3148
edits
Changes
Առանց խմբագրման ամփոփման
Մահացել է 1947թ. օգոստոսի 23-ին Հայաստանի Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում:
==Աշխատանքային գործունեություն==
===Դերեր կինոյում===
*Նամուս, ՀայՖիլմՄարիամ, 19281925:*Չար ոգի, Շուշան, 1927:*Ղուլը, Նեկտար, 1927:*Սև թևի տակ (Ազդանշան ջրվեժի մոտ), Մարիամ, 1930:*Երկու գիշեր, Կարոի մայրը, 1932:*Քրդեր, եզդիներմ, Շաքե, 1932:*Գիքոր, դեդի, 1934*Պեպո, ՀայՖիլմՇուշան, Պեպոյի մայրը, 1935:*Զանգեզուր, Ագյուլ, 1938:*Սևանի ձկնորսները, ՀայՖիլմԹագուհի, 1938:*Հակոբյան Թ. Ս.Լեռնային արշավ, Հասմիկ, 1939:*Մեր կոլխոզի մարդիկ, Թատերական հուշերՍոնա տատի, 19471940:*Հայրենասերների ընտանիքը, մայր, 1941: *Դավիթ Բեկ, դայակ, 1943:
==Ձեռքբերումներ==
*1935թ.՝ ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ:
*1919թ. թոքախտով հիվանդ աղջկա պատճառով մեկնում է Բաթում և մի ամբողջ թատերաշրջան անցկացնում է այնտեղ: Հասմիկի ստեղծած յուրաքանչյուր տիպար համակրելի է դարձնում ոչ միայն որպես դերասանուհու, այլ նաև որպես մարդու: Այս է, որ Հասմիկին դարձնում է իսկական ժողովրդական դերասանուհի, որի կյանքի և արվեստի նպատակների մեջ չկար ոչ մի անհամաձայնություն, որի համար կյանքը արվեստ էր և արվեստը՝ կյանք: Նա կյանքը բերում էր արվեստ և արվեստը տանում էր դեպի կյանք: Երբ Հայաստանում Սովետական կարգեր հաստատվեցին, Հասմիկը Դիլիջանում էր՝ ծանր վշտի մեջ: Կրտսեր որդու կորստից հետո թոքախտից մահացել էր աղջիկը: Այդ շրջանում հեղկոմը նրան հանձնարարում է ստեղծել առաջին սովետահայ թատերախումբը, և նա էլ անմիջապես զբաղվում է դրանով: Տարիներ շարունակ մայրերի դերերի առաջնակարգ կատարողը համարվելով, նա համաժողովրդական ճանաչում ստացավ: Հասարակությունը նրան բնութագրում է այսպես՝ «Նա և՛ բեմում է մայր, և՛ կյանքում»: Նրա խաղացած մայրերից մեկը Սունդուկյանի «Պեպո»-յի Շուշանն էր: Այս կերպարը դարձավ նրա թագն ու պսակը: Անարդարացի իրականության դեմ բողոքող, ճշմարտախոս կնոջ կերպարը հիանալիորեն կերտեց Հասմիկը ու այն բեմում վարպետորեն ցուցադրելով մնաց հանդիսատեսի հոգու և հիշողության մեջ: Հասմիկը կերտեց մի նոր կերպար(կրկին մոր)՝ Արմեն Գուլակյանի «Արշալույս» դրամայի հերոսուհի Աննան, որը եղավ նրա կատարած դերերի գլուծգործոցնեռից մեկը և մեծ համբավ ու անուն բերեց նրան: Նրա խաղացած դերերի մեջ այն մնաց որպես դասական կատարում:
===Հասմիկը Կաբանիխայի դերում===
*Իր ստեղծագործական խառնվածքով ազգային դերասանուհի էր, բայց դա չի նշանակում, որ նա մյուս դերերի մեջ պակաս հաջողություններ ուներ, ընդհակառակը, Հասմիկը խաղացել է ռուսական դասական և ժամանակակից, ինչպես նաև արևմտա-եվրոպական պիեսների մեջ, որոնք դարձյալ հիացնում են իրենց բարձր արվեստով և ինքնատիպությամբ։ Այդ դերերից էր «Ամպրոպ»-ի Կաբանիխան, ով նույնպես մայր էր։ Հասմիկ-Կաբանիխան հանդես էր գալիս որպես տգիտության օրինակ և բիրտ ու դաժան իրականության ներկայացուցիչ։ Նրա համար նահապետական այլանդակ բարքերը, նիստուկացը, սովորությունները սրբություն էին, վա՜յ նրան, ով փորձեր դրանք խախտել։ Հասմիկ-Կաբանիխան չէր ընդունում ոչ մի նոր և ոչ մի ընդունելի բան։ Նա բեմ էր դուրս գալիս սև շոր հագած, սև ձեռնափայտ էր բռնում, Հասմիկ-Կաբանիխան գոռոզ էր և ինքնավստահ։
