6701
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Աշոտ Ա Մեծ | name-am-aliases = | name-ru = Ашот I Великий | name-ru-aliases = | name-lat = | name-en = A...»:
{{Person
| name-am = Աշոտ Ա Մեծ
| name-am-aliases =
| name-ru = Ашот I Великий
| name-ru-aliases =
| name-lat =
| name-en = Ashot I
| name-fr =
| image = Ashot I.gif
| birth-date = 820
| birth-place =
| death-date = 890
| death-place =
| description = Հայոց թագավոր:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 820թ.:
Մահացել է 890թ.:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*855թ.-ից՝ Հայոց սպարապետ:
*885թ.-ից՝ Հայոց թավագոր:
===Գործունեությունը===
*Հայ իշխանների և բարձրադաս հոգևորականների համատեղ խորհրդում 869թ. Աշոտ Բագրատունին հռչակվեց հայոց թագավոր: Բացահայտելով իր և հայ մեծամեծ իշխանների դեմ արաբ ոստիկան Ահմադի գլխավորությամբ նախապատրաստած դավադրությունը՝ 875 թ. Աշոտ Բագրատունին ձերբակալեց ոստիկանին, զինաթափեց արաբական զորքր և ծանակելով արտաքսեց երկրից:
*Անկախացած և ռազմաքաղաքական վերելքի ուղին բռնած Հայաստանը շուտով գրավեց նաև Բյուզանդիայի ուշադրությունը: Մակեդոնական (Հայկական) կայսերատան հիմնադիր Վասիլ 1-ը (867-886) առաջիններից մեկն էր, որ փորձեց շա- հել Աշոտ Բագրատունու զինակցությունը՝ ընդդեմ խալիֆայության: Սակայն Աշոտ Բագրատունին, բարեկամական հարաբերություններ հաստատելով Վասիլ 1-ի հետ, խոհեմաբար չեզոքություն պահպանեց հակամարտող կողմերի միջև: Մութավաքիլ խալիֆը հայ-բյուզանդական մերձեցումը կասեցնելու և Աշոտ Բագրատունուն սիրաշահելու նպատակով 885թ. նրան ճանաչեց «թագավոր Հայոց և Վրաց»: Հայոց արքայի գահը ճանաչեց նաև Վասիլ I կայսրը:
*Բադրատունյաց նորահիմն և միջազգային ճանաչման արժանացած թագավորության իրավասությունը տարածվում էր Հայաստանի մեծագույն մասի վրա, բացառությամբ Բյուզանդիային միացված արևմտյան «աշխարհների» (Փոքր Հայք, Բարձր Հայք, Ծոփք) և խալիֆայության Զազիրա կուսակալությանը կցված հարավային որոշ գավառների:
*Հայ և արաբ պատմագիրների հաստատմամբ Աշոտ I Բագրատունու գահակալման տարիներին (885-890) հայկական պետության սահմաններր հարավում ընդգրկում էին Կորճայք և Աղձնիք նահանգների մեծ մասր՝ մինչև Ջազիրա, հարավ-արևելքում հասնում էին Ատրպատական, արևելքում՝ մինչև Պարտավ, արևմուտքում՝ Ծոփք և Բարձր Հայք, հյուսիս-արևմուտքում՝ մինչև Եգերաց աշխարհ, հյուսիսում՝ մինչև Կովկասյան Մեծ լեռնաշղթան և Ալանաց դուռը: Աշոտ 1-ի գերիշխանությանր ենթարկվեցին վրաց գահերեց իշխան Ատրներսեհ Բագրատունին և Հայոց Արևելից կողմերի (Արցախ, Ուտիք) թագավոր Համամ Բագրատունին:
*Հայոց և վրաց միացյալ թագավորության հյուսիսային սահմաններն ամրապնդելու մտահոգությամբ Աշոտ 1-ը 887թ. արշավեց մինչև Կովկասյան Մեծ լեռնաշղթան, ընկճեց տեղի անհաշտ ցեղերին, իսկ Եգերաց աշխարհի թագավորին հարկադրեց ընդունել իր գերիշխանությունր: Աշոտ 1-ի գահաժառանգ որդին՝ իշխանաց իշխան Սմբատը, զենքի ուժով ճնշեց Գ՚ուգարքի և Ուտիքի իշխանների անհնազանդությունր և նրանց ենթարկեց Բագրատունյաց գահին: Այնուհետև Աշոտ 1-ը զբաղվեց Բագարան մայրաքաղաքի կառուցապատմամբ, երկրի պաշտպանական համակարգի բարելավմամբ և բանակի (40 հազար հեծյալ մարտիկ) հզորացմամբ՝ մահից հետո իր որդի Սմբատին թողնելով կայուն և վերընթաց զարգացում ապրող թագավորություն:
==Ձեռքբերումներ==
*862թ. Արաբական խալիֆայությունից ճանաչվել է Հայոց, Վրաց և Աղվանից իշխան:
==Այլ==
*Սմբատ Բագրատունու որդին է:
*Բագրատունի արքայատան հիմնադիրն է:
*Թաղված է Բագարանում:
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*Հայոց պատմություն: Հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը, Երևան, 2012, էջ 94-96:
*[http://www.historyofarmenia.am/am/books_Hay_Bagratunineri_Terutyuny_885_908_tt Եղիազարյան Ա, Հայ Բագրատունիների տերությունը (885-908թթ.), Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2011, 396 էջ:]
*[http://www.historyofarmenia.am/am/Encyclopedia_of_armenian_history_Bagratunineri_tagavorutyun@ Բագրատունիների թագավորության սկբնավորումը:Աշոտ I, ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի կայք:]
*[http://hpj.asj-oa.am/4257/1/2001-1(168).pdf Բագրատունի թագավորների բյուզանդական թագը:]
*[http://ankakh.com/article/1160/ashvot--a--bagratvoni%C2%ABbaryetvohmuthyamb-qadjahayt--hzvoraguyn--bardzraguyn-yev-vsyemaguyn%C2%BB Աշոտ Ա Բագրատունի՝ «բարետոհմությամբ քաջահայտ, հզորագույն, բարձրագույն և վսեմագույն»:]
*[http://www.matenadaran.am/ftp/data/Banber20/14.O.Ohanyan.pdf Աշոտ Ա Բագրատունու միավորիչ գործունեությունը և Հայկական թագավորության վերականգնումը, Հրանտ Օհանյան:]
*[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=998 Բագրատունիներ, Հայկական հանրագիտարան:]
*[http://www.mayrhayastan.am/fromhayk/ashotamiddle.html Աշոտ Ա Բագրատունի, Մայր Հայաստան:]
[[Category:Թագավորներ]] [[Category:Սպարապետներ]] [[Category:Ռազմական գործիչներ]] [[Category:Պետական գործիչներ]]
| name-am = Աշոտ Ա Մեծ
| name-am-aliases =
| name-ru = Ашот I Великий
| name-ru-aliases =
| name-lat =
| name-en = Ashot I
| name-fr =
| image = Ashot I.gif
| birth-date = 820
| birth-place =
| death-date = 890
| death-place =
| description = Հայոց թագավոր:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 820թ.:
Մահացել է 890թ.:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*855թ.-ից՝ Հայոց սպարապետ:
*885թ.-ից՝ Հայոց թավագոր:
===Գործունեությունը===
*Հայ իշխանների և բարձրադաս հոգևորականների համատեղ խորհրդում 869թ. Աշոտ Բագրատունին հռչակվեց հայոց թագավոր: Բացահայտելով իր և հայ մեծամեծ իշխանների դեմ արաբ ոստիկան Ահմադի գլխավորությամբ նախապատրաստած դավադրությունը՝ 875 թ. Աշոտ Բագրատունին ձերբակալեց ոստիկանին, զինաթափեց արաբական զորքր և ծանակելով արտաքսեց երկրից:
*Անկախացած և ռազմաքաղաքական վերելքի ուղին բռնած Հայաստանը շուտով գրավեց նաև Բյուզանդիայի ուշադրությունը: Մակեդոնական (Հայկական) կայսերատան հիմնադիր Վասիլ 1-ը (867-886) առաջիններից մեկն էր, որ փորձեց շա- հել Աշոտ Բագրատունու զինակցությունը՝ ընդդեմ խալիֆայության: Սակայն Աշոտ Բագրատունին, բարեկամական հարաբերություններ հաստատելով Վասիլ 1-ի հետ, խոհեմաբար չեզոքություն պահպանեց հակամարտող կողմերի միջև: Մութավաքիլ խալիֆը հայ-բյուզանդական մերձեցումը կասեցնելու և Աշոտ Բագրատունուն սիրաշահելու նպատակով 885թ. նրան ճանաչեց «թագավոր Հայոց և Վրաց»: Հայոց արքայի գահը ճանաչեց նաև Վասիլ I կայսրը:
*Բադրատունյաց նորահիմն և միջազգային ճանաչման արժանացած թագավորության իրավասությունը տարածվում էր Հայաստանի մեծագույն մասի վրա, բացառությամբ Բյուզանդիային միացված արևմտյան «աշխարհների» (Փոքր Հայք, Բարձր Հայք, Ծոփք) և խալիֆայության Զազիրա կուսակալությանը կցված հարավային որոշ գավառների:
*Հայ և արաբ պատմագիրների հաստատմամբ Աշոտ I Բագրատունու գահակալման տարիներին (885-890) հայկական պետության սահմաններր հարավում ընդգրկում էին Կորճայք և Աղձնիք նահանգների մեծ մասր՝ մինչև Ջազիրա, հարավ-արևելքում հասնում էին Ատրպատական, արևելքում՝ մինչև Պարտավ, արևմուտքում՝ Ծոփք և Բարձր Հայք, հյուսիս-արևմուտքում՝ մինչև Եգերաց աշխարհ, հյուսիսում՝ մինչև Կովկասյան Մեծ լեռնաշղթան և Ալանաց դուռը: Աշոտ 1-ի գերիշխանությանր ենթարկվեցին վրաց գահերեց իշխան Ատրներսեհ Բագրատունին և Հայոց Արևելից կողմերի (Արցախ, Ուտիք) թագավոր Համամ Բագրատունին:
*Հայոց և վրաց միացյալ թագավորության հյուսիսային սահմաններն ամրապնդելու մտահոգությամբ Աշոտ 1-ը 887թ. արշավեց մինչև Կովկասյան Մեծ լեռնաշղթան, ընկճեց տեղի անհաշտ ցեղերին, իսկ Եգերաց աշխարհի թագավորին հարկադրեց ընդունել իր գերիշխանությունր: Աշոտ 1-ի գահաժառանգ որդին՝ իշխանաց իշխան Սմբատը, զենքի ուժով ճնշեց Գ՚ուգարքի և Ուտիքի իշխանների անհնազանդությունր և նրանց ենթարկեց Բագրատունյաց գահին: Այնուհետև Աշոտ 1-ը զբաղվեց Բագարան մայրաքաղաքի կառուցապատմամբ, երկրի պաշտպանական համակարգի բարելավմամբ և բանակի (40 հազար հեծյալ մարտիկ) հզորացմամբ՝ մահից հետո իր որդի Սմբատին թողնելով կայուն և վերընթաց զարգացում ապրող թագավորություն:
==Ձեռքբերումներ==
*862թ. Արաբական խալիֆայությունից ճանաչվել է Հայոց, Վրաց և Աղվանից իշխան:
==Այլ==
*Սմբատ Բագրատունու որդին է:
*Բագրատունի արքայատան հիմնադիրն է:
*Թաղված է Բագարանում:
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*Հայոց պատմություն: Հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը, Երևան, 2012, էջ 94-96:
*[http://www.historyofarmenia.am/am/books_Hay_Bagratunineri_Terutyuny_885_908_tt Եղիազարյան Ա, Հայ Բագրատունիների տերությունը (885-908թթ.), Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2011, 396 էջ:]
*[http://www.historyofarmenia.am/am/Encyclopedia_of_armenian_history_Bagratunineri_tagavorutyun@ Բագրատունիների թագավորության սկբնավորումը:Աշոտ I, ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի կայք:]
*[http://hpj.asj-oa.am/4257/1/2001-1(168).pdf Բագրատունի թագավորների բյուզանդական թագը:]
*[http://ankakh.com/article/1160/ashvot--a--bagratvoni%C2%ABbaryetvohmuthyamb-qadjahayt--hzvoraguyn--bardzraguyn-yev-vsyemaguyn%C2%BB Աշոտ Ա Բագրատունի՝ «բարետոհմությամբ քաջահայտ, հզորագույն, բարձրագույն և վսեմագույն»:]
*[http://www.matenadaran.am/ftp/data/Banber20/14.O.Ohanyan.pdf Աշոտ Ա Բագրատունու միավորիչ գործունեությունը և Հայկական թագավորության վերականգնումը, Հրանտ Օհանյան:]
*[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=998 Բագրատունիներ, Հայկական հանրագիտարան:]
*[http://www.mayrhayastan.am/fromhayk/ashotamiddle.html Աշոտ Ա Բագրատունի, Մայր Հայաստան:]
[[Category:Թագավորներ]] [[Category:Սպարապետներ]] [[Category:Ռազմական գործիչներ]] [[Category:Պետական գործիչներ]]
