Ֆրանգյան Երվանդ
| Ֆրանգյան Երվանդ | |
| Франгян Ерванд | |
| |
| Անգլերեն: | Frangyan Yervand |
| Հայերեն: | Ֆրանգյան Երվանդ |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 03.02.1878 |
| Ծննդավայրը: | Իգդիր, Արևմտյան Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 15.03.1928 |
| Մահվան վայրը: | Թավրիզ, Պարսկաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1878թ. փետրվարի 3-ին Արևմտյան Հայաստանի Իգդիր քաղաքում:
Մահացել է 1928թ. մարտի 15-ին Պարսկաստանի Թավրիզ քաղաքում:
Կրթություն
- 1913թ. ավարտել է Բեռլինի համալսարանը:
Ձեռքբերումներ
- 1913թ.՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր:
Նկարներ
Երվանդ Ֆրանգյանը մի խումբ դաշնակցականների հետ:
Այլ
- Ֆրանգյանը էմպիրիոկրիտիցիզմի փիլիսոփայության ներկայացուցիչ է:
- Ըստ նրա՝ փիլիսոփայությունը գիտությունների գիտություն չէ. ամեն մի գիտություն ունի իր փիլիսոփայությունը:
Փիլիսոփայության պատմությանը բնորոշ է «միարմատեան» և «երկարմատեան» վարդապետությունների՝ մոնիզմի և դուալիզմի հակադրությունը: Նրա կարծիքով՝ մատերիալիզմը և իդեալիզմը չեն բավարարում որոնող ու քննադատող մտքին, անհրաժեշտ է մի երրորդ ուղղություն, որը զերծ է այս երկուսի հիմնական թերություններից: Այդպիսի ուղղություն է «համադրական մոնիզմի» կամ քննադատական ռեալիզմի փիլիսոփայությունը, ըստ որի՝ ճանաչողության հիմքում ընկած է փորձը՝ որպես արդյունք «եսի» և «միջավայրի» փոխհարաբերության: Մատերիան և հոգին, օբյեկտը և սուբյեկտը հանդես են գալիս որպես փորձի համարժեք անդամներ. «Նիւթական գոյակը չէր կարող աւելի շուտ տրուած լինել, քան հոգեկանը: Մէկն առանց միւսի՝ անմտածելի է եւ անհասկանալի»: Այս սկզբունքով Ֆրանգյանը բացատրում է նաև տնտեսական և հոգևոր կյանքի, տնտեսության ու գաղափարախոսության փոխհարաբերությունը և մերժում Մարքսի «տնտեսական մատերիալիզմի» այն դրույթը, թե հասարակության զարգացումը կախված է բացառապես նյութական գործոնների, այն է՝ արտադրողական ուժերի զարգացումից: Ըստ նրա՝ հասարակական զարգացման հարցում մեծ է սուբյեկտիվ գործոնների՝ գիտակցության ձևերի, գաղափարախոսության դերը:
Մատենագիտություն
- Ֆրանգեան Ե., Ատրպատական, Թիֆլիս, 1905:
- Ֆրանգյան Ե., Փիլիսոփայական նամականի, «Գործ», 1908, № 19,22,25,46:
- Ֆրանգյան Ե., Ն. Կ. Միխայլովսկին որպէս փիլիսոփայ եւ սոցիոլոգ, Երևան, 1911:
- Ֆրանգյան Ե., Հասարակական էտիւդներ, Բաքու, 1917:
- Ֆրանգյան Ե., Պատմության փիլիսոփայություն, Երևան, 1909:
- Ֆրանգյան Ե., Հունական փիլիսոփայությունը, Երևան, 1909:
- Ֆրանգյան Ե., Ֆ. Նիցշեն և նրա փիլիսոփայությունը, Թիֆլիս, 1910:
- Ֆրանգյան Ե., Հոռատեսության փիլիսոփա (Շոպենհաուերի մահվան 50-ամյակին), Երևան, 1911:
- Франгян Е., Наше философское мировоззрение, Париж, 1929.
- Франгян Е., «Мысль. Сборник исключительно научный и философский», редактор и издатель Е. Франгян, Ереван, 1910.
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
- ՀՅԴ ԱՐԽԻՒԷՆ- Պատմական Նկարներ՝ ՀՅԴ Արխիւի Գանձարանէն (Տուփ Թիւ Չորս):
