38
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Աճեմյան Գուրգեն Գրիգորի | name-am-aliases = Մահարի Գուրգեն | name-en = Mahari Gurgen | image = Im...»:
{{Person
| name-am = Աճեմյան Գուրգեն Գրիգորի
| name-am-aliases = Մահարի Գուրգեն
| name-en = Mahari Gurgen
| image = Image.jpg
| birth-date = 01.08.1903
| birth-place = Վան, Արևմտյան Հայաստան
| death-date = 16.07.1969
| death-place = Պալանգա, Լիտվա
| description = Բանաստեղծ, գրող, արձակագիր, գրականագետ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1903թ. օգոստոսի 1-ին Արևմտյան Հայաստանի (այժմ` Թուրքիա) Վան քաղաքում:
Մահացել է 1969թ. հուլիսի 16-ին Լիտվայի Պալանագա քաղաքում:
==Կրթություն==
*Սովորել է «Նորաշեն» և «Երամյան» վարժարաններում:
*Երևանի պետական համալսարանի պատմա-լեզվագրական ֆակուլտետում:
==Ստեղծագործական գործունեություն==
*Մահարին իր գրական կյանքը սկսել է բանաստեղծություններով «Տիտանիկ» (1926), «Բարդիները» (1927) և մասնավորապես նրան գրական ճանաչում է բերել «Մրգահաս» (1937) ժողովածուն, որտեղ զետեղված էին բալլադներ և պոեմներ:
*Արձակ սկսել է գրել 1920-ական թթ. վերջից, որի արդյունքում 1929թ. լույս է տեսել նրա «Սիրո, խանդի ու Նիցցայի պարտիզանների մասին», իսկ 1931թ.` «Զիգզագներում» պատմվածքների ժողովածուները:
*«Մանկություն» (1928), «Պատանեկություն» (1929-1930), «Երիտասարդության սեմին» (գրել է երկրորդ աքսորի տարիներին` 1952-1955թթ-ին) եռագրությունը ներկայացնում են Մահարու անհատական-անձնական կյանքի վերապրումները:
*1950-ական թթ. Մահարու ստեղծագործական կյանքը նոր թափ ստացավ, երբ լույս տեսան «Հնձաններ» (1959) բնաստեղծությունների, «Լռության ձայնը» (1962) պատմվածքների ժողովածուները և «Այրվող այգեստաններ» (1966) վեպը:
==Ձեռքբերումներ==
*1965թ.՝ ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ:
*Մահարին «Ծաղկած փշալարեր» վիպակի համար հետմահու արժանացել է Պետական մրցանակի:
==Այլ==
*Գ. Մահարին դեռ 8 տարեկան էր, երբ նրա քեռին իբր թե պատահական արձակված կրակոցից սպանում է հորը։
*1915թ. Արևելյան Հայաստան գաղթի ճանապարհին պատանի Գուրգենի քեռին լքում է սեփական մորը, քրոջն ու քրոջ ընտանիքին՝ նրանց թողնելով բախտի քմահաճույքին, մահանում է Գուրգենի տատը, իսկ շատ չանցած` նա կորցնում է նաև իր հարազատներին և այլ փախստականների հետ փախչում է Արևելյան Հայաստան:
*1915թ.-ից ապաստանել է Դիլիջանիև Երևանի որբանոցներում, որտեղ էլ ծանոթացել է Եղիշե Չարենցի հետ:
*1917թ.-ից սկսում է Մահարու ստեղծագործական կենսագրությունը, երբ Երևանի «Աշխատանք» թերթում տպագրվում է նրա առաջին բանաստեղծությունը` Գ. Արփունի ստորագրությամբ:
*1918թ.-ից բանաստեղծություններ է տպել «Աշխատանք», «Վան-Տոսպ» և այլ թերթերում:
*1936թ. ձերբակալվել է, իսկ 1947թ.-ի օգոստոսի 20-ին ազատվել աքսորից, վերադարձել Երևան, ուր կինն արդեն իրենից հրաժարվել էր, իսկ մայրը` մահացել:
*1934 թվականից ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ է դարձել:
*1949թ. նոյեմբերին Գ. Մահարին, որպես անբարեհույս տարր, կրկին աքսորվել է Սիբիր, բայց այս անգամ որպես ազատ աքսորյալ, ոչ որպես կալանավոր և 1954թ. ամռանը ազատվել է ու վերադարձել Երևան:
*Երկրորդ աքսորի ժամանակ նա ծանոթացել է իր երկրորդ կնոջ՝ լիտվուհի Անտոնինա Պովիլայտիտեյի հետ և հենց աքսորավայրում էլ` 1952 թ., նրանք ամուսնացել են, ունեցել երկու զավակ՝ աղջիկ և տղա:
*1969թ. հուլիսի 16-ին Պալանագայում վախճանվել է, կիսատ թողնելով «Երիտասարդություն», «Քաջ Նազար» վեպերը, և թաղվել է Երևանում:
*Գուրգեն Մահարու անունն է կրում Երևանի Էրեբունի վարչական շրջանի փողոցներից մեկը, Երևանի №176 հիմնական դպրոցը։
===Մեջբերումներ Գուրգեն Մահարու մասին===
*Պայծառ է մեր երկրի գալիքը. Օ, բերրի հերկերի գուսան: Թող հավետ ապրի այս ծաղիկը Մեր դաշտերում բուսած: Եղիշե Չարենց
*Եվ վերջապես մի այլ բանաստեղծ, որից առավել քանքարավոր ոչ ոք չի նկարագրել բարդիները, լուսինը, ջրերի երգեցիկ զրույցը... Ակսել Բակունց
*...Մահարին գրեց մեր պետական լեզվի ճկունությամբ, բայց, ըստ էության, իր արյունին մեջ ուներ ժառանգություն մը արևմտահայ լեզվին, որուն երանգները մտել էին Իսհակյանի և Վահրամ Փափազյանի գործերուն մեջ: Մահարու արձակում կա թառային երանգների անշոշափելի ճշգրտություն մը: Նա գրող մըն է, որ, ես կհավատամ, կապրի այնքան, որքան ատեն մեսրոպատառ գրերուն վրա ճակատ մը կհակվի, որքան ատեն հայ ոգիին գեղեցկությունները փտրող հոգիներ կգտնվեն... Վահան Տերյան
*Չնայած վայրիվերումներին` համառ մի բան կա Գուրգեն Մահարու կյանքի ու խառնվածքի մեջ: Ինչքան էլ մակերեսին այս ու այն կողմ տարուբերվեին ալիքներ, այնտեղ` խորքում, Մահարին հավատարիմ մնաց իրեն, իր շեշտված անհատականությանը, իր բանաստեղծական տարերքին.. Սիլվա Կապուտիկյան
* Մահարին սկզբից մինչև վերջ մնաց նույն լավատես մարդը: Նրա շրթունքները երբեք չընտելացան անեծքի խոսքերին... Նա անմիջապես մտավ կյանքի հորձանուտի մեջ և գրեց իր կյանքի վեպը: Ես խորապես զգում եմ նրա բացակայությունը և խոնարհվում նրա հիշատակի առջև: Հրաչյա Հովհաննիսյան
=Նկարներ=
<gallery>
Պատկեր: Mahari.jpg |Գուրգեն Մահարին` կնոջ և որդու հետ
Պատկեր: Терьян_Ваан333.jpg|Գուրգեն Մահարին և Եղիշե Չարենցը
Պատկեր: Ph138668799615.JPG|Գուրգեն Մահարին և Համո Սահյանը
</gallery>
=Տեսանյութեր=
*[https://www.youtube.com/watch?v=akFxFBLd_58 Գուրգեն Մահարի:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=uyn1gnhv_xk Գուրգեն Մահարու հետ:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=d3zIA9Lm6eY Poezia-Պոեզիա Գուրգեն Մահարի:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=DBdVK3-GxMk Հայտնի ու անհայտ Գուրգեն Մահարին:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=mDNqjwH0dic Լևոն Հախվերդյան - Գուրգեն Մահարու ստեղծագործությունն ու աշխարհայացքը:]
=Մատենագիտություն=
==Ժողովածուներ==
*Մահարի Գ., Արտամետյան գիշերներ, 1922:
*Մահարի Գ., Ծովի երգեր:
*Մահարի Գ., Սիրո, խանդի ու Նիցցայի պարտիզանների մասին, 1929:
*Մահարի Գ., Զիգզագներում, 1931:
*Մահարի Գ., Մրգահաս, 1937:
*Մահարի Գ., Անդունդն ի վեր:
*Մահարի Գ., Անանձնական:
*Մահարի Գ., Հնձաններ, 1959:
*Մահարի Գ., Լռության ձայնը, 1962:
==Գրքույկներ==
*Մահարի Գ., Տիտանիկ,1924:
*Մահարի Գ., Երկու պոեմ, 1926:
*Մահարի Գ., Բարդիներ, 1927:
*Մահարի Գ., Չարենց-նամե, 1968:
*Մահարի Գ., Այս հմուտ, հանճարեղ լոռեցին:
==Վեպեր==
*[http://www.abcd.am/abcd/bookview_v2_4.php?p_id_text=6950#.WLlUjdSLRiw Մահարի Գ.,Մանկություն:]
*Մահարի Գ., Պատանեկություն, 1929-1930:
*Մահարի Գ., Այրվող այգեստաններ, 1966:
*Մահարի Գ., Ծաղկած փշալարեր:
=Տե՛ս նաև=
*[http://www.armenianlanguage.am/am/Books_gurgen_maharu_ardzaki_poetikan Աղաջանյան Ս.,Գուրգեն Մահարու արձակի պոետիկան, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2011:]
*Աղաբաբյան Ս., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 1959:
*Ադաբեկյան Կ., Գուրգեն Մահարի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975:
*Բոդոսյան Ս., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 1981:
*Գասպարյան Դ., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 2013:
*[http://granish.org/gurgen-mahari-poems/ ԳՈՒՐԳԵՆ ՄԱՀԱՐԻ|Բանաստեղծություններ:]
*[http://www.armenianlanguage.am/am/Books_sibirakan Մահարի Գ.,Սիբիրական, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2009:]
*Մահարի Ա., Իմ ոդիսականը, Անթիլիաս, 1994:
*Վիրաբյան Ն., Հայ դասական գրողներ։ Գուրգեն Մահարի, Երևան, 2012:
[[Category:Բանաստեղծներ]][[Category:Գրականագետներ]][[Category:Գրողներ]][[Category:Արձակագիրներ]]
| name-am = Աճեմյան Գուրգեն Գրիգորի
| name-am-aliases = Մահարի Գուրգեն
| name-en = Mahari Gurgen
| image = Image.jpg
| birth-date = 01.08.1903
| birth-place = Վան, Արևմտյան Հայաստան
| death-date = 16.07.1969
| death-place = Պալանգա, Լիտվա
| description = Բանաստեղծ, գրող, արձակագիր, գրականագետ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1903թ. օգոստոսի 1-ին Արևմտյան Հայաստանի (այժմ` Թուրքիա) Վան քաղաքում:
Մահացել է 1969թ. հուլիսի 16-ին Լիտվայի Պալանագա քաղաքում:
==Կրթություն==
*Սովորել է «Նորաշեն» և «Երամյան» վարժարաններում:
*Երևանի պետական համալսարանի պատմա-լեզվագրական ֆակուլտետում:
==Ստեղծագործական գործունեություն==
*Մահարին իր գրական կյանքը սկսել է բանաստեղծություններով «Տիտանիկ» (1926), «Բարդիները» (1927) և մասնավորապես նրան գրական ճանաչում է բերել «Մրգահաս» (1937) ժողովածուն, որտեղ զետեղված էին բալլադներ և պոեմներ:
*Արձակ սկսել է գրել 1920-ական թթ. վերջից, որի արդյունքում 1929թ. լույս է տեսել նրա «Սիրո, խանդի ու Նիցցայի պարտիզանների մասին», իսկ 1931թ.` «Զիգզագներում» պատմվածքների ժողովածուները:
*«Մանկություն» (1928), «Պատանեկություն» (1929-1930), «Երիտասարդության սեմին» (գրել է երկրորդ աքսորի տարիներին` 1952-1955թթ-ին) եռագրությունը ներկայացնում են Մահարու անհատական-անձնական կյանքի վերապրումները:
*1950-ական թթ. Մահարու ստեղծագործական կյանքը նոր թափ ստացավ, երբ լույս տեսան «Հնձաններ» (1959) բնաստեղծությունների, «Լռության ձայնը» (1962) պատմվածքների ժողովածուները և «Այրվող այգեստաններ» (1966) վեպը:
==Ձեռքբերումներ==
*1965թ.՝ ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ:
*Մահարին «Ծաղկած փշալարեր» վիպակի համար հետմահու արժանացել է Պետական մրցանակի:
==Այլ==
*Գ. Մահարին դեռ 8 տարեկան էր, երբ նրա քեռին իբր թե պատահական արձակված կրակոցից սպանում է հորը։
*1915թ. Արևելյան Հայաստան գաղթի ճանապարհին պատանի Գուրգենի քեռին լքում է սեփական մորը, քրոջն ու քրոջ ընտանիքին՝ նրանց թողնելով բախտի քմահաճույքին, մահանում է Գուրգենի տատը, իսկ շատ չանցած` նա կորցնում է նաև իր հարազատներին և այլ փախստականների հետ փախչում է Արևելյան Հայաստան:
*1915թ.-ից ապաստանել է Դիլիջանիև Երևանի որբանոցներում, որտեղ էլ ծանոթացել է Եղիշե Չարենցի հետ:
*1917թ.-ից սկսում է Մահարու ստեղծագործական կենսագրությունը, երբ Երևանի «Աշխատանք» թերթում տպագրվում է նրա առաջին բանաստեղծությունը` Գ. Արփունի ստորագրությամբ:
*1918թ.-ից բանաստեղծություններ է տպել «Աշխատանք», «Վան-Տոսպ» և այլ թերթերում:
*1936թ. ձերբակալվել է, իսկ 1947թ.-ի օգոստոսի 20-ին ազատվել աքսորից, վերադարձել Երևան, ուր կինն արդեն իրենից հրաժարվել էր, իսկ մայրը` մահացել:
*1934 թվականից ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ է դարձել:
*1949թ. նոյեմբերին Գ. Մահարին, որպես անբարեհույս տարր, կրկին աքսորվել է Սիբիր, բայց այս անգամ որպես ազատ աքսորյալ, ոչ որպես կալանավոր և 1954թ. ամռանը ազատվել է ու վերադարձել Երևան:
*Երկրորդ աքսորի ժամանակ նա ծանոթացել է իր երկրորդ կնոջ՝ լիտվուհի Անտոնինա Պովիլայտիտեյի հետ և հենց աքսորավայրում էլ` 1952 թ., նրանք ամուսնացել են, ունեցել երկու զավակ՝ աղջիկ և տղա:
*1969թ. հուլիսի 16-ին Պալանագայում վախճանվել է, կիսատ թողնելով «Երիտասարդություն», «Քաջ Նազար» վեպերը, և թաղվել է Երևանում:
*Գուրգեն Մահարու անունն է կրում Երևանի Էրեբունի վարչական շրջանի փողոցներից մեկը, Երևանի №176 հիմնական դպրոցը։
===Մեջբերումներ Գուրգեն Մահարու մասին===
*Պայծառ է մեր երկրի գալիքը. Օ, բերրի հերկերի գուսան: Թող հավետ ապրի այս ծաղիկը Մեր դաշտերում բուսած: Եղիշե Չարենց
*Եվ վերջապես մի այլ բանաստեղծ, որից առավել քանքարավոր ոչ ոք չի նկարագրել բարդիները, լուսինը, ջրերի երգեցիկ զրույցը... Ակսել Բակունց
*...Մահարին գրեց մեր պետական լեզվի ճկունությամբ, բայց, ըստ էության, իր արյունին մեջ ուներ ժառանգություն մը արևմտահայ լեզվին, որուն երանգները մտել էին Իսհակյանի և Վահրամ Փափազյանի գործերուն մեջ: Մահարու արձակում կա թառային երանգների անշոշափելի ճշգրտություն մը: Նա գրող մըն է, որ, ես կհավատամ, կապրի այնքան, որքան ատեն մեսրոպատառ գրերուն վրա ճակատ մը կհակվի, որքան ատեն հայ ոգիին գեղեցկությունները փտրող հոգիներ կգտնվեն... Վահան Տերյան
*Չնայած վայրիվերումներին` համառ մի բան կա Գուրգեն Մահարու կյանքի ու խառնվածքի մեջ: Ինչքան էլ մակերեսին այս ու այն կողմ տարուբերվեին ալիքներ, այնտեղ` խորքում, Մահարին հավատարիմ մնաց իրեն, իր շեշտված անհատականությանը, իր բանաստեղծական տարերքին.. Սիլվա Կապուտիկյան
* Մահարին սկզբից մինչև վերջ մնաց նույն լավատես մարդը: Նրա շրթունքները երբեք չընտելացան անեծքի խոսքերին... Նա անմիջապես մտավ կյանքի հորձանուտի մեջ և գրեց իր կյանքի վեպը: Ես խորապես զգում եմ նրա բացակայությունը և խոնարհվում նրա հիշատակի առջև: Հրաչյա Հովհաննիսյան
=Նկարներ=
<gallery>
Պատկեր: Mahari.jpg |Գուրգեն Մահարին` կնոջ և որդու հետ
Պատկեր: Терьян_Ваан333.jpg|Գուրգեն Մահարին և Եղիշե Չարենցը
Պատկեր: Ph138668799615.JPG|Գուրգեն Մահարին և Համո Սահյանը
</gallery>
=Տեսանյութեր=
*[https://www.youtube.com/watch?v=akFxFBLd_58 Գուրգեն Մահարի:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=uyn1gnhv_xk Գուրգեն Մահարու հետ:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=d3zIA9Lm6eY Poezia-Պոեզիա Գուրգեն Մահարի:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=DBdVK3-GxMk Հայտնի ու անհայտ Գուրգեն Մահարին:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=mDNqjwH0dic Լևոն Հախվերդյան - Գուրգեն Մահարու ստեղծագործությունն ու աշխարհայացքը:]
=Մատենագիտություն=
==Ժողովածուներ==
*Մահարի Գ., Արտամետյան գիշերներ, 1922:
*Մահարի Գ., Ծովի երգեր:
*Մահարի Գ., Սիրո, խանդի ու Նիցցայի պարտիզանների մասին, 1929:
*Մահարի Գ., Զիգզագներում, 1931:
*Մահարի Գ., Մրգահաս, 1937:
*Մահարի Գ., Անդունդն ի վեր:
*Մահարի Գ., Անանձնական:
*Մահարի Գ., Հնձաններ, 1959:
*Մահարի Գ., Լռության ձայնը, 1962:
==Գրքույկներ==
*Մահարի Գ., Տիտանիկ,1924:
*Մահարի Գ., Երկու պոեմ, 1926:
*Մահարի Գ., Բարդիներ, 1927:
*Մահարի Գ., Չարենց-նամե, 1968:
*Մահարի Գ., Այս հմուտ, հանճարեղ լոռեցին:
==Վեպեր==
*[http://www.abcd.am/abcd/bookview_v2_4.php?p_id_text=6950#.WLlUjdSLRiw Մահարի Գ.,Մանկություն:]
*Մահարի Գ., Պատանեկություն, 1929-1930:
*Մահարի Գ., Այրվող այգեստաններ, 1966:
*Մահարի Գ., Ծաղկած փշալարեր:
=Տե՛ս նաև=
*[http://www.armenianlanguage.am/am/Books_gurgen_maharu_ardzaki_poetikan Աղաջանյան Ս.,Գուրգեն Մահարու արձակի պոետիկան, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2011:]
*Աղաբաբյան Ս., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 1959:
*Ադաբեկյան Կ., Գուրգեն Մահարի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975:
*Բոդոսյան Ս., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 1981:
*Գասպարյան Դ., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 2013:
*[http://granish.org/gurgen-mahari-poems/ ԳՈՒՐԳԵՆ ՄԱՀԱՐԻ|Բանաստեղծություններ:]
*[http://www.armenianlanguage.am/am/Books_sibirakan Մահարի Գ.,Սիբիրական, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2009:]
*Մահարի Ա., Իմ ոդիսականը, Անթիլիաս, 1994:
*Վիրաբյան Ն., Հայ դասական գրողներ։ Գուրգեն Մահարի, Երևան, 2012:
[[Category:Բանաստեղծներ]][[Category:Գրականագետներ]][[Category:Գրողներ]][[Category:Արձակագիրներ]]