Ֆրանգյան Երվանդ

Hayazg-ից
Ֆրանգյան Երվանդ
Франгян Ерванд
Yervand-Frangyan.JPG
Անգլերեն: Frangyan Yervand
Հայերեն: Ֆրանգյան Երվանդ
Ծննդյան տարեթիվը: 03.02.1878
Ծննդավայրը: Իգդիր, Արևմտյան Հայաստան
Մահվան տարեթիվը: 15.03.1928
Մահվան վայրը: Թավրիզ, Պարսկաստան
Համառոտ տվյալներ:
Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1878թ. փետրվարի 3-ին Արևմտյան Հայաստանի Իգդիր քաղաքում:

Մահացել է 1928թ. մարտի 15-ին Պարսկաստանի Թավրիզ քաղաքում:

Կրթություն

1913թ. ավարտել է Բեռլինի համալսարանը:

Ձեռքբերումներ

  • 1913թ.՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր:

Նկարներ

Այլ

Ֆրանգյանը էմպիրիոկրիտիցիզմի փիլիսոփայության ներկայացուցիչ է: Ըստ նրա՝ փիլիսոփայությունը գիտությունների գիտություն չէ. ամեն մի գիտություն ունի իր փիլիսոփայությունը: Փիլիսոփայության պատմությանը բնորոշ է «միարմատեան» և «երկարմատեան» վարդապետությունների՝ մոնիզմի և դուալիզմի հակադրությունը: Նրա կարծիքով՝ մատերիալիզմը և իդեալիզմը չեն բավարարում որոնող ու քննադատող մտքին, անհրաժեշտ է մի երրորդ ուղղություն, որը զերծ է այս երկուսի հիմնական թերություններից: Այդպիսի ուղղություն է «համադրական մոնիզմի» կամ քննադատական ռեալիզմի փիլիսոփայությունը, ըստ որի՝ ճանաչողության հիմքում ընկած է փորձը՝ որպես արդյունք «եսի» և «միջավայրի» փոխհարաբերության: Մատերիան և հոգին, օբյեկտը և սուբյեկտը հանդես են գալիս որպես փորձի համարժեք անդամներ. «Նիւթական գոյակը չէր կարող աւելի շուտ տրուած լինել, քան հոգեկանը: Մէկն առանց միւսի՝ անմտածելի է եւ անհասկանալի»: Այս սկզբունքով Ֆրանգյանը բացատրում է նաև տնտեսական և հոգևոր կյանքի, տնտեսության ու գաղափարախոսության փոխհարաբերությունը և մերժում Մարքսի «տնտեսական մատերիալիզմի» այն դրույթը, թե հասարակության զարգացումը կախված է բացառապես նյութական գործոնների, այն է՝ արտադրողական ուժերի զարգացումից: Ըստ նրա՝ հասարակական զարգացման հարցում մեծ է սուբյեկտիվ գործոնների՝ գիտակցության ձևերի, գաղափարախոսության դերը:

Մատենագիտություն

  • Ֆրանգեան Ե., Ատրպատական, Թիֆլիս, 1905:
  • Ֆրանգյան Ե., Փիլիսոփայական նամականի, «Գործ», 1908, № 19,22,25,46:
  • Ֆրանգյան Ե., Ն. Կ. Միխայլովսկին որպէս փիլիսոփայ եւ սոցիոլոգ, Երևան, 1911:
  • Ֆրանգյան Ե., Հասարակական էտիւդներ, Բաքու, 1917:
  • Ֆրանգյան Ե., Պատմության փիլիսոփայություն, Երևան, 1909:
  • Ֆրանգյան Ե., Հունական փիլիսոփայությունը, Երևան, 1909:
  • Ֆրանգյան Ե., Ֆ. Նիցշեն և նրա փիլիսոփայությունը, Թիֆլիս, 1910:
  • Ֆրանգյան Ե., Հոռատեսության փիլիսոփա (Շոպենհաուերի մահվան 50-ամյակին), Երևան, 1911:
  • Франгян Е., Наше философское мировоззрение, Париж, 1929.
  • Франгян Е., «Мысль. Сборник исключительно научный и философский», редактор и издатель Е. Франгян, Ереван, 1910.

Տե՛ս նաև

  • «Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան, 2007: