Ադոնց Նիկողայոս Գևորգի

Ադոնց Նիկողայոս Գևորգի
Адонц Никогайос Георгиевич
Այլ անուններ:	Տեր-Ավետիքյան Նիկողայոս Գևորգի
Անգլերեն:	Adontc Nikoghayos
Հայերեն:	Ադոնց Նիկողայոս Գևորգի
Ծննդյան տարեթիվը:	10.01.1871
Ծննդավայրը:	Բռնակոթ, Հայաստանի Հանրապետություն
Մահվան տարեթիվը:	27.01.1942
Մահվան վայրը:	Բրյուսել, Բելգիա
Համառոտ տվյալներ: Պատմաբան, բյուզանդագետ, բանասեր:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1871թ. հունվարի 10-ին Հայաստանի Հանրապետության Բռնակոթ գյուղում:

Կրթություն

• Սովորել է Տաթևի ծխական դպրոցում:
• Սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում:
• 1892-1894թթ. սովորել է Թիֆլիսի ռուսական գիմնազիայում:
• 1899թ. ավարտել է Պետերբուրգի համալսարանի արևելյան լեզուների և պատմաբանասիրական ֆակուլտետները:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1903թ. եկել է Կովկաս, Թիֆլիսում ուսումնասիրել է վրացերեն, աշխատել է Էջմիածնի մատենադարանում։
• 1903-1904թթ. Պետերբուրգում խմբագրել է «Բանբեր գրականության և արվեստի» պարբերականը:
• 1916-1917թթ. մասնակցել է Վանի, Մուշի և էրզրումի հնագիտական արշավախմբերի աշխատանքներին:
• 1917թ. ընտրվել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանի պատվավոր հոգաբարձու և պրոֆեսոր։
• 1930թ. ղեկավարել է Բրյուսելի համալսարանի հայագիտության ամբիոնը:
• Դասախոսել է Պետերբուրգի համալսարանի արևելյան լեզուների և պատմաբանասիրական ֆակուլտետում:

Ձեռքբերումներ

• 1909թ.՝ Պետերբուրգի համալսարանի դոցենտ:
• 1916թ.՝ բանասիրական գիտությունների դոկտոր:
• 1916թ.՝ պրոֆեսոր:

Այլ

• 1899-1901թթ. Եվրոպայում (Մյունխեն, Փարիզ, Լոնդոն, Վենետիկ) խորացել է բյուզանդագիտության մեջ:
• 1909թ. պաշտպանել է «Հայաստանը Հուստինիանոսի դարաշրջանում» մագիստրոսական դիսերտացիան և դարձել Պետերբուրգի համալսարանի պրիվատ-դոցենտ։ *1916թ. «Դիոնիսիոս Թրակացին և հայ մեկնիչները» (1915 թ, ռուսերեն) աշխատության համար նույն համալսարանում արժանացել է բանասիրության դոկտորի աստիճանի և ստացել պրոֆեսորի կոչում։
• 1916թ. եղել է Էջմիածնում, Մուշում, Էրզրումում, 1917թ. հնագետ Աշխարհբեկ Քալանթարի հետ մասնակցել Վանի երկրորդ հնագիտական արշավախմբին։
• 1920թ. մեկնել է Լոնդոն, ապա՝ Փարիզ։
• «Բյուզանդիոն» հանդեսում և այլուր լույս են տեսել նրա արտասահմանյան տարիների լավագույն աշխատությունները։ Նրա ձեռագրերը հանձնվել են Փարիզի Նուպարյան մատենադարանին, իսկ գրքերը՝ Բրյուսելի հայ գաղութին:
• Ադոնցը թողել է շուրջ 80 հայերեն, ռուսերեն և ֆրանսերեն լեզուներով գրված արժեքավոր գիտական աշխատություններ՝ նվիրված գլխավորապես հայ ժողովրդի միջնադարյան պատմությանն ու գրականությանը, հայ-բյուզանդական հարաբերություններին, հայ-հունական բանասիրությանը, առասպելաբանությանը, կրոնին, լեզվաբանությանը։ Դրանք մեծ մասամբ կարճ, մենագրական բնույթի ուսումնասիրություններ են։
• «Հայաստանը Հուստինիանոսի դարաշրջանում» կոթողային մենագրության մեջ մանրամասն տալիս է Հայաստանի պատմաաշխարհագրական նկարագիրը, լուսաբանում է վաղ միջնադարյան Հայաստանի նախարարական կարգն ու հողատիրության ինստիտուտները, Հայաստանի քաղաքական կացությանը վերաբերող հարցեր։ Առաջին անգամ գիտական վերլուծության է ենթարկված հայ ֆեոդալիզմի և հայ գյուղացիության մի շարք հարցեր։
• Ադոնցը գյուղացիության պատմության խնդիրներն ավելի հանգամանորեն քննել է «Հայ հին շինականությունը» ուսումնասիրության մեջ։
• «Արուեստ Դիոնիսեայ Քերականի և հայ մեկնութիւնք նորին» աշխատությունը հայ-հունական բանասիրության մասին առաջին խոշոր գործն է։ Գիտական բարձր մակարդակով Ադոնցը վերլուծել է Թրակացու քերականության հայերեն թարգմանությունը և նրա վեց հայ մեկնիչների բնագրերը, կատարել բանասիրական կարևոր շտկումներ։ Մի շարք հոդվածներում վեր է հանել հայ-բյուզանդական անվանի ընտանիքների և Բագրատունիների տոհմաբանությունը։ Ի մի բերելով հույն հեղինակների կցկտուր տեղեկությունները՝ բացահայտել է բյուզանդական զորավար Արտավան Արշակունու, նրա եղբայր Վարդ Մամիկոնյանի, Վասիլի 1-ին և Մորիկ կայսրերի ու այլ հայազգի գործիչների կերպարները («Պատմական ուսումնասիրություններ», 1948 թ.)։
• Մեծ արժեք ունեն նաև Ադոնցի աղբյուրագիտական ու բանասիրական ուսումնասիրությունները՝ նվիրված Փավստոս Բուզանդին, Կորյունին, Եզնիկ Կողբացուն։
• «Մաշտոց և նրա աշակերտները ըստ օտար աղբյուրների» աշխատության մեջ Ադոնցը ցույց է տվել հայ գրերի ստեղծման պատմական իրադրությունը՝ մաշտոցյան գրերի ստեղծումը՝ դնելով 382-392թթ. միջև։ Ադոնցը ձեռնարկել է գրել հայ ժողովրդի ամբողջական պատմությունը, որի առաջին հատորը (հնագույն շրջան) լույս է տեսել ֆրանսերեն և հայերեն (1946, 1972)։ Ուշագրավ են Բրոքհաուզի և Էֆրոնի հանրագիտարանում Հայաստանի մասին Ադոնցի հոդվածները։ Նա նաև հմուտ գրականագետ էր, գրել է մի շարք հոդվածներ:

Նկարներ

• 

  Ադոնցն Անիի պեղումների արշավախմբի կազմում

• Պատկերիկի ստեղծման սխալ. Նման նիշք չկա
• Պատկերիկի ստեղծման սխալ. Նման նիշք չկա
• 

Գրքեր

• Պատկերիկի ստեղծման սխալ. Նման նիշք չկա
• Պատկերիկի ստեղծման սխալ. Նման նիշք չկա
• Պատկերիկի ստեղծման սխալ. Նման նիշք չկա

Տեսանյութեր

• Հայկական հարց: Նիկողայոս Ադոնց:

Հրապարակումներ մամուլում

• «Ազատ օր» օրաթերթ:
• Ալիք-«ՊԱՏՄԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆ - Նիկողայոս Ադոնց. քուրդերի ներթափանցումը Հայաստան»:

Մատենագիտություն

• Նիկողայոս Ադոնց «Պատմա-բանասիրական ուսումնասիրություններ» :
• Նիկողայոս Ադոնց «Հայրենագիտության ուսումնասիրություններ» :
• Նիկողայոս Ադոնց «Քննական պատմություն հայոց»  :

Մատենագիտություն

• Адонц Н. Г. Армения в эпоху Юстиниана. СПб, 1908 (2 изд. Ереван։ Изд-во Ереванского Университета, 1971, 526 с.) (անգլ., 1969, հայ., 1987).
• Адонц Н. Дионисий Фракийский и армянские толкователи. Петроград. Тип-я Императорской Акдемии Наук. 1915.г. CXCIII, 307 стр. (Bibliotheca Armeno-Georgica. IV.).
• Nicolas Adontz, Histoire d'Arménie ։ les origines, du Xe siècle au VIe siècle av. J.C., préface de René Grousset, 1946, XV-441 p.
• Nikoghayos Adonts. Samuel l'Arménien, roi des bulgares (in French). Bruxelles։ Palais des Académies, 1938, 63 p. [reprinted in։ Etudes Armeno-Byzantines. Calouste Gulbenkian Foundation. Lisbon, 1965, p. 347 – 407. Distributor։ Livraria Bertrand].
• Nicolas Adontz, Etudes arméno-byzantines, Portugal։Imprimerie IMPRESSA, 1965, 440 p. (Coll. Bibliothèque arménienne de la Fondation Calouste Gulbenkian).
• Nicolas Adontz, Denys de Thrace et les commentateurs arméniens, 1970 (Bibliothèque arménienne de la Fondation Calouste Gulbenkian).
• Նիկողայոս Ադոնց, Հայաստանի պատմություն։ Ակունքները X-VI դդ. մ.թ.ա.։ Հայերի ծագումը։ Հոդվածներ, Երևան, 1972։
• Նիկողայոս Ադոնց, Պատկերների խնդիրը։ Երևան, 2003, 90 էջ։
• Նիկողայոս Ադոնց, Քննություն Մովսես Կաղանկատվացու, Ս. Էջմիածին, 2005, 176 էջ։
• Նիկողայոս Ադոնց, Հայաստանի ոսկեհանքը։ Փոքր ուսումնասիրություններ, Երևան, 2006։
• Նիկողայոս Ադոնց, Երկեր հինգ հատորով, հատ. Ա. Պատմագիտական ուսումնասիրություններ, Երևան, 2006, 652 էջ։
• Նիկողայոս Ադոնց, Երկեր հինգ հատորով, հատ Բ. Պատմա-բանասիրական ուսումնասիրություններ, Երևան, 2006, 680 էջ։
• Նիկողայոս Ադոնց, Երկեր հինգ հատորով, հատ Գ. Հայերենագիտական ուսումնասիրություններ, Երևան, 2008, 688 էջ։
• Նիկողայոս Ադոնց, Երկեր հինգ հատորով, հատ. Դ. Քննական պատմություն Հայոց, Երևան, 2009, 720 էջ։
• Նիկողայոս Ադոնց, Երկեր հինգ հատորով, հատ. Ե. Հայ-բյուզանդական ուսումնասիրություններ, Երեւան, 2012, 664 էջ։
• Նիկողայոս Ադոնց, Երկեր հինգ հատորով, հատ. Զ (լրացուցիչ). Հրապարակախոսություն, Երեւան, 2012, 540 էջ։
• Նիկողայոս Ադոնց, Հայկական հարցի լուծման շուրջ, «Երևանի համալսարանի հրատարակչություն», Երևան, 1989։
• Նիկողայոս Ադոնց, Դավիթ Կյուրոպաղատ († 31-ը մարտի 1000).- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 2002, № 3, էջ 3-37։
• Նիկողայոս Ադոնց, Հայացած Աստվածաշունչը և անոր պատմական տարողությունը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 2001, № 3, էջ 3-11։
• Նիկողայոս Ադոնց, Հայաստանը Հուստինիանոսի դարաշրջանում (ռուս., 1908, անգլ., 1969, հայ., 1987):
• Նիկողայոս Ադոնց, Հայ հին շինականությունը, 1927:
• Նիկողայոս Ադոնց, Մաշտոց և նրա աշակերտները ըստ օտար աղբյուրների, 1925:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
• ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ:
• Նիկողայոս Ադոնց - ԵՊՀ:
• Հայկական հանրագիտարան:Նիկողայոս Ադոնց:
• «Որոտան»,Նիկողայոս Ադոնի մասին:
• Յուզբաշյան Կ. Ն., Նիկողայոս Ադոնցի գիտական ժառանգությունը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1962, № 4, էջ 115-128։
• Հովհաննիսյան Պ. Հ., Սիմոն Վրացյանի անտիպ հուշերը Նիկողայոս Ադոնցի մասին.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1998, № 1, էջ 202-210:
• Նիկողայոս Ադոնց, Կենսագրություն:
• Оганесян П. О., Малоизвестная статья «Турецкая нота и Турецкая Армения» Николая Адонца.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1990, № 4, стр. 72-77.
• Аветисян, Г. А., Оганесян, П. О., Еще одна малоизвестная статья Николая Адонца по Армянскому вопросу.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1993, № 1, стр. 137-148.
• Հովհաննիսյան Պ. Հ., Նիկողայոս Ադոնցը և Հայկական հարցը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1999, № 1, էջ130-138։
• Հովհաննիսյան Պ., Նիկողայոս Ադոնցի գիտական ժառանգության նորահայտ էջերից.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», № 2, էջ 277-290։
• Հովհաննիսյան Պ., Ն . Ադոնցի «Հայոց քննական պատմության» ստեղծագործական ճակատագիրը (ծննդյան 130-ամյակի առթիվ).- «Պատմա-բանասիրական հանդես», № 1, էջ 63-78։
• Պ. Հովհաննիսյան, Օ. Վարդազարյան, Նիկողայոս Ադոնցի «Կիբելա աստվածուհին» անհայտ աշխատությունը,- «Բանբեր մատենադարանի», 18, Երեւան, 2008, էջ 181-215։
• Յուզբաշյան Կ. Ն., Նիկողայոս Ադոնցի գիտական ժառանգությունը.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1962, № 4, էջ 115-128։
• Հովհաննիսյան Պ. Հ., Սիմոն Վրացյանի անտիպ հուշերը Նիկողայոս Ադոնցի մասին.- «Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների», 1998, № 1, էջ 202-210: