Վարդանյան Մարատ Ենոքի

Վարդանյան Մարատ Ենոքի
Варданян Марат Енокпвич
Անգլերեն:	Vardanyan Marat
Հայերեն:	Վարդանյան Մարատ Ենոքի
Ծննդյան տարեթիվը:	29.02.1932
Ծննդավայրը:	Մոսկվա, Ռուսաստան
Մահվան տարեթիվը:	13.10.1993
Մահվան վայրը:	Մոսկվա, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ: Հոգեբույժ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1932թ. փետրվարի 29-ին Ռուսաստանի Մոսկվա քաղաքում:

Կրթություն

• Միջնակարգ դպրոցն ավարտել է Երևանում:
• 1954թ. ավարտել է Երևանի բժշկական ինստիտուտի բուժական-կանխարգելողական ֆակուլտետը:
• 1954-1955թթ. անցել է թերապիայի գծով սուբօրդինատուրա:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1955-1956թթ. որպես հոգեբույժ աշխատել է Սևանի հանրապետական հոգեբուժական հիվանդանոցում:
• 1956-1993թթ. աշխատել է Մոսկվայի ԽՍՀՄ ԲԳԱ Հոգեբուժության ԳՀԻ-ում, որը հետագայում վերակազմավորվել է ԽՍՀՄ ԲԳԱ Հոգեկան առողջության համամիութենական գիտական կենտրոնի, ապա՝ կոչվել ՌԲԳԱ ՀԱԳԿ:
  • Օրդինատոր:
  • 1958թ.-ից՝ կրտսեր գիտաշխատող:
  • 1961թ.-ից՝ ընդհանուր պաթոֆիզիոլոգիայի լաբորատորիայի վարիչ:
  • 1982-1987թթ.՝ գիտության գծով տնօրենի տեղակալ:
  • 1987-1993թթ.՝ տնօրեն:
• 1988-1993թթ., միաժամանակ՝ ՌԴ ԲԳԱ Հոգեկան առողջության գիտական կենտրոնի հիմնադիր-ղեկավար:
• 1982թ. եղել է ԽՍՀՄ ԲԳԱ ՀԱՀԳԿ-ի (ՌԲԳԱ ՀԱԳԿ) ստեղծողներից մեկը, որի կազմում բացի չորս ինստիտուտներից, մտնում էին նաև Տոմսկի ՀԱԿ-ը, Երևանի մասնաճյուղը («Սթրես» հոգեկան առողջության ու վերականգնման կենտրոն):
• 1960-ական թթ. կեսերից եղել է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության Միջազգային գիտական կենտրոնի կենսաբանական հոգեբուժության բաժնի ղեկավար, ՌԴ ԲԳԱ նախագահությանն առընթեր Հոգեկան առողջության պրոբլեմների ուսումնասիրության գիտական խորհրդի նախագահ, Բժշկա-գենետիկների համամիութենական գիտական ընկերության փոխնախագահ:

Ձեռքբերումներ

• 1962թ.՝ բժշկական գիտությունների թեկնածու:
• 1968թ.՝ բժշկական գիտությունների դոկտոր:
• 1970թ.՝ պրոֆեսոր:
• 1978թ.՝ ԽՍՀՄ ԲԳԱ թղթակից անդամ:
• 1988թ.՝ ԽՍՀՄ ԲԳԱ և ՌԲԳԱ ակադեմիկոս:
• 1993թ.՝ Նյու Յորքի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս, հետագայում նաև աշխարհի այլ ակադեմիաների անդամ:
• 1971-1979թթ.՝ Հոգեբուժական համաշխարհայի ընկերության քարտուղար:
• «Պատվո նշան» շքանշան:

Անդամակցություն

• Ակտիվ մասնակցություն է ունեցել «Աշխարհի բժիշկները միջուկային պատերազմի դեմ» շարժմանը և եղել Շարժման խորհրդային կոմիտեի անդամ: Մասնակցել է այդ միջազգային կազմակերպության ստեղծմանն ու ձևավորմանը, որը 1985թ. արժանացել է Նոբելյան մրցանակի և ՅՈՒՆԵՍՕ-ի հատուկ մրցանակի:
• Եղել է ԱՄՆ-ի վարքի գենետիկայի ընկերության, ԱՄՆ-ի կենսաբանական հոգեբուժության ընկերության, Մեքսիկայի գիտությունների ակադեմիայի, Արգենտինայի հոգեբույժների ընկերության, Պուրկինյեի անվան բժշկական ընկերության պատվավոր անդամ, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության մշտական փորձագետ:
• Ն. Վավիլովի անվան գենետիկների և սելեկցիոներների համամիութենական գիտական ընկերության խորհրդի անդամ, Հոգեբույժների համամիութենական գիտական ընկերության (ԱՊՀ հոգեբուժական գիտական ընկերությունների ֆեդերացիա) նախագահի տեղակալ, ՌԴ ԲԳԱ գիտխորհրդի անդամ գենետիկայի և մոլեկուլյար կենսաբանության գծով, ՌԴ ԳԱ մարդու ֆիզիոլոգիայի գծով:
• Եղել է հայրենական և արտասահմանյան մի շարք գիտական հանդեսների խմբագրական կոլեգիաների և խորհուրդների անդամ:

Այլ

• 1940թ. հոր՝ Ենոք Վարդանյանի ձերբակալությունից հետո ընտանիքը տղափոխվել է Երևան:
• Ուսանողական տարիներին բազմիցս փորձել են հեռացնել նրան ինստիտուտից՝ որպես «ժողովրդի թշնամու» զավակի: Սակայն ամեն անգամ պրոֆեսորների ու ընկերների ջանքերի շնորհիվ շարունակել է ուսումը: Եղել է ուսանողական գիտական ընկերության ակտիվ անդամ, Հայաստանի բասկետբոլի հավաքականի անդամ:
• 1956թ.՝ հոր արդարացումից հետո, ընտանիքով վերադարձել են Մոսկվա:
• Թեկնածուական թեզը նվիրված է հոոգեբուժության մեջ լիթիումի կիրառության կլինիկական և պաթոֆիզիոլոգիական խնդիրներին: Դոկտորական թեզը պաշտպանել է «Շիզոֆրենիայի ընթացքի կլինիկա-կենսաբանական և ժառանգաբանական օրինաչափությունները» թեմայով:
• Ակտիվորեն մասնակցել է Մոսկվայի «Ռոտարի ակումբ» միջազգային կազմակերպության աշխատանքներին:
• Վարդանյանի նախաձեռնությամբ է ստեղծվել համամիութենական «Երիտասարդ հոգեբույժների դպրոցը», որը նրա հոգածությամբ մի քանի տարին մեկ անցկացվում էր Սուզդալ քաղաքում:
• Գիտական գործունեությունը նվիրված է հոգեբուժական պրակտիկայում լիթիումի աղերի կիրառության կլինիկական և պաթոֆիզիոլոգիական հարցերին, շիզոֆրենիայի ընթացքի կլինիկա-կենսաբանական և ժառանգաբանական օրինաչափություններին, հոգեկան հիանդությունների կենսաբանական և ժառանգաբանական խնդիրներին, հոգեկան հիվանդների կենսաբանական հեղուկների թունավոր հատկություններին, հումորալ և բջջային իմունիտետին, նեյրոռեցեպտորին և նրանց էնդոգեն ու դեղորայքային լիգանդներին, հոգեկան հիվանդությունների պոպուլյացիոն և մոլեկուլյար գենետիկայի խնդիրներին:
• 1993թ. կազմակերպել և անցկացրել է ՌԴ ԲԳԱ ուղեղի ուսումնասիրության 10-ամյակին նվիրված գիտական նստաշրջանը, որից հետո նրան վստահվել է ՌԴ ԲԳԱ նեյրոգիտության գիտական ծրագրի կազմումը:
• Հեղինակ է ավելի քան 120 գիտական հոդվածների և մի շարք գրքերում տպագրված ամբողջական գլուխների: Վարդանյանի ղեկավարությամբ պաշտպանվել է 24 թեկնածուական և 8 դոկտորական թեզ, որոնց հեղինակների մեջ կան նաև հայ մասնագետներ:
• 1988թ. Վարդանյանն առաջին բժիշկներից էր, որ ժամանեց Հայաստան՝ կազմակերպելու Սպիտակի երկրաշարժից տուժած բնակչության բժշկական օգնություն: Կազմակերպել է շարժական հոգեբանա-հոգեբուժական բրիգադներ համապատասխան խմբերի տուժածներ հայտնաբերելու և բուժելու նպատակով: Այդ օրերին Վարդանյանը կազմակերպել է ԽՍՀՄ ԲԳԱ ՀԱՀԳԿ-ի հայաստանյան մասնաճյուղը (այժմ՝ «Սթրես» հոգեկան առողջության և վերականգնման կենտրոն):
• Թաղված է Մոսկվայի հայկական գերեզմանատանը:
• Վարդանյանի անունով հուշաքար է փակցված Երևանի Արամի փողոցի 34 տան պատին, որտեղ նա ապրել է 1941-1956թթ.:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
• Հարություն Մինասյան, 100 հայ հոգեբույժներ, Գիրք Ա, Երևան, 2002:
• Բժշկական մեծ հանրագիտարան, հատոր 10, Մոսկվա, 1979:
• Саркисян С. Т. Энциклопедия Арцах-Карабаха. Спб., 2005. - 312 с.:
• ВАРТАНЯН Марат Енокович - Большая Медицинская Энциклопедия.