6701
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Գրիգոր Ա Լուսավորիչ | name-am-aliases = Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ, Գրիգոր Պարթև | name-ru = Григ...»:
{{Person
| name-am = Գրիգոր Ա Լուսավորիչ
| name-am-aliases = Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ, Գրիգոր Պարթև
| name-ru = Григорий А Просветитель
| name-ru-aliases = С. Григорий Просветитель, Григор Партев
| name-lat =
| name-en = Gregory the Illuminator
| name-fr =
| image = Boy.jpg
| birth-date = 239
| birth-place =
| death-date = 325
| death-place = Դարանաղ
| description = Հայոց առաջին եպիսկոպոսապետ, համաքրիստոնեական տոնելի սուրբ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 239թ.:
Մահացել է 325/326թ. Դարանաղի գավառի Սեպուհ լեռան Մանեի այրում:
==Կրթություն==
*Կեսարիայում ստացել է բարձրորակ կրթություն և քրիստոնեական հիմնավոր դաստիարակություն:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*276թ., երբ պարսից Վռամ թագավորը գրավել է Հայաստանը, Գրիգորը Տրդատ Գ Մեծի հետ գնացել է Հռոմեական կայսրություն: 287թ. վերադառնալով գահին՝ Հայոց թագավորը, ի նշան հաղթության, գոհության տոնախմբություն է կազմակերպել Անահիտ մեհյանում և Գրիգորին հրամայել է մասնակցել պաշտամունքին և երկրպագություն մատուցել: Վերջինս մերժել է, և Տրդատ Գ-ն նրան ենթարկել է խոշտանգումների (12 չարչարանքներ): Այդ վայրում հետագայում կառուցվել է ցարդ կանգուն չարչարանաց Ս. Լուսավորիչ վանքը: Ավելի քան մեկամսյա բռնություններից հետո թագավորին հայտնել են, որ Գրիգորը թագավորահորն սպանողի որդին է: Տրդատ Գ-ի հրամանով 287թ. նրան նետել են Արտաշատի արքունի բանտի մահաապարտների գուբը (հետագայում այդտեղ կառուցվել է Խոր Վիրապի վանքը), որտեղ մնացել է շուրջ 14 տարի:
*Քրիստոնյաներին դաժանորեն հալածող Տրդատ Գ-ն 301թ. ապաշխարել ու դարձի է եկել: Նույն թվականին քրիստոնեությունը Հայաստանում հռչակվել է պետական կրոն: Ապա հրավիրել է ավագանու ժողով և Գրիգոր Լուսավորչին կարգել Հայոց եպիսկոպոսապետի (հայրապետի) պաշտոնում: Քրիստոնեությունը պետական կրոն դարձնելով՝ թագավորն ու Գրիգոր Լուսավորիչը ձգտել են լուծել պետական ամբողջականության, ազգային ինքնության պահպանման ու ամրապնդման, ազգի բոլոր հատվածների համախմբման, միասնության և այլ խնդիրներ:
*302թ. սկզբին Գրիգոր Լուսավորիչը 16 նախարարների ուղեկցությամբ և թագավորական հրովարտակով մեկնել է Կեսարիա, որտեղ կատարվել նոր, զուտ ծիսական բնույթ կրող եպիսկոպոսական ձեռնադրությունը:
*Կեսարիայից գնացել է Սեբաստիա, այնուհետև Կարինի ու Հարքի ճանապարհով անցել Տարոն, հիմնել քրիստոնեական կենտրոններ: Ապա Աշտիշատում մեծ եկեղեցի է կառուցել, Ս. Երրորդություն անունով սեղան կանգնեցրել, մկրտել իրեն ուղեկցող իշխաններին, զորքին և բազմաթիվ նորադարձների:
*303թ. հունվարի 6-ին՝ Սուրբ Ծննդյան և Աստվածահայտնության օրը, Արածանու ակունքների մոտ, Նպատ լեռան ստորոտին, Գրիգոր Լուսավորիչը մկրտել է Տրդատ Գ Մեծին ու արքունիքին, հայ ավագանու ներկայացուցիչներին ու ժողովրդին: 303թ. սկզբին արքան ու եպիսկոպոսները վերադարձել են Վաղարշապատ, և Գրիգոր Լուսավորիչը, համաձայն իր տեսիլքի, արքունականգաքին մերձ՝ Միածնի իջման վայրում, կառուցել է Էջմիածնի Կաթողիկե եկեղեցին (Էջմիածնի Մայր տաճար) և այն օծել 303թ. օգոստոսի 15-ին՝ Աստվածածնի վերափոխման տոնի օրը:
*Գրիգոր Լուսավորիչը ձեռնամուխ է եղել եկեղեցական նվիրապետության ստեղծմանը: Հայաստանի տարբեր գավառներում կառուցել է եկեղեցիներ, քարոզել Ավետարանը, հիմնել հունական և ասորական դպրոցներ:
*Գրիգոր Լուսավորիչը քրիստոնեություն է տարածել նաև Վիրքում, Աղվանքում, Հյուսիսային Կովկասում, Խաղտիքում, Մազքթած երկրում, Միջագետքում, Ատրպատականում: Մանկահասակ թոռանը՝ Գրիգորիսին, ձեռնադրել է Վրաց և Աղվանից քահանայապետ: Հետևելով քրմությանը՝ Գրիգոր Լուսավորիչը տոհմական ժառանգության իրավունքը պահպանել է նաև Հայ եկեղեցու վարչության մեջ: Արիստակես Ա Պարթև որդուն ձեռնադրելով եպիսկոպոս՝ դարձրել է իր տեղապահն ու եպիսկոպոսակիցը:
==Ձեռքբերումներ==
*2008թ.՝ պատմական գիտությունների թեկնածու:
*2009թ.՝ Ակադեմիայի իսկական անդամ:
*2012թ.՝ շքանշան «Վիլյամ Սարոյան»:
==Այլ==
*Աշխարհիկ անունը Սուրեն էր:
*Հայրը՝ Անակ Պարթևը, Խոսրով Ա-ի սպանողներից էր, ինչի համար Անակի ողջ ընտանիքը սրատվել էր:Ստնտու Սոփիան մեկամյա Սուրենին փախցրել էր Կեսարիա, որտեղ նա մկրտվել է քրիստոնյա՝ Գրիգոր (հունարեն՝ արթուն, հսկող) անունով:
*Կյանքի վերջին տարիներին հայրապետական գործը հանձնելով Արիստակեսին՝ Գրիգոր Լուսավորիչն անցել է ճգնակեցության՝ Դարանաղի գավառի Սեպուհ լեռան Մանեի այրում, որտեղ և վախճանվել է: Վրթանես Ա Պարթևի կաթողիկոսության ժամանակ նշխարները վերաթաղել են նույն գավառի Թորդան գյուղում՝ Լուսավորչի տոհմական կալվածքում:
=Նկարներ=
<gallery>
Պատկեր: HAYAZG ENCI.jpg|նկարի նկարագրության տեքստ
</gallery>
=Տեսանյութեր=
*[http://www.example.org Տեսանյութի նկարագրության տեքստ:]
=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.armin.am Մամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:]
=Մատենագիտություն=
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:]
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:]
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:]
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:]
[[Category:թեգ1]] [[Category:թեգ2]]
| name-am = Գրիգոր Ա Լուսավորիչ
| name-am-aliases = Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ, Գրիգոր Պարթև
| name-ru = Григорий А Просветитель
| name-ru-aliases = С. Григорий Просветитель, Григор Партев
| name-lat =
| name-en = Gregory the Illuminator
| name-fr =
| image = Boy.jpg
| birth-date = 239
| birth-place =
| death-date = 325
| death-place = Դարանաղ
| description = Հայոց առաջին եպիսկոպոսապետ, համաքրիստոնեական տոնելի սուրբ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 239թ.:
Մահացել է 325/326թ. Դարանաղի գավառի Սեպուհ լեռան Մանեի այրում:
==Կրթություն==
*Կեսարիայում ստացել է բարձրորակ կրթություն և քրիստոնեական հիմնավոր դաստիարակություն:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*276թ., երբ պարսից Վռամ թագավորը գրավել է Հայաստանը, Գրիգորը Տրդատ Գ Մեծի հետ գնացել է Հռոմեական կայսրություն: 287թ. վերադառնալով գահին՝ Հայոց թագավորը, ի նշան հաղթության, գոհության տոնախմբություն է կազմակերպել Անահիտ մեհյանում և Գրիգորին հրամայել է մասնակցել պաշտամունքին և երկրպագություն մատուցել: Վերջինս մերժել է, և Տրդատ Գ-ն նրան ենթարկել է խոշտանգումների (12 չարչարանքներ): Այդ վայրում հետագայում կառուցվել է ցարդ կանգուն չարչարանաց Ս. Լուսավորիչ վանքը: Ավելի քան մեկամսյա բռնություններից հետո թագավորին հայտնել են, որ Գրիգորը թագավորահորն սպանողի որդին է: Տրդատ Գ-ի հրամանով 287թ. նրան նետել են Արտաշատի արքունի բանտի մահաապարտների գուբը (հետագայում այդտեղ կառուցվել է Խոր Վիրապի վանքը), որտեղ մնացել է շուրջ 14 տարի:
*Քրիստոնյաներին դաժանորեն հալածող Տրդատ Գ-ն 301թ. ապաշխարել ու դարձի է եկել: Նույն թվականին քրիստոնեությունը Հայաստանում հռչակվել է պետական կրոն: Ապա հրավիրել է ավագանու ժողով և Գրիգոր Լուսավորչին կարգել Հայոց եպիսկոպոսապետի (հայրապետի) պաշտոնում: Քրիստոնեությունը պետական կրոն դարձնելով՝ թագավորն ու Գրիգոր Լուսավորիչը ձգտել են լուծել պետական ամբողջականության, ազգային ինքնության պահպանման ու ամրապնդման, ազգի բոլոր հատվածների համախմբման, միասնության և այլ խնդիրներ:
*302թ. սկզբին Գրիգոր Լուսավորիչը 16 նախարարների ուղեկցությամբ և թագավորական հրովարտակով մեկնել է Կեսարիա, որտեղ կատարվել նոր, զուտ ծիսական բնույթ կրող եպիսկոպոսական ձեռնադրությունը:
*Կեսարիայից գնացել է Սեբաստիա, այնուհետև Կարինի ու Հարքի ճանապարհով անցել Տարոն, հիմնել քրիստոնեական կենտրոններ: Ապա Աշտիշատում մեծ եկեղեցի է կառուցել, Ս. Երրորդություն անունով սեղան կանգնեցրել, մկրտել իրեն ուղեկցող իշխաններին, զորքին և բազմաթիվ նորադարձների:
*303թ. հունվարի 6-ին՝ Սուրբ Ծննդյան և Աստվածահայտնության օրը, Արածանու ակունքների մոտ, Նպատ լեռան ստորոտին, Գրիգոր Լուսավորիչը մկրտել է Տրդատ Գ Մեծին ու արքունիքին, հայ ավագանու ներկայացուցիչներին ու ժողովրդին: 303թ. սկզբին արքան ու եպիսկոպոսները վերադարձել են Վաղարշապատ, և Գրիգոր Լուսավորիչը, համաձայն իր տեսիլքի, արքունականգաքին մերձ՝ Միածնի իջման վայրում, կառուցել է Էջմիածնի Կաթողիկե եկեղեցին (Էջմիածնի Մայր տաճար) և այն օծել 303թ. օգոստոսի 15-ին՝ Աստվածածնի վերափոխման տոնի օրը:
*Գրիգոր Լուսավորիչը ձեռնամուխ է եղել եկեղեցական նվիրապետության ստեղծմանը: Հայաստանի տարբեր գավառներում կառուցել է եկեղեցիներ, քարոզել Ավետարանը, հիմնել հունական և ասորական դպրոցներ:
*Գրիգոր Լուսավորիչը քրիստոնեություն է տարածել նաև Վիրքում, Աղվանքում, Հյուսիսային Կովկասում, Խաղտիքում, Մազքթած երկրում, Միջագետքում, Ատրպատականում: Մանկահասակ թոռանը՝ Գրիգորիսին, ձեռնադրել է Վրաց և Աղվանից քահանայապետ: Հետևելով քրմությանը՝ Գրիգոր Լուսավորիչը տոհմական ժառանգության իրավունքը պահպանել է նաև Հայ եկեղեցու վարչության մեջ: Արիստակես Ա Պարթև որդուն ձեռնադրելով եպիսկոպոս՝ դարձրել է իր տեղապահն ու եպիսկոպոսակիցը:
==Ձեռքբերումներ==
*2008թ.՝ պատմական գիտությունների թեկնածու:
*2009թ.՝ Ակադեմիայի իսկական անդամ:
*2012թ.՝ շքանշան «Վիլյամ Սարոյան»:
==Այլ==
*Աշխարհիկ անունը Սուրեն էր:
*Հայրը՝ Անակ Պարթևը, Խոսրով Ա-ի սպանողներից էր, ինչի համար Անակի ողջ ընտանիքը սրատվել էր:Ստնտու Սոփիան մեկամյա Սուրենին փախցրել էր Կեսարիա, որտեղ նա մկրտվել է քրիստոնյա՝ Գրիգոր (հունարեն՝ արթուն, հսկող) անունով:
*Կյանքի վերջին տարիներին հայրապետական գործը հանձնելով Արիստակեսին՝ Գրիգոր Լուսավորիչն անցել է ճգնակեցության՝ Դարանաղի գավառի Սեպուհ լեռան Մանեի այրում, որտեղ և վախճանվել է: Վրթանես Ա Պարթևի կաթողիկոսության ժամանակ նշխարները վերաթաղել են նույն գավառի Թորդան գյուղում՝ Լուսավորչի տոհմական կալվածքում:
=Նկարներ=
<gallery>
Պատկեր: HAYAZG ENCI.jpg|նկարի նկարագրության տեքստ
</gallery>
=Տեսանյութեր=
*[http://www.example.org Տեսանյութի նկարագրության տեքստ:]
=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.armin.am Մամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:]
=Մատենագիտություն=
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:]
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:]
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:]
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:]
[[Category:թեգ1]] [[Category:թեգ2]]