Գրիգոր Նարեկացի

Գրիգոր Նարեկացի
Григор Нарекаци
Անգլերեն:	Grigor Narekatsi
Հայերեն:	Գրիգոր Նարեկացի
Ծննդավայրը:	Նարեկ, Հայաստան
Մահվան տարեթիվը:	1003
Համառոտ տվյալներ: Բանաստեղծ, փիլիսոփա, երաժիշտ, մանկավարժ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 940-ական թթ. երկրորդ կեսին հավանաբար Ռշտունյաց գավառի Նարեկ գյուղում:

Մահացել է 1003թ.:

Կրթություն

• Դաստիարակվել ու կրթություն է ստացել Նարեկավանքի դպրոցում, Անանիա Նարեկացու հսկողությամբ, որ մոր հորեղբայրն էր:

Աշխատանքային գործունեություն

• Մինչև կյանքի վերջ եղել է Նարեկավանքի վարդապետ:

Այլ

• Խոսրով Անձևացու որդին է:
• Գրիգոր Նարեկացուց մեզ է հասել «Մեկնութիւն երգոց երգւոյն Սողոմոնի» երկը (977թ.), «Ապրանից Ս. Խաչի պատմությունը» (980-ական թթ.), մի քանի ներբողներ շուրջ 36 բանաստեղծություն, «Մատեան ողբերգութեան» (1001-1003) պոեմը և դավանաբանական մի թուղթ, որն ուղղված է Մոկաց Կճավա վանքի վանահորը և արժեքավոր աղբյուր է Թոնդրակյան շարժման մասին: Նրան է վերագրվում նաև Հոբի գրքի մի հատվածի մեկնությունը («Ո՞վ է դա... », անտիպ:
• Գրիգոր Նարեկացու տաղերում («Մեղեդի ծննդեան», «Տաղ վարդավառի», «Տաղ քաղցրիկ», «Տաղ ազնիւ») աշխարհիկ ընկալմամբ պատկերել է իրական կնոջ գեղեցկությունը, երկրային հմայքը, փառաբանել բնությունը:
• Գրիգոր Նարեկացու բանաստեղծական հանճարն ամենակատարյալ արտահայտությունն է գտել «Մատեան ողբերգութեան» քնարական, փիլիսոփայական պոեմում, որը հայտնի է «Նարեկ» անունով: Մեծածավալ երկը (35 գլուխ, ավելի քան 1000 տող) չունի պատմողական սյուժեի տարրեր, բայց ունի սկիզբ և ավարտ, ներքին զարգացման կուռ միասնություն և ամբողջականություն: Գործողությունը զարգանում է կյանքի ու մահվան, անկման ու փրկության, հուսալքության և ինքնահուսադրման իրարամերժ գաղափարների ու ապրումների բախումով: Բախման կենտրոնում բանաստեղծ է, որը սեփական մեղքերը քավելով և ինքնակատարելագործման ճանապարհով ձգտում է հասնել ու միանալ աստվածային էությանը: Պոեմում Նարեկացին չի ձգտում ո՛չ բանականությամբ, ո՛չ զգացողությամբ և ո՛չ էլ կրոնական դավանաբանության հեղինակությամբ ապացուցել Աստծո գոյությունը, ճանաչել նրա էությունը: Նրա համար Աստված անառարկելի ճշմարտություն է, և նա չի պահանջում ոչ մի ապացույց: Գրիգոր Նարեկացին խոսում է անհատի մասին և խորությամբ պատկերում նրա ներաշխարհը: Անհատն իր ամեն կարգի մարդկային մեղքերի «մեղավոր աշխարհով» հույն ունի և հավատում է Աստծուց սպասվող փրկությանը: Պոեմը հորինված է յամբ-անապեստյան ազատ տաղաչափությամբ և հանգի մասնակի օգտագործումով:
• Ինչպես «Մատեան ողբերգութեան» պոեմում, այնպես էլ իր տաղերում Գրիգոր Նարեկացին օգտվել է հայ բանահյուսությունից, բանահյուսական տաղաչափական ձևերից և ընդհանրապես ժողովրդական խոսքի տարրերից, իսկ բազմազան նմանաձայնությունների (բաղաձայնույթ, առձայնույթ) միջոցով հասել է երաժշտականության: Գրիգոր Նարեկացի գեղարվեստական մտածողականությունը բնութագրվում է որպես բնական-զգացմունքային և իր մեջ միավորում է ծավալայնությունն ու արտահայտչական ոճը: Այդ մտածողությունն իր ազդեցությունն է թողել հետագա շրջանի, հատկապես XII-XIII դարերի (Ներսես Շնորհալի, Ֆրիկ, Կոստանդին Երզնկացի), ինչպես և XX դարի առաջին կեսի (Մ. Մեծարենց, Սիամանթո, Ե. Չարենց) հայ բանաստեղծության վրա:
• Գրիգոր Նարեկացու բարդ և հակասարական աշխարհահայացքի հիմքում Աստծո՝ որպես բարձրագույն սուբստանցի մասին քրիստոնեական ուսմունքն է: Մարդկության պատմությունը նա պատկերել է ըստ Աստվածաշնչի՝ աշխարհի արարումից մինչև վերջին դատաստանը:Նրա խորհրդապաշտպանությունը սերտորեն միահյուսված է նորպլատոնականության հետ. տեսանելին իմաստավորում է անտեսանելիով և ընդհակառակը:
• Գրիգոր Նարեկացին, որպես երաժիշտ, նոր շունչ ու կյանք է հաղորդել հայ միջնադարյան մասնագիտացված երգարվեստին: Հատկապես իր տաղերի երաժշտական բաղադրիչներում հաղթահարված են շարականների հին ութձայնի դրությունը՝ կապված եղանակների կազմության՝ տվյալ պատմաշրջանի համար արդեն քարացած ձևերը: Ընդհանրապես նախատեսված չլինելով պարտադիր-կիրառական նպատակների համար՝ տաղերն ազատ են մնացել եկեղեցական կանոնական մտածողությունից ու ավելի անկաշկանդ (քան, օրինակ՝ շարականները) հարստացել են ժող-գուսանական արվեստից եկող կենսունակ տարրերով:
• Նարեկավանքի տարածքում նրա հիշատակին կանգնեցվել է մատուռ, որի մեջ ամփոփվել է նրա աճյունը:

Նկարներ

• 
• 
• 
• 
• 
• 

  «Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի» (մանրանկար 1173թ. Գրիգոր Մլիճեցու պատկերազարդած «Մատյան ողբերգության» ձեռագրից, Մատենադարան, ձեռագիր դ 1568)

• 

  «Նարեկի» 1173թ. ձեռագրի տիտղոսաթերթը (Մատենադարան, ձեռագիր դ 1568, էջ 7 բ և 8 ա)

• 

  Գրիգոր Նարեկացու հուշարձանը Երևանում (2002 թ., քանդակագործ՝ Սերժ Մեհրաբյան)

Տեսանյութեր

• Գրգիոր Նարեկացի, «Մատյան ողբերգության», ընտրանի 1:
• Գրգիոր Նարեկացի, «Մատյան ողբերգության», ընտրանի 2:
• Григор Нарекаци:
• Մատեան Ողբերգության, կարդում է Սոս Սարգսյանը:
• Գրիգոր Նարեկացի, Իրական հոգեբանության թատրոն:
• Գրիգոր Նարեկացի, "Մեղայ":
• Գրիգոր Նարեկացի:
• Գրիգոր Նարեկացի, Երկիր Մեդիա:
• Գրիգոր Նարեկացի, ԱՐ հեռուստաընկերություն:

Մատենագիտություն

• «Գիրք Աղօթից սրբոյն Գրիգորի Նարեկացւոյ արարեալ», Կ. Պոլիս, 1700։
• «Նարեկ աղօթից», աշխատասիրութեամբ տեառն Հ. Գաբրիէլի Աւետիքեան, Ս. Ղազար, 1827,
• «Սրբոյ հօրն մերոյ Գրիգորի Նարեկայ վանից վանականի մատենագրութիւնք», Վենետիկ, 1840։
• «Նարեկ, աղոթամատյան Ս. Գրիգոր Նարեկացվո», արդի հայերենի վերածեց Թորգոմ եպիսկոպոս, Գահիրե, 1926։
• Գրիգոր Նարեկացի, Տաղեր, Երևան, 1957։
• Գրիգոր Նարեկացի, Մատյան ողբերգության, գրաբարից թարգմանեց Մկրտիչ Խերանյան, Երևան, 1960։
• Գրիզոր Նարեկացի, Մատյան ողբերգության, թարգմ. Վազգեն Գևորգյան, Երևան, 1970:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Ավետիքյան Գ., Նարեկ աղոթից համառոտ և զգուշաւոր լուծմամբք բացայայտեալ..., Վնտ., 1827:
• Մկրյան Մ., Գրիգոր Նարեկացի, Ե., 1955:
• Աբեղյան Մ., Երկ., հ. 3, Ե., 1968:
• Չոպանյան Ա., Գրիգոր Նարեկացի, Երկ., Ե., 1968:
• Թահմիզյան Ն., Գրիգոր Նարեկացին և հայ երաժշտությունը V-XV դդ., Ե., 1985:
• Դավթյան Հ., Լալայան Է., Գրիգոր Նարեկացու աշխարհայացքը, Ե., 1986:
• Գրիգոր Նարեկացի, կենսագրություն:
• Գրիգոր Նարեկացի, Հայկական հանրագիտարան:
• Գրիգոր Նարեկացի, ստեղծագործություններ:
• Գրիգոր Նարեկացի, ստեղծագործություններ:
• Գրիգոր Նարեկացի, Բանասիրական հանրագիտարան:
• «Մատյան ողբերգության, աուդիո տարբերակ:
• Գրիգոր Նարեկացի, ստեղծագործություններ: