Աբգար Թոխաթեցի

Աբգար Թոխաթեցի
Абгар Тохатеци
Այլ անուններ:	Աբգար Դպիր, Աբգար Եվդոկացի, Աբգար Սաֆար Թոխատցի
Անգլերեն:	Abgar Tokhatetsi
Հայերեն:	Աբգար Թոխաթեցի
Ծննդյան տարեթիվը:	Մոտ 1520
Ծննդավայրը:	Թոխաթ, Արևմտյան Հայաստան
Մահվան տարեթիվը:	Մոտ 1572
Համառոտ տվյալներ: Տպագրիչ, հոգևորական, հասարակական-քաղաքական գործիչ, ծածկագրերի մասնագետ:

Կենսագրություն

Ծնվել է մոտ 1520թ. Արևմտյան Հայաստանի Թոքր Հայք նահանգի Թոխաթ (Եվդոկիա) քաղաքում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1562թ. ազգային-ազաատագրական գործերով մեկնել է Հռոմ:
• 1562թ. մասնակցել է Սեբաստիայի գաղտնի խորհրդաժողովին:
• Հռոմի պապի հանձնարարությամբ Աբգար Թոխաթեցին Աղեքսանդր քահանայի հետ կազմել է հայերի Դավանագիրը (Հավատո հանգանակ):
• 1565թ. Վենետիկում հիմնադրել է տպարան և տպագրել «Խառնայ փնթուր տումարի» օրացույցը (մեկ էջանոց) և առաջին հայերեն «Սաղմոսարանը»:
• 1567թ. Թոխաթեցին տպարանը տեղափոխել է Կոստանդնուպոլիս և Ս․ Նիկողայոս եկեղեցում իր որդի Սուլթանշահի գործակցությամբ հիմնադրել Կ․ Պոլսի հայկական առաջին տպարանը:

Այլ

• Ժամանակակիցներին ներկայացել է իբրև Արծրունյաց թագավորական տան շառավիղ:
• Հայոց կաթողիկոս Միքայել Ա Սեբաստացին Աբգար Թոխաթեցու գլխավորությամբ պատգամավորություն է ուղարկել Հռոմ՝ Հայաստանի ազատագրության, ինչպես նաև դավանական հարցերով:
• 1565թ. փետրվարին Դավանագիրը ներկայացրել է հատուկ հանձնաժողովին: Այստեղ Աբգար Թոխաթեցին քաղաքական նկատառումներով դավանական նվիրվածություն է հայտնել պապին և շեշտել, թե Հայ և Կաթոլիկ եկեղեցիների միջև տարբերությունները չնչին են:
• Պահպանվել է հայերի դավանանքի և ազգային սովորությունների մասին Պիոս IV պապի առաջարկով Աբգարի հեղինակած մի գրությունը (լատիներեն թարգմանությամբ):
• Մինչև 1880-ական թթ. «Սաղմոսարանը» սխալմամբ համարվել է հայերեն առաջին տպագիր գիրքը, իսկ Թոխաթեցին՝ առաջին հայ տպագրիչը, սակայն ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ Աբգար Թոխաթեցին տպագրությունն սկսել է ձեռքի տակ ունենալով հայ առաջին տպագրիչ Հակոբ Մեղապարտի գրքերը:

Նկարներ

• 

  Աբգար դպիրը:

Մատենագիտություն

• Աբգար Թոխաթեցի, Խառնայ փնթուր տումարի..., օրացույց, 1565:
• Աբգար Թոխաթեցի, Սաղմոսարան, 1565-1566:
• Աբգար Թոխաթեցի, Փոքր քերականութիւն, 1567-1568:
• Աբգար Թոխաթեցի, Տօնացոյց, 1568:
• Աբգար Թոխաթեցի, Պարզատումար, 1568:
• Աբգար Թոխաթեցի, ժամագիրք, 1568:
• Աբգար Թոխաթեցի, Պատարագամատոյց, 1568:
• Աբգար Թոխաթեցի, Տաղարան, 1568:
• Աբգար Թոխաթեցի, Մաշտոց, 1569:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Զարբհանալյան Գ., Պատմութիւն հայկական տպագրութեան, Վենետիկ-Սբ. Ղազար, 1895։
• Լեո, «Հայկական տպագրություն» հատոր Ա, Թիֆլիս, 1904:
• Լևոնյան Գ., «Հայ գիրքը և տպագրության արվեստը», Երևան, 1958։
• Չամչեանց Մ., Պատմութիւն Հայոց, հատոր Գ, Վենետիկ-Սբ. Ղազար, 1786։
• Զարդարյան Վ., Հիշատակարան (1512–1933), հ.5, Կահիրե, 1939:
• Անասյան Հ., Հայկական մատենագիտություն, հ.1, Ե.,1959:
• «Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, գլխ. Խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան, 2002:
• ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Աբգար Թոխաթեցի:
• Энциклопедия Книга.