*Երբ Հասմիկին հարցրել են, թե ինչու է նա հերոսուհու համար սև զգեստ ընտրել, Հասմիկը պատասխանել է, որ Կաբանիխայի սև զգեստի մեջ նրա սև հոգին է։ Ռուսական բեմը շատ Կաբանիխաներ է ունեցել, բայց Հասմիկը իր ինքնատիպությամբ հիացնում էր ռուսներին։ Նա կերպարանափոխվել էր ոչ միայն ներքուստ, այլ նաև արտաքուստ։ Բեմի վրա նա մեծացել էր, փարթամացել/ դա մի շարժվող հին կոճղ էր, որ քայլում էր դանդաղ, հաստատ, ուժեղ ու ինքնավստահ։ Հասմիկը խոսում էր առնական ձայնով, շեշտակի ու հրամայական։ Սակայն Հասմիկը չէր մոռանում ցույց տալ, որ Կաբանիխան այնուամենայնիվ հիվանդ է, նրա սիրտը ճարպակալած է, որ դաժանությունների կրողը անուամենայնիվ մահկանացուն է․ կերպարի նմանօրինակ «մարդկայնացումը» բնորոշ է Հասմիկի խաղացած բոլոր բացասական դերերին։ Կաբանիխան զայրացած է, նա իր անհոգի դավանանքն է թելադրում կամազուրկ որդուն, ընտանեկան բռնության մեջ ծվարվող հարսին։ Գարշելի է այդ պահին Հասմիկ-Կաբանիխան։ Բայց նա շնչասպառ է լինում, դժվարանում է խոսել։ Վայրկենական կարեկցության պես մի զգացմունք է անցնում հանդիսատեսի միջով․ Կաբանիխան էլ ստրուկ է մի ուրիշ, ավելի մեծ տիրակալի, որ կոչվում է նահապետականություն։ Զարմանալի է թե, ինչպես տաղանդի և ռեալիզմի հզորությունը կարող էին հնարավոր դարձնել մի հայ դերասանուհու համար, որին բնավ ծանոթ ու հարազատ չէր Կաբանիխայի միջավայրը, այդքան անկեղծ ու համոզիչ դարձնել նրա կերպարը:
===Հասմիկը Վասա Ժելեզովայի դերում===
*Եվս մի մոր կերպար Մաքսիմ Գորկու «Վասա Ժելեզովա» պիսից Վասա Ժելեզովա: Նա նույնպես մայր է, բայց բնավորությամբ բոլորովին նման չէ Կաբանիխային: Հասմիկ- Ժելեզովան խելոք էր, խորամանկ, շահամոլ և միաժամանակ քայլում էր ժամանակի հետ: Նա փառասեր էր՝ փողի և հարստության գերի, նպատակին ձգտող, բայց և միաժամանակ նպատակին հասնող կին, քաղքենի, ազնվական: Հասմիկ- Ժելեզովայի կեցվածքը, խոսելաձևն ու շարժուձևը դերասանուհու մեջ նրբորեն իրար է ձուլվել և արտահայտիչ դարձրել կերպարը:
===Մարտիրոս Սարյանը Հասմիկի մասին===
*«Հասմիկը իր անունի իսկական տերն էր: Ես այդպես էլ նկարել եմ նրան. Հասմիկի՝ ծաղկի պես…
*Մարդկային նկարագրի արտաքին գծերի՝ համեստության, ազնվության, մտերմության մարմնացումն էր նա: Լինելով պարզ, հողի մարդու ընտանիքի զավակ, նա իր մեջ, իբրև հարստություն, կրում էր այդ բարձր արժանիքները: Հասմիկ դերասանուհին և Հասմիկ անձնավորությունը իրարից անբաժան էին: Մեկը մյուսին գույն ու համ էին հաղորդում: Այդ զուգորդումն էր եզակի հմայք տալիս նրա դարասանական բնածին, հրաշալի, գերող տաղանդին: Այդ պայծառ տաղանդը կյանքում և բեմի վրա սոսկ Հասմիկ ճանաչվեց և Հասմիկ էլ կշարունակվի հավիտյան ապրել»:
===Կատակերգություն===Հասմիկը ուներ րամատիկ դրամատիկ բնավորություններ ստեղծելու ձիրք, բաըց նա ուներ նաև մեծ տաղանդ կատակերգական և երգիծական դերերի համար: Հեղինակ
*Պիես Դեր Դերենիկ Դեմիրճյան «Քաջ Նազար» Ուստիան Բոմարշե «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» Մարսելին:
*Հասմիկի դերասանական արվեստի երգիծական շնորքը այնքան ուժեղ էր, որ նա կարողանոմ էր առանց չափազանցությունների դիմելու ծիծաղի ազդու երանգներով քողարկել իր պատկերած գործող անձի էությունը և ծաղր ու ծանակի առակա դարձնել: Նրա կատակերգական արտահայտչակերպերը մեղմությունից հասնում էին թանձրեցման, սակայն ոչ մի դեպքում ոտք րդնելով հակագեղագիտականի սահմանները: Բայց կարեվորն այն էր, որ նա մի կատակերգության մեջ գործադրած գեղարվեստական հնարքները չէր կրկնում մյուսում: Այդ պատճառով նրա մասին հուշերում հիշվում է նրա կատակերգական տիպերի շարանը: Հասմիկի համար հուշարար գոյություն չուներ: Ցանկացած դեր նա անգիր գիտեր՝ նա ամեն մի բառը, ամեն մի դադարը: Ողբերգական տեսարաններում նա իռոք արտասվում էր և դիմահարդարի արվեստն ու օգնությունը նրան հարկավորչ էին: Ժամանակի այսպիսի տաղանդ ունեցող դերասանուհին չէր կարող իր լուման չունենալ հայ կինոյի ստեղծման գործում:
*«Հասմիկ», 1935:
*«Հասմիկ», 1978:
=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.armin.am Մամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:]
=Տե՛ս նաև=
