6701
edits
Changes
Առանց խմբագրման ամփոփման
| name-ru-aliases =
| name-lat =
| name-en = AghatangheghosAgatangeghos
| name-fr =
| image = Ագաթանգեղոս.PNG
}}
=Կենսագրություն=
Հայ պատմագրության և եկեղեցական մատենագրության հնագույն երկի ՝երկի՝ ''«Պատմություն Հայոց»''-ի հեղինակ:
== «Պատմություն Հայոց» աշխատությունը==
Տարակարծություններ կան Ագաթանգեղոսի և նրա աշխատության ստեղծման շուրջ: Իշխող տեսակետի համաձայն՝ Ագաթանգեղոսը հայ պատմագիր է և իր պատմությունը գրել է V դ. առաջին կեսի ոսկեղենիկ հայերենով:
Ագաթանգեղոսի աշխատությունը ժամանակային առումով ընդգրկում է III դ. և IV դ. սկզբի դեպքերը՝ 226 թվականին Սասանյանների իշխանության գլուխ անցնելուց մինչև Հայոց Տրդատ Գ Սեծ թագավորի գահակալության վերջին տարիները:
Պատմությունը բաղկացած է առաջաբանից և երեք մասից:
''Առաջաբանում'' շարադրված է երկի շարադրման շարժառիթներն ու նպատակները:
*Առաջին մասում,որը վերնագրված է '''«Սուրբ Գրիգորի վարքը և պատմությունը»''' , պատմում է պարթև Արշակունիների տապալման և Իրանում գահակալած Սասանյանների, հայ Արշակունիների հանդեպ նրանց թշնամանքի, պարսիկների դեմ Խոսրով Ա Սեծի հերոսական կռիվների, 259թ.-ի նրա դավադրական սպանությունից հետո Հայաստանի նվաճման, այնուհետև մինչև III դ. վերջը Տրդատ Սեծի ու Գրիգոր Լուսավորչի գործունեության, վերջինիս չարչարանքների,Հռիփսիմյանց ու Գա- յանյանց կույսերի վկայաբանության մասին:
*Երկրորդում ՝ '''«Վարդապետություն Սուրբ Գրիգորի»''', ամենաընդարձակն է և ի տարբերություն մյուսների, մեզ է հասել միայն հայերեն բնագրով: Այն ընդգրկում է Հին և Նոր կտակարանների ողջ բովանդակությունը, որը ներկայացված է հիմնական դրվագներով, աստվածաբանական հարցերում՝ ներհյուսված հեղինակի գաղափարներով ու դատողություններով: Համեմատաբար հանգամանորեն է արծարծված Սուրբ Երրորդության և Արարչագործության, Մարդեղության, առաքելական քարոզչության,մեռյալների հարության թեմաները:
*Գրքի երրորդ՝ '''«Հայաստան աշխարհիս փրկության դարձը»''' մասում Ագաթանգեղոսը հանգամանորեն պատմում է հին հայկական,հեթանոսական տաճարների ու աստվածների անդրիների կործանման, քրմերի կալվածքների ու հարստությունների բռնագրավման, հայ վերնախավի ու ժողովրդի մկրտության, եկեղեցիների ու վկայարանների հիմնադրման, քրիստոնեության հաստատման, հոգևորականների կարգման և այլ իրադարձությունների մասին:
Պատմիչն իր Պատմությունը երկասիրել է քրիստոնեական դավանանքի ու եկեղեցու ջատագովության դիրքերից՝ ձգտելով հիմնավորել Հայ եկեղեցու ազգային ինքնուրույնությունը, առաքելական ծագումը և գերապատիվ արժանիքը:
Աշխատությունն իր տեսակում միակն է, որ տալիս է Հայաստանի դարձը:
Ագաթանգեղոսը արժեքավոր տեղեկություններ է հաղորդում Հայաստանի պատմության, աշխարհագրության, արքունիքի, պետական գործակալությունների, զինված ուժերի, նախարարական կարգի, հայոց հեթանոս կրոնի, երկրի ներքին կյանքին վերաբերող այլ հարցերի մասին:
«Պատմություն Հայոցը» միջնադարում թարգմանվել է հունարեն, արաբերեն, վրացերեն, հաբեշերեն, լատիներեն և ունեցել շուրջ երկու տասնյակ խմբագրություններ՝ միջնադարի 9 լեզուներով:
Ամենակարևորը հունական թարգմանությունն է (VI դ.), որն ամբողջությամբ հայտնի է միայն մեկ ձեռագրում և գտնվում է Ֆլորենցիայի Լավրենտյան մատենադարանում (Laurentianus VII,25):
Աշխատությունը ներկայումս թարգմանվել և հրատարակվել է իտալերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն և անգլերեն:
«Պատմություն Հայոց»-ի գիտական արժեք ունեցող առաջին հրատարակությունը լույս է տեսել Վենետիկում 1835-ին, իսկ քննական հրատարակությունը Թիֆլիսում՝ 1909-ին (աշխատասիր. Գ. Տեր-Մկրտչյանի և Ա. Կանայանի), աշխարհաբար լիակատար թարգմանությամբ (Ա. Տեր-Ղևոնդյան) տպագրվել է 1983-ին Երևանում:
=Մատենագիտություն=
*[http://hpj.asj-oa.am/3596/1/2005-2(144).pdf Ագաթանգեղոսի «Պատմության» Վիեննայի կրկնագիր ձեռագիրը:]
=Տե՛ս նաև=
*Thomson R.W., The Teaching of Saint Gregory. An Early Armenian Catechism. Translation and Commentary, Camb., Massachusetts, 1970.
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
[[Category:Պատմիչներ]]