Աղայան Ծատուր Պավելի

Hayazg-ից
Աղայան Ծատուր Պավելի
Агаян Цатур Павлович
Aghayan Tsatur.jpg
Անգլերեն: Aghayan Tsatur
Հայերեն: Աղայան Ծատուր Պավելի
Ծննդյան տարեթիվը: 12.01.1912
Ծննդավայրը: Թիփ, Ադրբեջան
Մահվան տարեթիվը: 03.12.1982
Մահվան վայրը: Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ:
Պատմաբան:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1912թ. հունվարի 12-ին Արդրբեջանի Թիփ գյուղում (այժմ՝ Զագլիկ՝ Ադրբեջանի Դաշքեսանի շրջանում):

Մահացել է 1982թ. դեկտեմբերի 3-ին Հայաստանի Խորհրդային Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում:

Կրթություն

  • 1936թ. ավարտել է Երևանի հեռակա մանկավարժական ինստիտուտը (էքստեռն):
  • 1938թ. ավարտել է Մոսկվայի Ն. Չեռնիշևսկու անվան պատմափիլիսոփայական ինստիտուտը:
  • 1938-1941թթ. սովորել է Մոսկվայի Լոմոնոսովի անվան համալսարանի պատմության ֆակուլտետի ասպիրանտուրայում:

Աշխատանքային գործունեություն

  • 1941-1948թթ. դասախոսել է Բաքվի մանկավարժական ինստիտուտում և ադրբեջանական պետական համալարանում:
  • Եղել է Ադրբեջանի ԳԱ պատմության ինստիտուտի ավագ գիտշախատող և գիտքարտուղար:
  • 1949-1952 և 1969-1973թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտական «Տեղեկագրի» (1966թ.-ից՝ «Լրաբեր») խմբագիր:
  • 1951-1954թթ.՝ ՀԿԿ կենտկոմի գիտության և մշակույթի բաժնի վարիչ:
  • 1954-1961 և 1977-1979թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ Պատմության ինստիտուտի նոր պատմության բաժնի վարիչ:
  • 1961-1968թթ.՝ ԽՄԿԿ կենտկոմին առընթեր ՄԼԻ հայկական մասնաճյուղի տնօրեն:
  • 1963-1971թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր:
  • 1968-1977թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտական բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար:
  • 1979-1982թթ.՝ ԵՊՀ ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնի վարիչ:

Ձեռքբերումներ

  • 1948թ.՝ պատմական գիտությունների դոկտոր:
  • Պրոֆեսոր:
  • 1950թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ:
  • 1955թ.՝ «Պատվո նշան» շքանշան:
  • 1955թ.՝ «Աշխատանքային արիության համար» մեդալ:
  • 1968թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
  • 1971թ.՝ Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան:
  • 1972թ.՝ ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի պատվոգիր:
  • 1974թ.՝ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ:
  • 1981թ.՝ Բուլղարիայի Կիրիլ-Մեֆոդիի մեդալ:
  • 1985թ.՝ ՀԽՍՀ Պետական մրցանակ (հետմահու):

Այլ

  • Պ.Ծ. Աղայանի հայրն է:
  • Աղայանի աշխատությունները հիմնականում վերաբերում են Անդրկովկասում և Հայաստանում հեղափոխական շարժմանը, հայ-ռուսական հարաբերություններին, Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատմանը:
  • «Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից» (1976) մենագրության մեջ տրված է հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժման պատմությունը 19-րդ դարի 70-ական թվականներից մինչև 1920-ը, առանձին գլուխներ նվիրված են 1877-1878թթ. ռուս-թուրքական պատերազմից հետո Հայկական հարցի սկզբնավորման պատմությանը, Բեռլինի կոնգրեսից (1878) հետո ազգային ազատագրական պայքարի վերելքին, 1915թ. հայերի ցեղասպանությանը, 1919-1921թթ. Կիլիկիայի դեպքերին, Ժողովրդական հերոս Անդրանիկի գործունեությանը և այլն:
  • «Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը» (1982) աշխատության մեջ այլ հարցերի շարքում քննարկվել է 1918-1920թթ. հայ ժողովրդի դիմադրությունը թուրք զավթիչներին Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի ճակատամարտերում, դրանց նշանակությունը, լուսաբանել Խորհրդային Ռուսաստանի և Հայաստանի Հանրապետության փոխհարաբերությունները և այլն:
  • Հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարի, խորհրդա-հայկական, խորհրդա-թուրքական հարցերն Աղայանը արծածել է ըստ հայ խորհրդային պատմագրության մեջ մինչև 1980-ական թթ. կեսը իշխող տեսակետի. բացասական գնահատական է տվել 1920թ. Սևրի հաշտության պայմանագրին, անտեսել 1918թ. հայկական պետականության` հանձինս Հայաստանի Հանրապետության վերականգնման նշանակությունը և այլն:
  • Մասնակցել է «Հայ ժողովրդի պատմություն» ակադեմիական բազմահատորյակի մի շարք կոլեկտիվ աշխատությունների, դասագրքերի ստեղծմանը:
  • Մասնակցել է պատմաբանների, բալկանագետների և բուլղարագետների 12-16-րդ միջազգային կոնգրեսի աշխատանքներին:
  • Հեղինակ է ավելի քան 400 գիտական հոդվածների և մուրջ 40 մենագրության:
  • Աղայանի ղեկավարությամբ և խորհրդատվությամբ պաշտպանվել է թեկնածուական 40 և դոկտորական 10 ատենախոսություն:

Մատենագիտություն

  • Աղայան Ծ.Պ., Ռևոլյուցիոն շարժումները Հայաստանում 1905-1907 թվականներին, 1955:
  • Աղայան Ծ.Պ., Մեծ Հոկտեմբերը և Հայաստանի աշխատավորների պայքարը սովետական իշխանության հաղթանակի համար (ռուսերեն), 1962:
  • Աղայան Ծ.Պ., Արշավիր Մելիքյան, Ե., 1969։
  • Աղայան Ծ.Պ., Բալկանները և Օսմանյան կայսրության ճնշված ժողովուրդների ազգային-ազատագրական պայքարի միասնությունը, Ե., 1970:
  • Աղայան Ծ.Պ., Գեհենից վերածնունդ, Ե., 1975:
  • Աղայան Ծ.Պ., Վ.Ի. Լենինը և Անդրկովկասի և սովետական հանրապետությունների ստեղծումը (ռուսերեն), 1976:
  • Աղայան Ծ.Պ., Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից, 1976:
  • Աղայան Ծ.Պ., Ռուսաստանի դերը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում, Ե., 1981։
  • Աղայան Ծ.Պ., Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը, Ե, 1982:
  • Աղայան Ծ.Պ., Հայերը Թուրքիայում, Ե., 1994:
  • Агаян Ц.П., Вековая дружба народов Закавказья, ч.1-4, Е., 1970-80.

Տե՛ս նաև