Հայկունի Գուրգեն Սարգսի

Հայկունի Գուրգեն Սարգսի
Айкуни Гурген Саркисович
Անգլերեն:	Haykuni Gurgen
Հայերեն:	Հայկունի Գուրգեն Սարգսի
Ծննդյան տարեթիվը:	31․08․1889
Ծննդավայրը:	Ալաշկերտ, Արևմտյան Հայաստան
Մահվան տարեթիվը:	12․04․1966
Մահվան վայրը:	Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ: Քաղաքական գործիչ, հրապարակախոս, գրող։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1889թ. օգոստոսի 31-ին Արևմտյան Հայաստանի Ալաշկերտ քաղաքում:

Մահացել է 1966թ.ապրիլի 12-ին Հայաստանի Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում:

Կրթություն

• 1898-1906թթ. սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում:
• 1912-1914թթ. սովորել է Մոսկվայի առևտրական ինստիտուտում։

Աշխատանքային գործունեություն

• 1920-1934թթ. աշխատել է Մոսկվայի տարբեր հրատարակչություններում։
• 1905թ. մասնակցել է Վաղարշապատի սոցիալ-դեմոկրատական խմբակների կազմակերպմանը։
• 1908թ. ուսուցչություն է արել Սևքար (այժմ՝ Տավուշի մարզ) գյուղում:
• 1909–1911թթ.՝ Աշխաբադի հայկական դպրոցում։
• 1916—1917թթ. աշխատել է Սարիղամիշում։
• 1917թ. եղել է բոլշևիկյան «Նոր կյանք» թերթի (Ալեքսանդրապոլ) խմբագիրը։
• 1918թ. նրա ղեկավարությամբ Թիֆլիսում հիմնվել է «Հայաստանի կոմունիստական կուսակցություն» կազմակերպությունը։
• 1922-1930թթ. ղեկավարել է Մոսկվայի հայ գրողների խմբակը։
• 1923–1928թթ. խմբագրել է Մոսկվայում լույս տեսնող «Քուրա» հանդեսը։
• Այդ տարիներին եղել է Մոսկվայի «Կուլտուր ֆիլմ» կինոֆաբրիկայի տնօրենը:
• 1932–1933թթ.՝ Տալայի երրորդ մոսկովյան կոմունիստական համալսարանի ռեկտորը:
• 1934—1935թթ.՝ Մոսկինոյի տրեստի կառավարիչը և Ղրիմի «Վոստոկֆիլմ»–ի նախագահը:
• Ապա եղել է Յալթայի Նիկիտինի բուսաբանական այգու նախագահը։
• 1949–1950թթ. Սվերդլովսկի մարզում աշխատել է որպես ինժեներ-տնտեսագետ։

Ձեռքբերումներ

• 1905թ.-ից՝ ՌՍԴԲԿ անդամ։

Այլ

• Ս․ Հայկունու որդին։
• 1918թ. հունվարին, նրա նախաձեռնությամբ և ՌԿ(բ)Կ ԿԿ համաձայնությամբ հիմնվել է Հայաստանի կոմունիստական կուսակցությունը, որի հիմնական խնդիրն էր քաղաքական աշխատանք տանել արևմտահայ փախստականների շրջանում՝ Խորհրդային Ռուսաստանի կառավարության կողմից 1917-ի դեկտեմբերին ընդունված «Թուրքահայաստանի մասին» դեկրետը կենսագործելու ուղղությամբ։
• Բայց քանի որ դեկրետը չիրագործվեց, նրա ստեղծած կոմկուսը չկարողացավ իր գործունեության ոլորտը փոխադրել Արևմտյան Հայաստան և դադարեց գործելուց։
• 1919թ. մասնակցել է Կոմունիստական ինտերնացիոնալի հիմնադիր կոնգրեսին։
• Մոսկվայում մասնակցել է Հայկական գործերի կոմիսարիատի աշխատանքներին։
• 1937թ. անհիմն բռնադատվել է, աքսորվել, հետագայում արդարացվել։

Հեղինակ է հրապարակախոս-հուշագրական երկերի, կատարել է թարգմանություններ։

Մատենագիտություն

• Հայկունի Գ., Սամել Հովիկ, պոեմ, Թիֆլիս, տպարան «Կուլտուրա», 1912,։
• Հայկունի Գ., Գարնանային հովեր, պոեմ, Թիֆլիս, տպարան «Մամուլ», 1916։
• Հայկունի Գ., Անպարտ երգեր, Մոսկվա, հրատարակչություն «Հորձանք», 1916։
• Հայկունի Գ., Արշալույսի երգեր, Թիֆլիս, տպարան «Մամուլ», 1917:
• Հայկունի Գ., Ազգությունների ինքնորոշումը և կոմունիստները, Մոսկվա, Հայկական կոմիսարիատի տպարան, 1919։
• Հայկունի Գ., Պրոլետարական հեղափոխությունը և Արմենիայի բոլշևիկները, Մոսկվա, տպարան հայկական կմիսարիատի, 1919։
• Հայկունի Գ., Բանաստեղծություններ, աոաջին գրքույկ, Մոսկվա, հրատարակչություն Հայաստանի կոմունիստական կուսակցության, 1920։
• Հայկունի Գ., Արծվի խնջույքը, բանվորա-գյուղացիական առակ, Թիֆլս, հրատարակչություն «Կարմիր դրոշակ»–ի, 1921։
• Հայկունի Գ., Գողգոթա, պոեմ, Մոսկվա, 1922։
• Հայկունի Գ., Տիտան, դյուցազներգություն, Մոսկվա, 1922։
• Հայկունի Գ., 5 պոեմ, Մոսկվա, 1922։
• Հայկունի Գ., Բանաստեղծություններ, հատոր 1, Մոսկվա, հրատարակչություն «Մուրճ և մանգաղ», 1923։
• Հայկունի Գ., Գիշերային թիթեռնիկ, Մոսկվա, 1923։
• Հայկունի Գ., Վուլկաները ժայթքում են, Մոսկվա, հրատ. 4-րդ տպարան, 1925:
• Հայկունի Գ., Մասսա, Թիֆլիս, ԺՏԳԽ պոլիգրաֆ բաժնի, 4-րդ տպարան, 1925։
• Հայկունի Գ., Տիտան, պոեմ, Թիֆլիս, պրոլետգրողների ասոցիացիա, 1920։
• Հայկունի Գ., Մասսաների երթը, երկերի ժողովածու, Երևան Հայպետհրատ, 1959։
• Հայկունի Գ., Երթ մաքառման, պոեմներ, արձակ էջեր, հրապարակախոսություն, հուշեր և խոհեր, Երևան, «Հայաստան», 1965:

Թարգմանություններ

• Միխայիլ Լերմոնտով, Փախստական (լեռնական լեգենդ), Մոսկվա, հրատարակություն հայկական գործերի կոմիսարիատի, 1919։
• Ուոլտ Ուիթմեն, Մոսկվա, 1923։
• Բոդանով Ա., Ինժեներ Մեննի (ֆանտաստիկ վեպ, թարգմանության հեղինակակից Ռ. Քաթանյան), Մոսկվա, հրատ. «Մուրճ–մանգաղ»–ի, 1923։
• Մաքսիմ Գորկի, Մայրը (վեպ, թարգմանության հեղինակակից Ռ. Քաթանյան), Մոսկվա, հրատ. «Մուրճ–մանգաղ»–ի, 1923։
• Սեիդ Ա. Շ., Բանաստեղծություններ, Բաքու, Ազերնեշր, 1926։

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
• Բանասիրության հանրագիտարան: