Գուրգեն Մահարի

Աճեմյան Գուրգեն Գրիգորի
Այլ անուններ:	Մահարի Գուրգեն
Անգլերեն:	Mahari Gurgen
Հայերեն:	Աճեմյան Գուրգեն Գրիգորի
Ծննդյան տարեթիվը:	01.08.1903
Ծննդավայրը:	Վան, Արևմտյան Հայաստան
Մահվան տարեթիվը:	16.07.1969
Մահվան վայրը:	Պալանգա, Լիտվա
Համառոտ տվյալներ: Բանաստեղծ, գրող, արձակագիր, գրականագետ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1903թ. օգոստոսի 1-ին Արևմտյան Հայաստանի (այժմ` Թուրքիա) Վան քաղաքում:

Կրթություն

• Սովորել է «Նորաշեն» և «Երամյան» վարժարաններում:
• Երևանի պետական համալսարանի պատմա-լեզվագրական ֆակուլտետում:

Ստեղծագործական գործունեություն

• Մահարին իր գրական կյանքը սկսել է բանաստեղծություններով «Տիտանիկ» (1926), «Բարդիները» (1927) և մասնավորապես նրան գրական ճանաչում է բերել «Մրգահաս» (1937) ժողովածուն, որտեղ զետեղված էին բալլադներ և պոեմներ:
• Արձակ սկսել է գրել 1920-ական թթ. վերջից, որի արդյունքում 1929թ. լույս է տեսել նրա «Սիրո, խանդի ու Նիցցայի պարտիզանների մասին», իսկ 1931թ.` «Զիգզագներում» պատմվածքների ժողովածուները:
• «Մանկություն» (1928), «Պատանեկություն» (1929-1930), «Երիտասարդության սեմին» (գրել է երկրորդ աքսորի տարիներին` 1952-1955թթ-ին) եռագրությունը ներկայացնում են Մահարու անհատական-անձնական կյանքի վերապրումները:
• 1950-ական թթ. Մահարու ստեղծագործական կյանքը նոր թափ ստացավ, երբ լույս տեսան «Հնձաններ» (1959) բնաստեղծությունների, «Լռության ձայնը» (1962) պատմվածքների ժողովածուները և «Այրվող այգեստաններ» (1966) վեպը:

Ձեռքբերումներ

• 1965թ.՝ ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ:
• Մահարին «Ծաղկած փշալարեր» վիպակի համար հետմահու արժանացել է Պետական մրցանակի:

Այլ

• Գ. Մահարին դեռ 8 տարեկան էր, երբ նրա քեռին իբր թե պատահական արձակված կրակոցից սպանում է հորը։
• 1915թ. Արևելյան Հայաստան գաղթի ճանապարհին պատանի Գուրգենի քեռին լքում է սեփական մորը, քրոջն ու քրոջ ընտանիքին՝ նրանց թողնելով բախտի քմահաճույքին, մահանում է Գուրգենի տատը, իսկ շատ չանցած` նա կորցնում է նաև իր հարազատներին և այլ փախստականների հետ փախչում է Արևելյան Հայաստան:
• 1915թ.-ից ապաստանել է Դիլիջանիև Երևանի որբանոցներում, որտեղ էլ ծանոթացել է Եղիշե Չարենցի հետ:
• 1917թ.-ից սկսում է Մահարու ստեղծագործական կենսագրությունը, երբ Երևանի «Աշխատանք» թերթում տպագրվում է նրա առաջին բանաստեղծությունը` Գ. Արփունի ստորագրությամբ:
• 1918թ.-ից բանաստեղծություններ է տպել «Աշխատանք», «Վան-Տոսպ» և այլ թերթերում:
• 1936թ. ձերբակալվել է, իսկ 1947թ.-ի օգոստոսի 20-ին ազատվել աքսորից, վերադարձել Երևան, ուր կինն արդեն իրենից հրաժարվել էր, իսկ մայրը` մահացել:
• 1934 թվականից ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ է դարձել:
• 1949թ. նոյեմբերին Գ. Մահարին, որպես անբարեհույս տարր, կրկին աքսորվել է Սիբիր, բայց այս անգամ որպես ազատ աքսորյալ, ոչ որպես կալանավոր և 1954թ. ամռանը ազատվել է ու վերադարձել Երևան:
• Երկրորդ աքսորի ժամանակ նա ծանոթացել է իր երկրորդ կնոջ՝ լիտվուհի Անտոնինա Պովիլայտիտեյի հետ և հենց աքսորավայրում էլ` 1952 թ., նրանք ամուսնացել են, ունեցել երկու զավակ՝ աղջիկ և տղա:
• 1969թ. հուլիսի 16-ին Պալանագայում վախճանվել է, կիսատ թողնելով «Երիտասարդություն», «Քաջ Նազար» վեպերը, և թաղվել է Երևանում:
• Գուրգեն Մահարու անունն է կրում Երևանի Էրեբունի վարչական շրջանի փողոցներից մեկը, Երևանի №176 հիմնական դպրոցը։

Մեջբերումներ Գուրգեն Մահարու մասին

• Պայծառ է մեր երկրի գալիքը. Օ, բերրի հերկերի գուսան: Թող հավետ ապրի այս ծաղիկը Մեր դաշտերում բուսած: Եղիշե Չարենց
• Եվ վերջապես մի այլ բանաստեղծ, որից առավել քանքարավոր ոչ ոք չի նկարագրել բարդիները, լուսինը, ջրերի երգեցիկ զրույցը... Ակսել Բակունց
• ...Մահարին գրեց մեր պետական լեզվի ճկունությամբ, բայց, ըստ էության, իր արյունին մեջ ուներ ժառանգություն մը արևմտահայ լեզվին, որուն երանգները մտել էին Իսհակյանի և Վահրամ Փափազյանի գործերուն մեջ: Մահարու արձակում կա թառային երանգների անշոշափելի ճշգրտություն մը: Նա գրող մըն է, որ, ես կհավատամ, կապրի այնքան, որքան ատեն մեսրոպատառ գրերուն վրա ճակատ մը կհակվի, որքան ատեն հայ ոգիին գեղեցկությունները փտրող հոգիներ կգտնվեն... Վահան Տերյան
• Չնայած վայրիվերումներին` համառ մի բան կա Գուրգեն Մահարու կյանքի ու խառնվածքի մեջ: Ինչքան էլ մակերեսին այս ու այն կողմ տարուբերվեին ալիքներ, այնտեղ` խորքում, Մահարին հավատարիմ մնաց իրեն, իր շեշտված անհատականությանը, իր բանաստեղծական տարերքին.. Սիլվա Կապուտիկյան
• Մահարին սկզբից մինչև վերջ մնաց նույն լավատես մարդը: Նրա շրթունքները երբեք չընտելացան անեծքի խոսքերին... Նա անմիջապես մտավ կյանքի հորձանուտի մեջ և գրեց իր կյանքի վեպը: Ես խորապես զգում եմ նրա բացակայությունը և խոնարհվում նրա հիշատակի առջև: Հրաչյա Հովհաննիսյան

Նկարներ

• 

  Գուրգեն Մահարին` կնոջ և որդու հետ

• 

  Գուրգեն Մահարին և Համո Սահյանը

Տեսանյութեր

• Գուրգեն Մահարի:
• Գուրգեն Մահարու հետ:
• Poezia-Պոեզիա Գուրգեն Մահարի:
• Հայտնի ու անհայտ Գուրգեն Մահարին:
• Լևոն Հախվերդյան - Գուրգեն Մահարու ստեղծագործությունն ու աշխարհայացքը:

Մատենագիտություն

Ժողովածուներ

• Մահարի Գ., Արտամետյան գիշերներ, 1922:
• Մահարի Գ., Ծովի երգեր:
• Մահարի Գ., Սիրո, խանդի ու Նիցցայի պարտիզանների մասին, 1929:
• Մահարի Գ., Զիգզագներում, 1931:
• Մահարի Գ., Մրգահաս, 1937:
• Մահարի Գ., Անդունդն ի վեր:
• Մահարի Գ., Անանձնական:
• Մահարի Գ., Հնձաններ, 1959:
• Մահարի Գ., Լռության ձայնը, 1962:

Գրքույկներ

• Մահարի Գ., Տիտանիկ,1924:
• Մահարի Գ., Երկու պոեմ, 1926:
• Մահարի Գ., Բարդիներ, 1927:
• Մահարի Գ., Չարենց-նամե, 1968:
• Մահարի Գ., Այս հմուտ, հանճարեղ լոռեցին:

Վեպեր

• Մահարի Գ.,Մանկություն:
• Մահարի Գ., Պատանեկություն, 1929-1930:
• Մահարի Գ., Այրվող այգեստաններ, 1966:
• Մահարի Գ., Ծաղկած փշալարեր:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
• Աղաջանյան Ս.,Գուրգեն Մահարու արձակի պոետիկան, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2011:
• Աղաբաբյան Ս., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 1959:
• Ադաբեկյան Կ., Գուրգեն Մահարի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975:
• Բոդոսյան Ս., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 1981:
• Գասպարյան Դ., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 2013:
• ԳՈՒՐԳԵՆ ՄԱՀԱՐԻ|Բանաստեղծություններ:
• Մահարի Գ.,Սիբիրական, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2009:
• Մահարի Ա., Իմ ոդիսականը, Անթիլիաս, 1994:
• Վիրաբյան Ն., Հայ դասական գրողներ։ Գուրգեն Մահարի, Երևան, 2012: