3148
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Հակոբ Ա Կլայեցի | name-am-aliases = Տարսոնացի, Սսեցի | name-ru = Акоп А Клаеци | name-ru-aliases = Та...»:
{{Person
| name-am = Հակոբ Ա Կլայեցի
| name-am-aliases = Տարսոնացի, Սսեցի
| name-ru = Акоп А Клаеци
| name-ru-aliases = Тарсонаци, Ссеци
| name-lat =
| name-en = Hakob A Klayeci
| name-fr =
| image = Boy.jpg
| birth-date = 1200
| birth-place =
| death-date = 12.02.1286
| death-place = Հռոմկլա, Կիլիկիա
| description = Ամենայն հայոց կաթողիկոս:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1200-ական թ.:
Մահացել է 1286թ. փետրվարի 12-ին Կիլիկիայի Հռոմկլա բերդաքաղաքում:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1268թ.՝ Ամենայն հայոց կաթողիկոս:
*Եղել է Մեծքարի վարդապետանոցի առաջնորդը, Կոստանդին Ա Բարձրբերդցու գործակիցը, օգնականն ու տեղապահը:
==Այլ==
Մ*ինչև կաթողիկոս ընտրվելը երկու անգամ` 1242թ. և 1254թ. Հակոբ Կլայեցին մեկնել է Կոստանդնուպոլիս, ապա Նիկիա` կայսրության վերնախավի հետ հայ և բյուզանդական եկեղեցիների միավորման շուրջ բանակցություններ վարելու համար:
*Երկար տարիներ եղել է Կիլիկիայի Մեծ քարի ուխտի առաջնորդ, Կոստանդին Ա Բարձրաբերդցի կաթողիկոսի տեղապահ և գաղափարակից (Հռոմկլա դղյակում, որից և նրա Կլայեցի մականունը):
*Մինչև կաթողիկոս ընտրվելը աչքի է ընկել գիտունությամբ, մեկնիչի, տաղերգուի, ճարտասանի ձիրքով: Ըստ Սամուել Անեցու` նա «սուրբ և առաքինի այր էր, որը մեկնաբանում էր դժվար լուծելի խնդիրներ պարունակող գրքեր»:
*Հակոբ Ա Կլայեցու մասին մեծ գովեստով է խոսում նաև Վահրամ Րաբունին:
*Հաջորդել է Կոստանդին Ա Բարձրբերդցուն:
*Հայտնի է որպես գիտնական ու հռետոր, մեծ վարդապետ, մեկնիչ ու բանաստեղծ:
*Նրա նախաձեռնությամբ 1240-ական թթ. սկզբին և 1254թ. Նիկիայում քաղաքկան-միաբանական հաջող բանակցություններ են վարվել հույն պատրիարքներ Գերմանիկոս 2-րդ-ի ու Մանվել և Հովհաննես Վաղակես կայսեր հետ:
*Հակոբ Ա Կլայեցին օծել և համագործակցել է Լևոն Գ-ին, նպաստել է հարևան իշխանությունների հետ հաշտ հարաբերությունների պահպանմանը, հայ-եգիպտական հաշտության կնքմանը՝ 1282թ.:
*Նա հայտնի է նաև որպես շարականագիր:
*Կաթողիկոսական գահին նրան հաջորդել է Կոստանդին Բ Կատուկեցին:
*Որպես առաջին հայրապետական կոնդակ` օգտագործել է Ներսես Շնորհալու «Թուղթ ընդհանրական» երկասիրությունը` հավելելով վերջինիս ընթերցումը պարտադրող մի թուղթ և տարածել Հայաստանի առաջատար եկեղեցական վիճակներում ու վանքերում:
*1268թ. Հեթում I թագավորը Հակոբ Ա Կլայեցուն հրավիրել է արքունիք և պահանջել գերությունից վերադարձած որդուն` Լևոնին օծել Հայոց թագավոր: Բայց կաթողիկոսը դեմ է եղել Հեթում I–ին, իբրև կարողունակ և փորձառու թագավորի հրաժարականին, ուստի մերժել է նրա առաջարկը: Հեթում I–ի վախճանվելուց հետո` 1270թ. հունվարի 6–ին, Ծննդյան տոնին Հակոբ Ա Կլայեցին Տարսոնի Ս. Սոֆիա եկեղեցում գումարել է Ազգային–եկեղեցական ժողով, որտեղ Լևոն III Հեթումյանին օծել է Հայոց թագավոր: Վերջինս և Հակոբ Ա Կլայեցի կաթողիկոսը, գործելով համադաշն, գերադասել են չեզոքություն պահպանել Արևմուտքի հետ ունեցած առնչություններում:
*Հակոբ Ա Կլայեցին մերժել է 1274թ. Լուգդոն (Լիոն) քաղաքում Գրիգոր Ժ պապի հրավիրած ժողովին մասնակցելու հրավերը: Ժողովում արծարծվել են նոր խաչակրաց արշավանք սկսելու, ինչպես նաև կաթոլիկ և ուղղափառ եկեղեցիների միաբանության խնդիրները: Քանի որ ժողովում կարող էր առաջադրվել նաև Հայ և Լատին եկեղեցիների միավորման պահանջը, ուստի Հակոբ Ա Կլայեցին հրաժարվեց մեկնել այնտեղ:
*Հայոց Լևոն III թագավորը Արևմուտքի հետ հարաբերությունները չսրելու նպատակով պատվիրակ է առաքել Լուգդոնի ժողով:
*Հակոբ Ա Կլայեցին 1275թ. և 1276թ. Կիլիկիայի վրա Եգիպտոսի մամլուքների հարձակումների ժամանակ ժողովրդի կրած տառապանքներին, երկրի ավերվածություններին, Սսի թագավորական պալատի հրդեհման ականատես եղավ:
*1279թ. եգիպտական 13 հազարանոց զորքը պաշարեց կաթողիկոսանիստ Հռոմկլան, որը, սակայն չկարողացավ գրավել: Եգիպտոսի կողմից 1268թ. Անտիոքի դքսության ոչնչացումից հետո վերջինիս հույն պատրիարքները ապաստանել էին Կիլիկիայի Հայոց թագավորությունում: Նրանցից Եվտիմեոսը, նկատի առնելով անցյալում Անտիոքի պատրիարքության առաջատար դիրքը քրիստոնեական աշխարհում, հավակնում էր գերակայություն ունենալ Հակոբ Ա Կլայեցու նկատմամբ: Սակայն նա վճռական հակահարված ստացավ կաթողիկոսի և Լևոն III թագավորի կողմից: Վերջինիս հրամանով Եվտիմեոսը դատապարտվեց աքսորի: Հակոբ Ա Կլայեցի կաթողիկոսը նպաստել է 1285թ. տաճարական ուխտի (օրդենի=tamplier) մագիստրոսի միջնորդությամբ Կիլիկիայի թագավորության և Եգիպտոսի սուլթանության միջև պայմանագրի կնքմանը:
*Հակոբ Ա Կլայեցու հովվապետության տարիները բեղմնավոր էին հայ մշակույթի զարգացման, Հայաստանի հոգևոր կենտրոնների, վանքերի ու եկեղեցիների հետ հոգևոր հաղորդակցության ընդլայնման առումով:
=Մատենագիտություն=
*Հակոբ Ա Կ., Երգեցեք որդիք Սիոնի, շարական:
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
*[http://nakhshkaryan.blogspot.com/2013/08/1267-1286.html#.U_4XnPmSx5M ՀԱՅՈՑ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ - Տ. Հակոբ Ա Կլայեցի (1267 - 1286):]
*[http://vemjournal.org/?p=402 Hakob A. Klayetsi Catholicos of All Armenians:]
[[Category:Կաթողիկոսներ]]
| name-am = Հակոբ Ա Կլայեցի
| name-am-aliases = Տարսոնացի, Սսեցի
| name-ru = Акоп А Клаеци
| name-ru-aliases = Тарсонаци, Ссеци
| name-lat =
| name-en = Hakob A Klayeci
| name-fr =
| image = Boy.jpg
| birth-date = 1200
| birth-place =
| death-date = 12.02.1286
| death-place = Հռոմկլա, Կիլիկիա
| description = Ամենայն հայոց կաթողիկոս:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1200-ական թ.:
Մահացել է 1286թ. փետրվարի 12-ին Կիլիկիայի Հռոմկլա բերդաքաղաքում:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1268թ.՝ Ամենայն հայոց կաթողիկոս:
*Եղել է Մեծքարի վարդապետանոցի առաջնորդը, Կոստանդին Ա Բարձրբերդցու գործակիցը, օգնականն ու տեղապահը:
==Այլ==
Մ*ինչև կաթողիկոս ընտրվելը երկու անգամ` 1242թ. և 1254թ. Հակոբ Կլայեցին մեկնել է Կոստանդնուպոլիս, ապա Նիկիա` կայսրության վերնախավի հետ հայ և բյուզանդական եկեղեցիների միավորման շուրջ բանակցություններ վարելու համար:
*Երկար տարիներ եղել է Կիլիկիայի Մեծ քարի ուխտի առաջնորդ, Կոստանդին Ա Բարձրաբերդցի կաթողիկոսի տեղապահ և գաղափարակից (Հռոմկլա դղյակում, որից և նրա Կլայեցի մականունը):
*Մինչև կաթողիկոս ընտրվելը աչքի է ընկել գիտունությամբ, մեկնիչի, տաղերգուի, ճարտասանի ձիրքով: Ըստ Սամուել Անեցու` նա «սուրբ և առաքինի այր էր, որը մեկնաբանում էր դժվար լուծելի խնդիրներ պարունակող գրքեր»:
*Հակոբ Ա Կլայեցու մասին մեծ գովեստով է խոսում նաև Վահրամ Րաբունին:
*Հաջորդել է Կոստանդին Ա Բարձրբերդցուն:
*Հայտնի է որպես գիտնական ու հռետոր, մեծ վարդապետ, մեկնիչ ու բանաստեղծ:
*Նրա նախաձեռնությամբ 1240-ական թթ. սկզբին և 1254թ. Նիկիայում քաղաքկան-միաբանական հաջող բանակցություններ են վարվել հույն պատրիարքներ Գերմանիկոս 2-րդ-ի ու Մանվել և Հովհաննես Վաղակես կայսեր հետ:
*Հակոբ Ա Կլայեցին օծել և համագործակցել է Լևոն Գ-ին, նպաստել է հարևան իշխանությունների հետ հաշտ հարաբերությունների պահպանմանը, հայ-եգիպտական հաշտության կնքմանը՝ 1282թ.:
*Նա հայտնի է նաև որպես շարականագիր:
*Կաթողիկոսական գահին նրան հաջորդել է Կոստանդին Բ Կատուկեցին:
*Որպես առաջին հայրապետական կոնդակ` օգտագործել է Ներսես Շնորհալու «Թուղթ ընդհանրական» երկասիրությունը` հավելելով վերջինիս ընթերցումը պարտադրող մի թուղթ և տարածել Հայաստանի առաջատար եկեղեցական վիճակներում ու վանքերում:
*1268թ. Հեթում I թագավորը Հակոբ Ա Կլայեցուն հրավիրել է արքունիք և պահանջել գերությունից վերադարձած որդուն` Լևոնին օծել Հայոց թագավոր: Բայց կաթողիկոսը դեմ է եղել Հեթում I–ին, իբրև կարողունակ և փորձառու թագավորի հրաժարականին, ուստի մերժել է նրա առաջարկը: Հեթում I–ի վախճանվելուց հետո` 1270թ. հունվարի 6–ին, Ծննդյան տոնին Հակոբ Ա Կլայեցին Տարսոնի Ս. Սոֆիա եկեղեցում գումարել է Ազգային–եկեղեցական ժողով, որտեղ Լևոն III Հեթումյանին օծել է Հայոց թագավոր: Վերջինս և Հակոբ Ա Կլայեցի կաթողիկոսը, գործելով համադաշն, գերադասել են չեզոքություն պահպանել Արևմուտքի հետ ունեցած առնչություններում:
*Հակոբ Ա Կլայեցին մերժել է 1274թ. Լուգդոն (Լիոն) քաղաքում Գրիգոր Ժ պապի հրավիրած ժողովին մասնակցելու հրավերը: Ժողովում արծարծվել են նոր խաչակրաց արշավանք սկսելու, ինչպես նաև կաթոլիկ և ուղղափառ եկեղեցիների միաբանության խնդիրները: Քանի որ ժողովում կարող էր առաջադրվել նաև Հայ և Լատին եկեղեցիների միավորման պահանջը, ուստի Հակոբ Ա Կլայեցին հրաժարվեց մեկնել այնտեղ:
*Հայոց Լևոն III թագավորը Արևմուտքի հետ հարաբերությունները չսրելու նպատակով պատվիրակ է առաքել Լուգդոնի ժողով:
*Հակոբ Ա Կլայեցին 1275թ. և 1276թ. Կիլիկիայի վրա Եգիպտոսի մամլուքների հարձակումների ժամանակ ժողովրդի կրած տառապանքներին, երկրի ավերվածություններին, Սսի թագավորական պալատի հրդեհման ականատես եղավ:
*1279թ. եգիպտական 13 հազարանոց զորքը պաշարեց կաթողիկոսանիստ Հռոմկլան, որը, սակայն չկարողացավ գրավել: Եգիպտոսի կողմից 1268թ. Անտիոքի դքսության ոչնչացումից հետո վերջինիս հույն պատրիարքները ապաստանել էին Կիլիկիայի Հայոց թագավորությունում: Նրանցից Եվտիմեոսը, նկատի առնելով անցյալում Անտիոքի պատրիարքության առաջատար դիրքը քրիստոնեական աշխարհում, հավակնում էր գերակայություն ունենալ Հակոբ Ա Կլայեցու նկատմամբ: Սակայն նա վճռական հակահարված ստացավ կաթողիկոսի և Լևոն III թագավորի կողմից: Վերջինիս հրամանով Եվտիմեոսը դատապարտվեց աքսորի: Հակոբ Ա Կլայեցի կաթողիկոսը նպաստել է 1285թ. տաճարական ուխտի (օրդենի=tamplier) մագիստրոսի միջնորդությամբ Կիլիկիայի թագավորության և Եգիպտոսի սուլթանության միջև պայմանագրի կնքմանը:
*Հակոբ Ա Կլայեցու հովվապետության տարիները բեղմնավոր էին հայ մշակույթի զարգացման, Հայաստանի հոգևոր կենտրոնների, վանքերի ու եկեղեցիների հետ հոգևոր հաղորդակցության ընդլայնման առումով:
=Մատենագիտություն=
*Հակոբ Ա Կ., Երգեցեք որդիք Սիոնի, շարական:
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
*[http://nakhshkaryan.blogspot.com/2013/08/1267-1286.html#.U_4XnPmSx5M ՀԱՅՈՑ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ - Տ. Հակոբ Ա Կլայեցի (1267 - 1286):]
*[http://vemjournal.org/?p=402 Hakob A. Klayetsi Catholicos of All Armenians:]
[[Category:Կաթողիկոսներ]]
