3148
edits
Changes
Առանց խմբագրման ամփոփման
*Դարաշրջանի հայ իրականության առանձնահատկություններից հաջորդը եղել է գաղութահայության հոգևոր և հասարակական կացության կարգավորումը, ազգային ինքնության պահպանումը և Ս. Էջմիածնի հետ կապերի ամրապնդումը: Լինելով համահայկական եկեղեցական շահերի պաշտպանության ջատագով` Հովհաննես Է Աջակիրը Հայ եկեղեցու առաջին բարձրագույն նվիրապետն էր, որը Մայր Ափոռ Սուրբ Էջմիածին–գաղութահայություն հարաբերությունները կարգավորելու միտումով 1484–ին մեկնել է տարաշխարհ: 1485–ին «գաղթական հայերու հոգևորական կացությանը հսկելու և գաղթական հայերե նյութական նպաստներ հավաքելու և անհագ տիրապետողներու դրամական քաղցը հագեցնելու համար» Հովհաննես Է Աջակիրը Էջմիածնի միաբաններ Սարգիս եպիսկոպոսի և Դավիթ աբեղայի հետ ուղևորվել է Լեհաստան:
*Պետք է ենթադրել, որ այստեղ ևս Հայոց հայրապետի առաքելությունը որոշակի արգելքների է հանդիպել: Գուցե այդ անհաջող առաքելությունն էլ դարձել է պատճառ, որ 1484թ. հետո Հովհաննես Է Աջակիրն այլևս Մայր Աթոռ չի վերադարձել, ինչն էլ հիմք է դարձել ենթադրելու, որ նա հրաժարվել է կաթողիկոսությունից:
*Ու թեև Հովհաննես Է Աջակիրը թողել է կաթողիկոսական գործունեությունը, սակայն չի հրաժարվել իր եկեղեցանվեր առաքելությունից: Մ. Օրմանյանը հավաստում է, որ շարունակելով ազգանպաստ առաքելությունը, նա իր համախոհների հետ հաջորդ 20 տարիները ևս անցկացրել է գաղութահայության շրջանում: Պետք է ենթադրել, որ Հովհաննես Է Աջակիրը նպատակամղված գործունեությամբ մի կողմից ձգտել է մեղմել հայ ժողովրդի և եկեղեցու դեմ 1488թ. ակ-կոյունլուների կրոնական հալածանքների ծանր հետևանքները, իսկ մյուս կողմից փորձել է կանոնական հարաբերությունների ամրապնդման միջոցով է՛լ ավելի սերտացնել Մայր Աթոռի և գաղութահայության հոգևոր, հասարակական, տնտեսական, մշակութային ու կրթական կապերը: Այդ նպատակով Հովհաննես Է Աջակիրի գլխավորած հայրապետական նվիրակները, շարունակելով իրենց գործունեությունը, այցելել են գաղութահայության բազմաթիվ կենտրոններ. «Մեծ Հովհաննես եպիսկոպոս ազնվակա և տեր Սարգիս եպիսկոպոս և Դավիթ կույս աբեղա, մյուռոնով և օրհնությամբ կու գան Բյուզանդիա, անկե կանցնին Կաֆա, Մոլտավիա, Սուչավա, Իլվով, Աքքըրման, և կը դառնան Կոստանդնուպոլիս»: Այստեղ էլ 1506թ. թուրքական իշխանությունները ձերբակալել են նրանց, առաջարկել դավանափոխ լինել և մերժում ստանալով` 1506թ. բոլորին էլ գլխատել են:
*Ինչպես նախորդ կաթողիկոսների, այնպես էլ Հովհաննես Է Աջակիրին հայրապետության շրջանում վարչական, շինարարական, հոգևոր–մշակութային և կրթական գործունեության վերաբերյալ ոչ մի հիշատակություն չի պահպանվել:
*Կաթողիկոսական գահին նրան հաջորդել է Սարգիս Գ Մյուսայլը: