթի պատմության, աշխատություն, 1935-1951:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Դեպի լույս և կյանք. քարոզներ, գրականգեղարվեստական և իմաստասիրական հոդվածներ, աշխատություն, Անթիլիաս, 1947:
*Հովսեփյան Գ. Կ., Հիշատակարանք ձեռագրաց, աշխատություն, Անթիլիաս, 1951:
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
*[http://www.ysu.am/persons/hy/Garegin-Hovsepyan Երևանի պետական համալսարան:]
*[http://old1.hayernaysor.am/1357898109 Հայերն այսօր:]
[[Category:Մշակութային գործիչներ]] [[Category:Մանկավարժներ]] [[Category:Հայագետներ]] [[Category:Ձեռագրագետներ]] [[Category:Բանասերներ]] [[Category:Կաթողիկոսներ]]
