Ալեքսանյան Տիրան Հովհաննեսի
| Ալեքսանյան Տիրան Հովհաննեսի | |
| Алексанян Тиран Оганесович | |
| |
| Անգլերեն: | Alexanyan Tiran |
| Հայերեն: | Ալեքսանյան Տիրան Հովհաննեսի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 12.04.1881 |
| Ծննդավայրը: | Կոստանդնուպոլիս, Թուրքիա |
| Մահվան տարեթիվը: | 17.06.1954 |
| Մահվան վայրը: | Շամոնի, Ֆրանսիա |
| Համառոտ տվյալներ: Թավջութակահար, կոմպոզիտոր, դիրիժոր:: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1881թ. ապրիլի 12-ին Թուրքիայի Կոստանդնուպոլիս քաղաքում:
Մահացել է 1954թ. հունիսի 17-ին Ֆրանսիայի Շամոնի քաղաքում:
Կրթություն
- 1896-1901թթ. սովորել է Դրեզդենի կոնսերվատորիայում, աշակերտել է պրոֆեսոր Գրյումցախերին և կոմպոզիտոր Դրեզեկեին::
Աշխատանքային գործունեություն
- 1936թ.-ից դասավանդում է Նյու Յորքի Մանհեթընի երաժշտական դպրոցում:
Ստեղծագործություններ
- «Խորհուրդ խորին»:
- «Օրոր»:
- «Ալագյազ»:
- «Հով արեք, սարեր»:
- «Կանչե, կռունկ»:
Ձեռքբերումներ
- 1920թ.՝ Փարիզի «Էքոլ նորմալ դը մյուզիք»-ի պրոֆեսոր:
Այլ
Երաժշտության մեջ իր առաջին քայլերը կատարել է քեռու, Հովհաննես Ազնաուրի հսկողության տակ, ավելի ուշ աշակերտել նաև պոլսաբնակ, իտալացի երաժիշտ Գուատելիին: 15 տարեկան հասակին որոշում է լիովին նվիրվել երաժշտությանը, հակառակ ծնողների կամքին, որոնք կնախընտրեին իրենց որդուն տեսնել դիվանագիտական կամ դատական ծառայության մեջ, դեսպան պապի օրինակով, կամ հոր Հովհաննես բեյի, որը Պոլսի առեվտրական պալատի դատավոր էր:
- 15 տարեկան հասակում մեկնել է Գերմանիա:
- Կազմել և ֆրանսերեն հրատարակել է թավջութակի ուսուցման դասընթաց:
- Կատարողական տեխնիկայի շնորհիվ դասվել է աշխարհի առաջնակարգ թավջութակահարների շարքը:
- Ղեկավարել է սիմֆոնիկ նվագախմբեր:
- Գրել է երգեր ֆրանսիացի բանաստեղծների խոսքերով, երաժշտություն՝ Ա. Չոպանյանի 2 ողբերգի համար և այլն, թավջութակի և դաշնամուրի համար մշակել Կոմիտասի երգերից, խմբագրել Բախի մի շարք սյուիտներ:
Մեջբերումներ Տիրան Ալեքսանյանի մասին
- «Բացառիկ մարդ հանդիսացող Ալեքսանյանը և ես տարիներ ի վեր քննարկում ենք թավջութակի եւ ընդհանրապես մեկնաբանման հետ կապված հարցեր։ Զրույցներս նրա հետ միշտ էլ խթան են եղել ինձ համար», Պաբլո Կազալս:
- Այս պահը երբ մենք, թեկուզ ժամանակավորապես, պիտի հրաժեշտ տանք Ալեքսանյանին, այս դպրոցում, որի հիմնադիրներից է նա, եւ որտեղ բացառիկ ուժով փայլատակել է մանկավարժի իր տաղանդը, իրապես ափսոսանքի պահ է բոլորիս համար։
Ես քաջ գիտեմ, որ մենք բավականաչափ սիրած չեինք լինի նրան, եթե խնդրեինք հրաժարվել այն գրավիչ առաջարկից, որ եկել է նրան մեզնից խլող Միացյալ Նահանգներից։
- «Ես գիտեմ, որ մեր կապվածությունը նրան եսասիրության ձև կընդուներ, եթե մենք պնդեինք որ նա մնա։ Ուրեմն, թող գնա Ֆրանսիաի անունից, որի մանկավարժական միտումները ներկայացնում է այդչափ արժանապատվորեն, և իր մեթոդի գերազանցությամբ թող բարձրացնի նաև մեր ազգային ուսումնաոճը բարեկամ մեծ երկրում, որտեղ իր հռչակն անցել է իրենից շատ առաջ և ուր իրեն սպասում է աննախադեպ հաջողությունը։
Ես կկամենայի իր ուսանողների, դպրոցի բարեկամների անունից, նաև իմ, որն իրեն պարտական է այդքան ժամերի անգնահատելի համագործակցությամբ ասել նրան, նախքան, որ նա կթողնի տունը որը լեցուն է իր ազդեցությամբ, որ անհնար է մոռանալ նման մեծ արվեստագետի, որը շուրջ քսան տարի այդքան ջերմություն ու նվիրում է ցուցաբերել: Այն, ինչն իր դասավանդումն էր՝ Գեղեցիկը երաժշտության մեջ պայմանավորող հոգեբանական եւ ֆիզիոլոգիական տարրերի համբերատար հետազոտումը, տարիների փորձարության արդյունքում բերեց եզրահանգումների որոնք ոչ միայն ի մի բերեցին կատարված հսկայական աշխատանքը այլև հաստատեցին վերջինիս անանցանելի արժեքն ու նշանակությունը: Երջանիկ պիտի լինեն ամերիկացի երիտասարդ երաժիշտները, որոնք կկարողանան ճիշտ ձևով օգտվել նման դասավանդումից։ Իրենց հանդեպ ներկայացվող բարձր պահանջների կողքին նրանք կգտնեն նաև արվեստի, հուզիչ եւ զարմանահրաշ գաղտնիքները թափանցելու առավել արդյունավետ միջոցը», Ալֆրեդ Կորտոն՝ Ալեքսանյանի հրաժեշտի երեկոյին:
Տիրան Ալեքսանյանի հանրահայտ աշակերտները
- Մորիս Այզենբերգ (1900-1972)
- Վիլլեմ վան դեն Բուրգ (1901-1992)
- Էմանուել Ֆոյերման (1902-1942)
- Գրիգորի Պյատիգորսկի (1903-1976)
- Հանրի Հոնեգգեր (1904-1992)
- Հերբերտ դե Կաստրո (1905-1969)
- Ռուդոլֆ Մեցմախեր (1906-2004)
- Պիեռ Ֆուռնիե (1906-1986)
- Ռայա Գառբուզովա (1906-1997)
- Էվա Հայնից (1907-2001)
- Լյերկո Շպիլլեռ (1908-2008)
- Հառվի Շապիռո (1911-2007)
- Ֆրից Մագ (1914-1997)
- Բեռնառդ Գրինհաուս (1916-2011)
- Հիդայաթ Ինայաթ Խան (1917)
- Դինու Լիպատի (1917-1950)
- Անտոնիո Յանիգռո (1918-1989)
- Դեյվիդ Սոյեռ (1923-2010)
- Ջորջ Ռիչչի (1923-2010)
- Օլիվյե Կոլբենտսոն (1927-2013)
- Ջոն Սան’Ամբրոջո (1932)
- Դեյվիդ Բլյում (1935-1998)
Նկարներ
Տիրան Ալեքսանյանը և Պաբլո Կազալսը զրուցի պահին (1949)
1923թ. դեկտեմբերի 25-ի համերգի մասնակիցները, մեջտեղում նստած՝ Սերգեյ Լյապունով, իր ձախին՝ Տիրան Ալեքսանյան
Տիրան Ալեքսանյանը՝ կենտրոնում. իր աջին՝ Հանրի Հոնեգգերը, 1927/28, Շամոնի
Անտոնիո Յանիգռոի հետ, 1930, Շամոնի
Միացյալ Նահանգներ մեկնելու առիթով «Le Monde Musical»-ում (1937 6/7) Ալեքսանյանին նվիրված էջը
Տիրան Ալեքսանյանի մահվան գուժը հաղորդող "New York Times" թերթի հոդվածը (4 Հուլիս 1954)
Նրա վերջին հանգրվանը Մոնբլան լեռան ստորոտին գտնվող Շամոնի քաղաքի գերեզմանատանը
Մատենագիտություն
- Ալեքսանյան Տ.Հ., Թավջութակի ուսուցումը (լույս է տեսել ջութակահար Պաբլո Կասալսի առաջաբանով):
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- Գառնիկ Ստեփանյան, Կենսագրական բառարան, հատոր Ա, Ե., «Հայաստան», 1973, էջ 49-50:
- Տիրան Ալեքսանյան:
