«Թորամանյան Թորոս Հարությունի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
| (10 intermediate revisions by one other user not shown) | |||
| Տող 2. | Տող 2. | ||
| name-am = Թորամանյան Թորոս Հարությունի | | name-am = Թորամանյան Թորոս Հարությունի | ||
| name-am-aliases = | | name-am-aliases = | ||
| − | | name-ru = | + | | name-ru = Тораманян Торос Арутюнович |
| name-ru-aliases = | | name-ru-aliases = | ||
| name-lat = | | name-lat = | ||
| − | | name-en = | + | | name-en = Toramanyan Toros |
| name-fr = | | name-fr = | ||
| − | | image = | + | | image = Toramanyan Toros.JPG |
| − | | birth-date = | + | | birth-date = 18.03.1864 |
| − | | birth-place = | + | | birth-place = Շապին-Գարահիսար, Արևմտյան Հայաստան |
| − | | death-date = | + | | death-date = 01.03.1934 |
| − | | death-place = | + | | death-place = Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն |
| − | | description = | + | | description = Ճարտարապետ, հայկական ճարտարապետության գիտական ուսումնասիրության հիմնադիրը: |
}} | }} | ||
=Կենսագրություն= | =Կենսագրություն= | ||
| − | Ծնվել է | + | Ծնվել է 1864թ. մարտի 18-ին Արևմտյան Հայաստանի Շապին-Գարահիսար քաղաքում: |
| − | Մահացել է | + | Մահացել է 1934թ. մարտի 1-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում: |
==Կրթություն== | ==Կրթություն== | ||
| − | * | + | *1888-1893թթ. սովորել է Կոստանդնուպոլսի գեղարվեստներից վարժարանի ճարտարապետության բաժնում: |
| + | |||
| + | ==Աշխատանքային գործունեություն== | ||
| + | *Հայկական ճարտարապետության գիտական ուսումնասիրության հիմնադիրը: | ||
| + | *Աշխատել է որպես նախագծող ճարտարապետ: | ||
| + | *1904-1912թթ. Անիում մասնակցել է Ն. Մառի պեղումներին, ուսումնասիրել ու չափագրել է հուշարձանները, ստեղծել վերակազմության նախագծեր: | ||
| − | == | + | ===Ստեղծագործություններ=== |
| − | * | + | *«Զվարթնոց եկեղեցին», 1905: |
| − | * | + | *«Էջմիածնի տաճարը», 1909: |
| − | * | + | *«Տեկորի տաճարը», 1911: |
==Ձեռքբերումներ== | ==Ձեռքբերումներ== | ||
| − | * | + | *1933թ.՝ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ: |
| − | * | + | *1913թ.՝ արվեստի լավագույն աշխատանքի համար` գլխավոր մրցանակ (Վիեննա): |
| − | |||
==Այլ== | ==Այլ== | ||
| − | * | + | *1895թ. մեկնել է Բուլղարիա, 1900թ.՝ տեղափոխվել Ռումինիա: Եղել է Պարսկաստանում, Սիրիայում, Եգիպտոսում, Հունաստանում, Իտալիայում, 1902թ.՝ Փարիզում, 1903թ. (բանասեր Կ. Բասմաջյանի հետ)՝ Անիում՝ ճարտարապետական հուշարձանների ալբոմ կազմելու մտադրությամբ: |
| + | *1904թ. գարնանից Թորամանյանը սկսել է Զվարթնոց տաճարի հետազոտությունը, ղեկավարել Խաչիկ վարդապետի նախաձեռնած պեղումները, 1905թ. ավարտել Զվարթնոց եռաստիճան տաճարի վերակազմության նախագիծը՝ հայկական ճարտարապետության ուսումնասիրման բարձրագույն նվաճումը, և հրատարակելով «Զվարթնոց եկեղեցին»՝ հիմք դրել հայակական ճարտարապետական գիտական գրականությանը: | ||
| + | *Թորամանյանի աշխատությունները` «էջմիածնի տաճարը», «Տեկորի տաճարը» ըստ 1912թ. Կայսեր, հնագիտության հանձնաժողովի, համաշխարհային ճարտարապետության պատմության մեջ առաջ են բերել հեղաշրջում: Եվրոպական գիտությունը, որը չէր ընդունում ինքնուրույն հայկական ճարտարապետության գոյությունը, շնորհիվ Թորամանյանի աշխատությունների՝ ճանաչել է հայ հին ճարտարապետության գոյությունը: | ||
| + | *Արևելյան Հայաստանի սահմանափակ տարածքի նյութերով Թորամանյանը կարողացել է հայտնագործել հայ ճարարապետության պարբերացումը, ծագման ակունքները, փոխազդեցությունները և զարգացման գրեթե բոլոր փուլերի հատկանիշները, ոճական ամբողջականությունը՝ հայկական ճարտարպատությանը բերելով միջազգային ճանաչում: Նրա գործերը սկզբնաղբյուր են դարձել ուսումնասիրողների համար: | ||
| + | *ՀՀ ԳԱ 1969թ. սահմանել է Թորամանյանի անվան մրցանակ, որը շնորհվում է հայ ճարտարապետության պատմությանը նվիրված լավագույն աշխատությունների հեղինակներին: | ||
| + | *Նրա ուղարկած 1000-ից ավելի գծագրերի ուսումնասիրությունների (նաև անտիպ) և այլ նյութերի հիման վրա Յո. Ստրժիգովսկին հրատարակել է «Հայերի ճարտարապետությունը և Եվրոպան» աշխատանքը՝ առաջաբանում նշելով Թորամանյանի մասնակցությունը: | ||
| + | *1914-1918թթ. կորսված (նաև Վիեննայում) հրատարակության պատրաստ Թորամանյանի 10-ից ավելի աշխատություններն ու մեծաթիվ այլ նյութեր հնարավորինս վերականգնվել են «Նյութեր հայկական ճարտարապետության պատմության» գրքում: | ||
=Նկարներ= | =Նկարներ= | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | + | 1010.jpg | |
| + | 7010.jpg|Հեղինակ` Մարտիրոս Սարյան, 1934թ. | ||
| + | 8010.jpg|Առջևից` Արշակ Ֆեթվաջյան, Թորոս Թորամանյան, Անի քաղաք, 1903թ. | ||
| + | 9010.jpg|Ձախից` Նիկողայոս Մառ, Թորոս Թորամանյան, Անի քաղաք, 1903թ. | ||
| + | Images19.jpg | ||
| + | 120px-Тороманян.JPG | ||
| + | 191919.jpg | ||
| + | 10122222.jpg|Թորոս Թորամանյանին նվիրված հուշարձանը, 1985, քանդակագործ՝ Ռուզան Քյուրքչյան, Երևան, Պուշկին փողոց | ||
| + | P9019.jpg | ||
</gallery> | </gallery> | ||
=Տեսանյութեր= | =Տեսանյութեր= | ||
| − | *[ | + | *[https://www.youtube.com/watch?v=tgji7g0qAlk Թորոս Թորամանյան:] |
| + | *[https://www.youtube.com/watch?v=nrjda3x1_-8 Թորոս Թորամանյան:] | ||
| + | *[https://www.youtube.com/watch?v=D4os17IL0WQ Թորոս Թորամանյանի ժառանգությունն անգին է 04.06.2014:] | ||
| + | *[https://www.youtube.com/watch?v=o4ywOIsQlNA Zvartnots Cathedral, Armenian Apostolic Church, Ejmiatsin, Armavir Province, Armenia, Eurasia.] | ||
=Հրապարակումներ մամուլում= | =Հրապարակումներ մամուլում= | ||
| Տող 47. | Տող 68. | ||
*[http://armenpress.am/arm/news/763910/patmamshakutayin-zharangutyan-pahpanutyun-khoragrov.html «Պատմամշակութային ժառանգության պահպանություն ...:] | *[http://armenpress.am/arm/news/763910/patmamshakutayin-zharangutyan-pahpanutyun-khoragrov.html «Պատմամշակութային ժառանգության պահպանություն ...:] | ||
*[http://varkanish.am/news/14845 Գիտաժողով` նվիրված Թորոս Թորամանյանի ծննդյան 150-ամյակին:] | *[http://varkanish.am/news/14845 Գիտաժողով` նվիրված Թորոս Թորամանյանի ծննդյան 150-ամյակին:] | ||
| + | *[http://www.azg.am/wap/?nl=AM&id=2006030315&Base_PUB=0 ԵՐԿՈՒ ԳԻՐՔ ՀԱՅ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՐԱԽՏԱՎՈՐ ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆԻ ՄԱՍԻՆ:] | ||
| + | *[http://armenianhouse.org/isahakyan/memoirs-ru/toramanyan.html АРХИТЕКТОР ТОРОС ТОРАМАНЯН.] | ||
=Մատենագիտություն= | =Մատենագիտություն= | ||
| − | * | + | *Թորամանյան Թ. Հ., Նամակներ, կազմեց Ն. Թորամանյան, Երևան, 1968:Զվարթնոց, Գագկաշեն, Երևան, 1984: |
| − | |||
=Տե՛ս նաև= | =Տե՛ս նաև= | ||
| − | *Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005: | + | *Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005: |
*[http://www.ysu.am/persons/hy/Toros-Toramanyan ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆ:] | *[http://www.ysu.am/persons/hy/Toros-Toramanyan ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆ:] | ||
*[http://www.armeniaculture.am/am/Encyclopedia_hay_mshakuyti_hanragitaran_toramanyan_toros ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ:] | *[http://www.armeniaculture.am/am/Encyclopedia_hay_mshakuyti_hanragitaran_toramanyan_toros ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ:] | ||
| − | *[http://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-search. | + | *[http://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-search.plq=au:%22%D4%B9%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6,%20%D4%B9%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%BD%20%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB,%22 ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան:] |
*[http://team-aow.discuforum.info/t9939-1864-1934.htm Թորոս Թորամանյան (1864-1934):] | *[http://team-aow.discuforum.info/t9939-1864-1934.htm Թորոս Թորամանյան (1864-1934):] | ||
*[http://basss.asj-oa.am/970/1/1954-5%2861%29.pdf ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՏԱՆԸ հՎ. ZU3 ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈհթՅԱ:] | *[http://basss.asj-oa.am/970/1/1954-5%2861%29.pdf ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՏԱՆԸ հՎ. ZU3 ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈհթՅԱ:] | ||
| Տող 63. | Տող 85. | ||
*[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1181 Թորամանյան Թորոս - Հայկական Հանրագիտարան:] | *[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1181 Թորամանյան Թորոս - Հայկական Հանրագիտարան:] | ||
*[http://www.avproduction.am/?ln=am&page=person&id=1809 ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆ:] | *[http://www.avproduction.am/?ln=am&page=person&id=1809 ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆ:] | ||
| + | *[http://www.archmuseum.am/?p=1236 Նոր Գիրք:] | ||
| + | *[http://www.historymuseum.am/museum/?id=3&lang=eng History Museum of Armenia.] | ||
| + | *[http://forum.hayastan.com/index.php?showtopic=20087 Զվարթնոց // Звартноц // Zvartnots.] | ||
| + | *[http://hayblog.ru/2007/06/12/kratkiy-istoriko-filosofskiy-analiz-arhitekturyi-hrama-zvartnots-i-ego-arhetipov/ Краткий историко-философский анализ архитектуры храма Звартноц и его архетипов.] | ||
| + | *[http://uaa.am/members/1890-1914/toramanyan-toros-arutyunovich.HTML Тораманян Торос Арутюнович.] | ||
| + | *Հարությունյան Վ. Մ., Թորոս Թորամանյան, Երևան, 1984: | ||
| + | *Յո. Ստրժիգովսկի, Հայերի ճարտարապետությունը և Եվրոպան, Վիեննա, գերմաներեն երկհատորյակ, 1918: | ||
| + | *Կ. Ղաֆադարյան, Նյութեր հայկական ճարտարապետության պատմության, հ. 1-2, Երևան, 1942-1948: | ||
| − | [[Category: | + | [[Category:Ճարտարապետներ]] |
Ընթացիկ տարբերակը 16:55, 16 Հունվարի 2015-ի դրությամբ
| Թորամանյան Թորոս Հարությունի | |
| Тораманян Торос Арутюнович | |
| |
| Անգլերեն: | Toramanyan Toros |
| Հայերեն: | Թորամանյան Թորոս Հարությունի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 18.03.1864 |
| Ծննդավայրը: | Շապին-Գարահիսար, Արևմտյան Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 01.03.1934 |
| Մահվան վայրը: | Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Ճարտարապետ, հայկական ճարտարապետության գիտական ուսումնասիրության հիմնադիրը: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1864թ. մարտի 18-ին Արևմտյան Հայաստանի Շապին-Գարահիսար քաղաքում:
Մահացել է 1934թ. մարտի 1-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում:
Կրթություն
- 1888-1893թթ. սովորել է Կոստանդնուպոլսի գեղարվեստներից վարժարանի ճարտարապետության բաժնում:
Աշխատանքային գործունեություն
- Հայկական ճարտարապետության գիտական ուսումնասիրության հիմնադիրը:
- Աշխատել է որպես նախագծող ճարտարապետ:
- 1904-1912թթ. Անիում մասնակցել է Ն. Մառի պեղումներին, ուսումնասիրել ու չափագրել է հուշարձանները, ստեղծել վերակազմության նախագծեր:
Ստեղծագործություններ
- «Զվարթնոց եկեղեցին», 1905:
- «Էջմիածնի տաճարը», 1909:
- «Տեկորի տաճարը», 1911:
Ձեռքբերումներ
- 1933թ.՝ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ:
- 1913թ.՝ արվեստի լավագույն աշխատանքի համար` գլխավոր մրցանակ (Վիեննա):
Այլ
- 1895թ. մեկնել է Բուլղարիա, 1900թ.՝ տեղափոխվել Ռումինիա: Եղել է Պարսկաստանում, Սիրիայում, Եգիպտոսում, Հունաստանում, Իտալիայում, 1902թ.՝ Փարիզում, 1903թ. (բանասեր Կ. Բասմաջյանի հետ)՝ Անիում՝ ճարտարապետական հուշարձանների ալբոմ կազմելու մտադրությամբ:
- 1904թ. գարնանից Թորամանյանը սկսել է Զվարթնոց տաճարի հետազոտությունը, ղեկավարել Խաչիկ վարդապետի նախաձեռնած պեղումները, 1905թ. ավարտել Զվարթնոց եռաստիճան տաճարի վերակազմության նախագիծը՝ հայկական ճարտարապետության ուսումնասիրման բարձրագույն նվաճումը, և հրատարակելով «Զվարթնոց եկեղեցին»՝ հիմք դրել հայակական ճարտարապետական գիտական գրականությանը:
- Թորամանյանի աշխատությունները` «էջմիածնի տաճարը», «Տեկորի տաճարը» ըստ 1912թ. Կայսեր, հնագիտության հանձնաժողովի, համաշխարհային ճարտարապետության պատմության մեջ առաջ են բերել հեղաշրջում: Եվրոպական գիտությունը, որը չէր ընդունում ինքնուրույն հայկական ճարտարապետության գոյությունը, շնորհիվ Թորամանյանի աշխատությունների՝ ճանաչել է հայ հին ճարտարապետության գոյությունը:
- Արևելյան Հայաստանի սահմանափակ տարածքի նյութերով Թորամանյանը կարողացել է հայտնագործել հայ ճարարապետության պարբերացումը, ծագման ակունքները, փոխազդեցությունները և զարգացման գրեթե բոլոր փուլերի հատկանիշները, ոճական ամբողջականությունը՝ հայկական ճարտարպատությանը բերելով միջազգային ճանաչում: Նրա գործերը սկզբնաղբյուր են դարձել ուսումնասիրողների համար:
- ՀՀ ԳԱ 1969թ. սահմանել է Թորամանյանի անվան մրցանակ, որը շնորհվում է հայ ճարտարապետության պատմությանը նվիրված լավագույն աշխատությունների հեղինակներին:
- Նրա ուղարկած 1000-ից ավելի գծագրերի ուսումնասիրությունների (նաև անտիպ) և այլ նյութերի հիման վրա Յո. Ստրժիգովսկին հրատարակել է «Հայերի ճարտարապետությունը և Եվրոպան» աշխատանքը՝ առաջաբանում նշելով Թորամանյանի մասնակցությունը:
- 1914-1918թթ. կորսված (նաև Վիեննայում) հրատարակության պատրաստ Թորամանյանի 10-ից ավելի աշխատություններն ու մեծաթիվ այլ նյութեր հնարավորինս վերականգնվել են «Նյութեր հայկական ճարտարապետության պատմության» գրքում:
Նկարներ
Հեղինակ` Մարտիրոս Սարյան, 1934թ.
Առջևից` Արշակ Ֆեթվաջյան, Թորոս Թորամանյան, Անի քաղաք, 1903թ.
Ձախից` Նիկողայոս Մառ, Թորոս Թորամանյան, Անի քաղաք, 1903թ.
Թորոս Թորամանյանին նվիրված հուշարձանը, 1985, քանդակագործ՝ Ռուզան Քյուրքչյան, Երևան, Պուշկին փողոց
Տեսանյութեր
- Թորոս Թորամանյան:
- Թորոս Թորամանյան:
- Թորոս Թորամանյանի ժառանգությունն անգին է 04.06.2014:
- Zvartnots Cathedral, Armenian Apostolic Church, Ejmiatsin, Armavir Province, Armenia, Eurasia.
Հրապարակումներ մամուլում
- ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆԻ ԿՅԱՆՔՆ ՈՒ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆԸ:
- «Պատմամշակութային ժառանգության պահպանություն ...:
- Գիտաժողով` նվիրված Թորոս Թորամանյանի ծննդյան 150-ամյակին:
- ԵՐԿՈՒ ԳԻՐՔ ՀԱՅ ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՐԱԽՏԱՎՈՐ ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆԻ ՄԱՍԻՆ:
- АРХИТЕКТОР ТОРОС ТОРАМАНЯН.
Մատենագիտություն
- Թորամանյան Թ. Հ., Նամակներ, կազմեց Ն. Թորամանյան, Երևան, 1968:Զվարթնոց, Գագկաշեն, Երևան, 1984:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆ:
- ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ:
- ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան:
- Թորոս Թորամանյան (1864-1934):
- ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՏԱՆԸ հՎ. ZU3 ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏՈհթՅԱ:
- Թորոս Թորամանյան (Ծննդյան 120-ամյակի առթիվ ...:
- Լուսանկարիչներ:
- Թորամանյան Թորոս - Հայկական Հանրագիտարան:
- ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՄԱՆՅԱՆ:
- Նոր Գիրք:
- History Museum of Armenia.
- Զվարթնոց // Звартноц // Zvartnots.
- Краткий историко-философский анализ архитектуры храма Звартноц и его архетипов.
- Тораманян Торос Арутюнович.
- Հարությունյան Վ. Մ., Թորոս Թորամանյան, Երևան, 1984:
- Յո. Ստրժիգովսկի, Հայերի ճարտարապետությունը և Եվրոպան, Վիեննա, գերմաներեն երկհատորյակ, 1918:
- Կ. Ղաֆադարյան, Նյութեր հայկական ճարտարապետության պատմության, հ. 1-2, Երևան, 1942-1948:
