167
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Բժշկյան Հայկ Դիմիտրիի | name-am-aliases = Գայ | name-ru = Бжишкян Гайк Дмитриевич | name-ru-aliases =Гай | nam...»:
{{Person
| name-am = Բժշկյան Հայկ Դիմիտրիի
| name-am-aliases = Գայ
| name-ru = Бжишкян Гайк Дмитриевич
| name-ru-aliases =Гай
| name-lat =
| name-en = Bzhishkyan Hayk
| name-fr =
| image =Gay.jpg
| birth-date=18.02.1887
| birth-place = Թավրիզ , Իրան
| death-date =11.12.1937
| death-place =
| description = Հայ ազգային ազատագրական շարժման գործիչ, խորհրդային զորահրամանատար, ռազմական տեսաբան
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1887թ. փետրվարի 18-ին Իրանի Թավրիզ քաղաքում: Մահացել է 1937թ . դեկտեմբերի 2-ին:
==Կրթություն==
* Սովորել է ծննդավայրի Արամյան, Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցներում:
* 1916թ. ավարտել է Թիֆլիսի հայկական ջոկատների հրամանատարների և սպաների ԲԳԿԲ բարձրագույն հրամկազմի (1920-22) դասընթացները:
* 1927թ. ավարտել է Մոսկվայի Ս. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիան :
==Աշխատանքային գործունեություն==
* 1924-36թթ. աշխատել է Խարկովի,1936-65թթ.՝ Թբիլիսիի հայկական (1949-65-ին՝ գլխավոր ռեժիսոր) թատրոններում:
* 1927-32թթ.՝ Ս. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիայի ռազմական արվեստի պատմության ամբիոնի վարիչ
* 1933թ.՝ Ն. Ժուկովսկու անվան ռազմաօդային ակադեմիայի պատերազմների պատմության և ռազմական արվեստի ամբիոնի վարիչ:
==Ռազմական գործունեություն==
* Առաջին աշխարհամարտի (1914-18) ժամանակ մտել է Հայկական կամավորական շարժման մեջ:
* Եղել է հեծյալ վաշտի, ապա՝ 6-րդ կամավորական ջոկատի հրամանատար:
* Մասնակցել է էրզրումի, Խլաթի, Մուշի կռիվներին:
* 1916թ. նշանակվել է հայկական պահեստային մարտական ջոկատների պետ:
* Բժշկյանը գործուն մասնակցություն է ունեցել Ռուսաստանում քաղաքացիական պատերազմին (1918-20):
* 1918թ. հուլիսին եղել է Սենգիլեյ-Ստավրոպոլյան ռազմաճակատի հրամանատարի տեղակալ, ապա՝ Սիմբիրսկի համահավաք դիվիզիայի (հետագայում՝ Սամարա-Ուլյանովյան 24-րդ Երկաթյա դիվիզիա) պետ:
* 1918թ. դեկտեմբերի 26-ին նշանակվել է Արևելյան ռազմաճակատի 1-ին բանակի հրամանատար :
* Մասնակցել Կոլչակի զորքերի դեմ մարտերին:
* 1919թ օգոստոս-սեպտեմբերին Հարավային ռազմաճակատում՝ 42-րդ հրաձգային դիվիզիայի, սեպտեմբերից՝ Կովկասյան ռազմաճակատի 1-ին կովկասյան հեծյալ դիվիզիայի, 1920-ի մարտից՝ 2-րդ կովկասյան հեծյալ կորպուսի հրամանատար:
* Կռվել է Դենիկինի զորքերի դեմ:
* 1920թ. հուլիսից՝ 3-րդ հեծյալ կորպուսի հրամանատար Արևմտյան ռազմաճակատում:
* 1922-23թթ.՝ ՀԽՍՀ ռազմական գործերի ժողկոմ, հանրապետության ռազմական կոմիսար: 1923թ. մայիսից՝ Սամարյան 7-րդ հեծյալ դիվիզիայի հրամանատար-կոմիսար:
* 1924թ. հոկտեմբերից՝ այդ դիվիզիայի հիման վրա կազմված 3-րդ հեծյալ կորպուսի հրամանատար:
=Ձեռքբերումներ=
* 1933թ.՝ պրոֆեսոր
* 1903թ.՝ ՍԴՀԿ անդամ
* 1918-թ.՝ ՌԿ(բ)Կ անդամ
* Ընտրվել է Հայաստանի, Անդրֆեդերացիայի, Բելոռուսիայի կենտգործկոմների կազմում:
=Նկարներ=
<gallery>
P41.jpg|[http://nakhshkaryan.blogspot.com/2013/08/blog-post_6193.html#.UzmeLah_vIY ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔԻ ՔԱՐԵ ՎԿԱՆԵՐԸ - ՀԱՅԿ ԲԺՇԿՅԱՆ /ԳԱՅ/]
455568e2e642.jpg
Памятник Гаю в Ульяновске.jpg|Գայի հուշարձանը Ուլյանովսկում
Бюст Г. Гаю в школьном дворе, Тольятти.JPG|Գայի կիսանդրին
432px-Мемориальная доска Гай.JPG|Հուշատախտակ Մոսկվայում
Гая Дмитриевич Гай.jpg
Arm135520736287.JPG
Гая Дмитриевич Гай1.jpg
Гайк Бжишкянц5.jpg
</gallery>
=Ֆիլմեր=
*[http://ru.hayazg.info/%D0%91%D0%B6%D0%B8%D1%88%D0%BA%D1%8F%D0%BD_%D0%93%D0%B0%D0%B9%D0%BA_%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 Ցանկը ռուսերեն]
=Մատենագիտություն=
* Գրել է ռազմագիտական աշխատություններ:
[http://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-search.pl?q=au:%22%D4%B2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6,%20%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%20%D4%B4%D5%AB%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%AB,%22 ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան]
=Այլ=
* Անհիմն բռնադատվել է և գնդակահարվել, հետմահու արդարացվել:
* Բժշկյանի և նրա Երկաթյա դիվիզիայի մարտիկների հիշատակին հուշարձան է կանգնեցվել Ուլյանովսկում:
* Բժշկյանի բրոնզե արձանը՝ Երևանում (Գայ հուշահամալիր, 1978, ճարտ.՝ Ա. Գուրզադյան, քանդ.՝ Ա. Նազարյան):
* Նրա անունով է կոչվել Երևանի № 129 դպրոցը, սպայի տունը, Հանրապետության փողոցի № 37 շենքի (որտեղ 1922-23-ին աշխատել է) պատին փակցված է հուշատախտակ:
=Տե՛ս նաև=
* Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
* Քաղաքացիական կռիվների բոցերում (պատմառագմական հուշերի, ակնարկների և հոդվածների ժող.), Ե., 1977: * Избр. труды, т. 1—2, Е., 1987- 1990:
* Գայ Դիմիտրիի Գայ (մատենագիտական ցանկ), Ե., 1970: ԲՀԱ, 1971, № 2:
* Հայրապետյան Հ., Լեգենդար Գայ (կյանքը և գործունեությունը), Ե., 1977:
* Новохатко В. Г., Шесть дней июля, М„ 1987.
*[http://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-search.pl?q=su:%22%D4%B2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6,%20%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%22 Նրա մասին]
*[http://www.hayzinvor.am/11588.html ԼԵԳԵՆԴԱՐ ԳԱՅԸ.ՌՈՒԴՈԼՖ ՕՀԱՆՅԱՆ]
*[http://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B5 Գայ]
*[http://www.haymard.am/index.php/persons/p1386745532#sthash.hiJROp9p.dpbs Հայկ Բժշկյան]
*[http://genocide.ru/enc/bzhshkyan.htm БЖШКЯН ГАЙК]
*[http://vayr.ucoz.ru/news/gajk_bzhshkjan_gaj_nacionalnaja_gordost_armjan/2012-02-17-1009 ГАЙК БЖШКЯН (ГАЙ) - НАЦИОНАЛЬНАЯ ГОРДОСТЬ АРМЯН]
*[http://ru.hayazg.info/%D0%91%D0%B6%D0%B8%D1%88%D0%BA%D1%8F%D0%BD_%D0%93%D0%B0%D0%B9%D0%BA_%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 Бжишкян Гайк Дмитриевич]
*[http://cocteil.blogspot.com/2013/02/18021887-1937.html ГАЙ БЖИШКЯН]
[[Category:Անձինք]] [[Category:Ազգային ազատագրական շարժման գործիչներ]] [[Category:Զորահրամանատար]] [[Category:Ռազմական տեսաբաններ]]
| name-am = Բժշկյան Հայկ Դիմիտրիի
| name-am-aliases = Գայ
| name-ru = Бжишкян Гайк Дмитриевич
| name-ru-aliases =Гай
| name-lat =
| name-en = Bzhishkyan Hayk
| name-fr =
| image =Gay.jpg
| birth-date=18.02.1887
| birth-place = Թավրիզ , Իրան
| death-date =11.12.1937
| death-place =
| description = Հայ ազգային ազատագրական շարժման գործիչ, խորհրդային զորահրամանատար, ռազմական տեսաբան
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1887թ. փետրվարի 18-ին Իրանի Թավրիզ քաղաքում: Մահացել է 1937թ . դեկտեմբերի 2-ին:
==Կրթություն==
* Սովորել է ծննդավայրի Արամյան, Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցներում:
* 1916թ. ավարտել է Թիֆլիսի հայկական ջոկատների հրամանատարների և սպաների ԲԳԿԲ բարձրագույն հրամկազմի (1920-22) դասընթացները:
* 1927թ. ավարտել է Մոսկվայի Ս. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիան :
==Աշխատանքային գործունեություն==
* 1924-36թթ. աշխատել է Խարկովի,1936-65թթ.՝ Թբիլիսիի հայկական (1949-65-ին՝ գլխավոր ռեժիսոր) թատրոններում:
* 1927-32թթ.՝ Ս. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիայի ռազմական արվեստի պատմության ամբիոնի վարիչ
* 1933թ.՝ Ն. Ժուկովսկու անվան ռազմաօդային ակադեմիայի պատերազմների պատմության և ռազմական արվեստի ամբիոնի վարիչ:
==Ռազմական գործունեություն==
* Առաջին աշխարհամարտի (1914-18) ժամանակ մտել է Հայկական կամավորական շարժման մեջ:
* Եղել է հեծյալ վաշտի, ապա՝ 6-րդ կամավորական ջոկատի հրամանատար:
* Մասնակցել է էրզրումի, Խլաթի, Մուշի կռիվներին:
* 1916թ. նշանակվել է հայկական պահեստային մարտական ջոկատների պետ:
* Բժշկյանը գործուն մասնակցություն է ունեցել Ռուսաստանում քաղաքացիական պատերազմին (1918-20):
* 1918թ. հուլիսին եղել է Սենգիլեյ-Ստավրոպոլյան ռազմաճակատի հրամանատարի տեղակալ, ապա՝ Սիմբիրսկի համահավաք դիվիզիայի (հետագայում՝ Սամարա-Ուլյանովյան 24-րդ Երկաթյա դիվիզիա) պետ:
* 1918թ. դեկտեմբերի 26-ին նշանակվել է Արևելյան ռազմաճակատի 1-ին բանակի հրամանատար :
* Մասնակցել Կոլչակի զորքերի դեմ մարտերին:
* 1919թ օգոստոս-սեպտեմբերին Հարավային ռազմաճակատում՝ 42-րդ հրաձգային դիվիզիայի, սեպտեմբերից՝ Կովկասյան ռազմաճակատի 1-ին կովկասյան հեծյալ դիվիզիայի, 1920-ի մարտից՝ 2-րդ կովկասյան հեծյալ կորպուսի հրամանատար:
* Կռվել է Դենիկինի զորքերի դեմ:
* 1920թ. հուլիսից՝ 3-րդ հեծյալ կորպուսի հրամանատար Արևմտյան ռազմաճակատում:
* 1922-23թթ.՝ ՀԽՍՀ ռազմական գործերի ժողկոմ, հանրապետության ռազմական կոմիսար: 1923թ. մայիսից՝ Սամարյան 7-րդ հեծյալ դիվիզիայի հրամանատար-կոմիսար:
* 1924թ. հոկտեմբերից՝ այդ դիվիզիայի հիման վրա կազմված 3-րդ հեծյալ կորպուսի հրամանատար:
=Ձեռքբերումներ=
* 1933թ.՝ պրոֆեսոր
* 1903թ.՝ ՍԴՀԿ անդամ
* 1918-թ.՝ ՌԿ(բ)Կ անդամ
* Ընտրվել է Հայաստանի, Անդրֆեդերացիայի, Բելոռուսիայի կենտգործկոմների կազմում:
=Նկարներ=
<gallery>
P41.jpg|[http://nakhshkaryan.blogspot.com/2013/08/blog-post_6193.html#.UzmeLah_vIY ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔԻ ՔԱՐԵ ՎԿԱՆԵՐԸ - ՀԱՅԿ ԲԺՇԿՅԱՆ /ԳԱՅ/]
455568e2e642.jpg
Памятник Гаю в Ульяновске.jpg|Գայի հուշարձանը Ուլյանովսկում
Бюст Г. Гаю в школьном дворе, Тольятти.JPG|Գայի կիսանդրին
432px-Мемориальная доска Гай.JPG|Հուշատախտակ Մոսկվայում
Гая Дмитриевич Гай.jpg
Arm135520736287.JPG
Гая Дмитриевич Гай1.jpg
Гайк Бжишкянц5.jpg
</gallery>
=Ֆիլմեր=
*[http://ru.hayazg.info/%D0%91%D0%B6%D0%B8%D1%88%D0%BA%D1%8F%D0%BD_%D0%93%D0%B0%D0%B9%D0%BA_%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 Ցանկը ռուսերեն]
=Մատենագիտություն=
* Գրել է ռազմագիտական աշխատություններ:
[http://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-search.pl?q=au:%22%D4%B2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6,%20%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%20%D4%B4%D5%AB%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%AB,%22 ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան]
=Այլ=
* Անհիմն բռնադատվել է և գնդակահարվել, հետմահու արդարացվել:
* Բժշկյանի և նրա Երկաթյա դիվիզիայի մարտիկների հիշատակին հուշարձան է կանգնեցվել Ուլյանովսկում:
* Բժշկյանի բրոնզե արձանը՝ Երևանում (Գայ հուշահամալիր, 1978, ճարտ.՝ Ա. Գուրզադյան, քանդ.՝ Ա. Նազարյան):
* Նրա անունով է կոչվել Երևանի № 129 դպրոցը, սպայի տունը, Հանրապետության փողոցի № 37 շենքի (որտեղ 1922-23-ին աշխատել է) պատին փակցված է հուշատախտակ:
=Տե՛ս նաև=
* Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
* Քաղաքացիական կռիվների բոցերում (պատմառագմական հուշերի, ակնարկների և հոդվածների ժող.), Ե., 1977: * Избр. труды, т. 1—2, Е., 1987- 1990:
* Գայ Դիմիտրիի Գայ (մատենագիտական ցանկ), Ե., 1970: ԲՀԱ, 1971, № 2:
* Հայրապետյան Հ., Լեգենդար Գայ (կյանքը և գործունեությունը), Ե., 1977:
* Новохатко В. Г., Шесть дней июля, М„ 1987.
*[http://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-search.pl?q=su:%22%D4%B2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6,%20%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%22 Նրա մասին]
*[http://www.hayzinvor.am/11588.html ԼԵԳԵՆԴԱՐ ԳԱՅԸ.ՌՈՒԴՈԼՖ ՕՀԱՆՅԱՆ]
*[http://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B5 Գայ]
*[http://www.haymard.am/index.php/persons/p1386745532#sthash.hiJROp9p.dpbs Հայկ Բժշկյան]
*[http://genocide.ru/enc/bzhshkyan.htm БЖШКЯН ГАЙК]
*[http://vayr.ucoz.ru/news/gajk_bzhshkjan_gaj_nacionalnaja_gordost_armjan/2012-02-17-1009 ГАЙК БЖШКЯН (ГАЙ) - НАЦИОНАЛЬНАЯ ГОРДОСТЬ АРМЯН]
*[http://ru.hayazg.info/%D0%91%D0%B6%D0%B8%D1%88%D0%BA%D1%8F%D0%BD_%D0%93%D0%B0%D0%B9%D0%BA_%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 Бжишкян Гайк Дмитриевич]
*[http://cocteil.blogspot.com/2013/02/18021887-1937.html ГАЙ БЖИШКЯН]
[[Category:Անձինք]] [[Category:Ազգային ազատագրական շարժման գործիչներ]] [[Category:Զորահրամանատար]] [[Category:Ռազմական տեսաբաններ]]
