6701
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Աղայան Ծատուր Պավելի | name-am-aliases = | name-ru = Агаян Цатур Павлович | name-ru-aliases = | name-la...»:
{{Person
| name-am = Աղայան Ծատուր Պավելի
| name-am-aliases =
| name-ru = Агаян Цатур Павлович
| name-ru-aliases =
| name-lat =
| name-en = Aghayan Tsatur
| name-fr =
| image = Aghayan Tsatur.jpg
| birth-date = 12.01.1912
| birth-place = Թիփ, Ադրբեջան
| death-date = 03.12.1982
| death-place = Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն
| description = Պատմաբան:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1912թ. հունվարի 12-ին Արդրբեջանի Թիփ գյուղում (այժմ՝ Զագլիկ՝ Ադրբեջանի Դաշքեսանի շրջանում):
Մահացել է 1982թ. դեկտեմբերի 3-ին Հայաստանի Խորհրդային Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում:
==Կրթություն==
*1936թ. ավարտել է Երևանի հեռակա մանկավարժական ինստիտուտը (էքստեռն):
*1938թ. ավարտել է Մոսկվայի Ն. Չեռնիշևսկու անվան պատմափիլիսոփայական ինստիտուտը:
*1938-1941թթ. սովորել է Մոսկվայի Լոմոնոսովի անվան համալսարանի պատմության ֆակուլտետի ասպիրանտուրայում:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1941-1948թթ. դասախոսել է Բաքվի մանկավարժական ինստիտուտում և ադրբեջանական պետական համալարանում:
*Եղել է Ադրբեջանի ԳԱ պատմության ինստիտուտի ավագ գիտշախատող և գիտքարտուղար:
*1949-1952 և 1969-1973թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտական «Տեղեկագրի» (1966թ.-ից՝ «Լրաբեր») խմբագիր:
*1951-1954թթ.՝ ՀԿԿ կենտկոմի գիտության և մշակույթի բաժնի վարիչ:
*1954-1961 և 1977-1979թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ Պատմության ինստիտուտի նոր պատմության բաժնի վարիչ:
*1961-1968թթ.՝ ԽՄԿԿ կենտկոմին առընթեր ՄԼԻ հայկական մասնաճյուղի տնօրեն:
*1963-1971թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր:
*1968-1977թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտական բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար:
*1979-1982թթ.՝ ԵՊՀ ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնի վարիչ:
==Ձեռքբերումներ==
*1948թ.՝ պատմական գիտությունների դոկտոր:
*Պրոֆեսոր:
*1950թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ:
*1955թ.՝ «Պատվո նշան» շքանշան:
*1955թ.՝ «Աշխատանքային արիության համար» մեդալ:
*1968թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
*1971թ.՝ Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան:
*1972թ.՝ ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի պատվոգիր:
*1974թ.՝ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ:
*1981թ.՝ Բուլղարիայի Կիրիլ-Մեֆոդիի մեդալ:
*1985թ.՝ ՀԽՍՀ Պետական մրցանակ (հետմահու):
==Այլ==
*Պ.Ծ. Աղայանի հայրն է:
*Աղայանի աշխատությունները հիմնականում վերաբերում են Անդրկովկասում և Հայաստանում հեղափոխական շարժմանը, հայ-ռուսական հարաբերություններին, Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատմանը:
«Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից» (1976) մենագրության մեջ տրված է հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժման պատմությունը 19-րդ դարի 70-ական թվականներից մինչև 1920-ը, առանձին գլուխներ նվիրված են 1877-1878թթ. ռուս-թուրքական պատերազմից հետո Հայկական հարցի սկզբնավորման պատմությանը, Բեռլինի կոնգրեսից (1878) հետո ազգային ազատագրական պայքարի վերելքին, 1915թ. հայերի ցեղասպանությանը, 1919-1921թթ. Կիլիկիայի դեպքերին, Ժողովրդական հերոս Անդրանիկի գործունեությանը և այլն:
*«Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը» (1982) աշխատության մեջ այլ հարցերի շարքում քննարկվել է 1918-1920թթ. հայ ժողովրդի դիմադրությունը թուրք զավթիչներին Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի ճակատամարտերում, դրանց նշանակությունը, լուսաբանել Խորհրդային Ռուսաստանի և Հայաստանի Հանրապետության փոխհարաբերությունները և այլն:
*Հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարի, խորհրդա-հայկական, խորհրդա-թուրքական հարցերն Աղայանը արծածել է ըստ հայ խորհրդային պատմագրության մեջ մինչև 1980-ական թթ. կեսը իշխող տեսակետի. բացասական գնահատական է տվել 1920թ. Սևրի հաշտության պայմանագրին, անտեսել 1918թ. հայկական պետականության` հանձինս Հայաստանի Հանրապետության վերականգնման նշանակությունը և այլն:
*Մասնակցել է «Հայ ժողովրդի պատմություն» ակադեմիական բազմահատորյակի մի շարք կոլեկտիվ աշխատությունների, դասագրքերի ստեղծմանը:
*Մասնակցել է պատմաբանների, բալկանագետների և բուլղարագետների 12-16-րդ միջազգային կոնգրեսի աշխատանքներին:
*Հեղինակ է ավելի քան 400 գիտական հոդվածների և մուրջ 40 մենագրության:
*Աղայանի ղեկավարությամբ և խորհրդատվությամբ պաշտպանվել է թեկնածուական 40 և դոկտորական 10 ատենախոսություն:
=Մատենագիտություն=
*Աղայան Ծ.Պ., Ռևոլյուցիոն շարժումները Հայաստանում 1905-1907 թվականներին, 1955:
*Աղայան Ծ.Պ., Մեծ Հոկտեմբերը և Հայաստանի աշխատավորների պայքարը սովետական իշխանության հաղթանակի համար (ռուսերեն), 1962:
*Աղայան Ծ.Պ., Արշավիր Մելիքյան, Ե., 1969։
*Աղայան Ծ.Պ., Բալկանները և Օսմանյան կայսրության ճնշված ժողովուրդների ազգային-ազատագրական պայքարի միասնությունը, Ե., 1970:
*Աղայան Ծ.Պ., Գեհենից վերածնունդ, Ե., 1975:
*Աղայան Ծ.Պ., Վ.Ի. Լենինը և Անդրկովկասի և սովետական հանրապետությունների ստեղծումը (ռուսերեն), 1976:
*Աղայան Ծ.Պ., Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից, 1976:
*Աղայան Ծ.Պ., Ռուսաստանի դերը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում, Ե., 1981։
*Աղայան Ծ.Պ., Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը, Ե, 1982:
*Աղայան Ծ.Պ., Հայերը Թուրքիայում, Ե., 1994:
*Агаян Ц.П., Вековая дружба народов Закавказья, ч.1-4, Е., 1970-80.
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*Ծատուր Աղայան [կենսամատենագիտություն], Ե., 1983:
*Академия Наук Армянской ССР: Персональный состав 1943-1983. Ер., 1984.
*Армянский вопрос / Под ред. К.С. Худавердяна. Ер., 1991.
*Большая советская энциклопедия. 3-е издание. М., 1970-77.
*Саркисян С. Т. Энциклопедия Арцах-Карабаха. Спб., 2005. - 312 с.
*[http://www.armeniansgenocide.am/am/Encyclopedia_Of_armenian_genocide_Aghayan_Tsatur_Paveli Ծատուր Աղայան, ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ:]
*[http://www.ysu.am/persons/hy/Tsatur-Aghayan Ծատուր Աղայան, ԵՊՀ պաշտոնական կայք:]
*[http://gradaran.mskh.am/taxonomy/term/619 Ծատուր Աղայան, «Տիգրան Հայրապետյան» գրադարան:]
*[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------%2e%2e-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-10&a=d&c=academic&cl=CL1&d=HASHc98592005d4f1b1c4b1efb.1 Ծատուր Աղայանի կյանքի և գործունեության հիմնական տարեթվերը:]
*[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------%2e%2e-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-10&a=d&c=academic&cl=CL1&d=HASHc98592005d4f1b1c4b1efb.2 Ծատուր Աղայանի գիտական, գիտակազմակերպական և մանկավարժական գործունեության համառոտ ակնարկ:]
*[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------%2e%2e-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-10&a=d&c=academic&cl=CL1&d=HASHc98592005d4f1b1c4b1efb.3.1 Ծատուր Աղայանի երկրեի ընդհանուր մատենագիտություն:]
*[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------%2e%2e-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-10&a=d&c=academic&cl=CL1&d=HASHc98592005d4f1b1c4b1efb.3.2 Ծատուր Աղայանի կյանքի և գործունեության մասին գրականության ցանկ:]
*[http://lraber.asj-oa.am/4688/1/1982-12(95).pdf Ծատուր Աղայան, ՀՀ ԳԱԱ:]
*[http://hpj.asj-oa.am/3493/1/1982-4(229).pdf Ծատուր Աղայան, ՀՀ ԳԱԱ:]
[[Category:Պատմաբաններ]] [[Category:Գիտնականներ]] [[Category:Մանկավարժներ]]
| name-am = Աղայան Ծատուր Պավելի
| name-am-aliases =
| name-ru = Агаян Цатур Павлович
| name-ru-aliases =
| name-lat =
| name-en = Aghayan Tsatur
| name-fr =
| image = Aghayan Tsatur.jpg
| birth-date = 12.01.1912
| birth-place = Թիփ, Ադրբեջան
| death-date = 03.12.1982
| death-place = Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն
| description = Պատմաբան:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1912թ. հունվարի 12-ին Արդրբեջանի Թիփ գյուղում (այժմ՝ Զագլիկ՝ Ադրբեջանի Դաշքեսանի շրջանում):
Մահացել է 1982թ. դեկտեմբերի 3-ին Հայաստանի Խորհրդային Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում:
==Կրթություն==
*1936թ. ավարտել է Երևանի հեռակա մանկավարժական ինստիտուտը (էքստեռն):
*1938թ. ավարտել է Մոսկվայի Ն. Չեռնիշևսկու անվան պատմափիլիսոփայական ինստիտուտը:
*1938-1941թթ. սովորել է Մոսկվայի Լոմոնոսովի անվան համալսարանի պատմության ֆակուլտետի ասպիրանտուրայում:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1941-1948թթ. դասախոսել է Բաքվի մանկավարժական ինստիտուտում և ադրբեջանական պետական համալարանում:
*Եղել է Ադրբեջանի ԳԱ պատմության ինստիտուտի ավագ գիտշախատող և գիտքարտուղար:
*1949-1952 և 1969-1973թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտական «Տեղեկագրի» (1966թ.-ից՝ «Լրաբեր») խմբագիր:
*1951-1954թթ.՝ ՀԿԿ կենտկոմի գիտության և մշակույթի բաժնի վարիչ:
*1954-1961 և 1977-1979թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ Պատմության ինստիտուտի նոր պատմության բաժնի վարիչ:
*1961-1968թթ.՝ ԽՄԿԿ կենտկոմին առընթեր ՄԼԻ հայկական մասնաճյուղի տնօրեն:
*1963-1971թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր:
*1968-1977թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտական բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար:
*1979-1982թթ.՝ ԵՊՀ ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնի վարիչ:
==Ձեռքբերումներ==
*1948թ.՝ պատմական գիտությունների դոկտոր:
*Պրոֆեսոր:
*1950թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ:
*1955թ.՝ «Պատվո նշան» շքանշան:
*1955թ.՝ «Աշխատանքային արիության համար» մեդալ:
*1968թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
*1971թ.՝ Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան:
*1972թ.՝ ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի պատվոգիր:
*1974թ.՝ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ:
*1981թ.՝ Բուլղարիայի Կիրիլ-Մեֆոդիի մեդալ:
*1985թ.՝ ՀԽՍՀ Պետական մրցանակ (հետմահու):
==Այլ==
*Պ.Ծ. Աղայանի հայրն է:
*Աղայանի աշխատությունները հիմնականում վերաբերում են Անդրկովկասում և Հայաստանում հեղափոխական շարժմանը, հայ-ռուսական հարաբերություններին, Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատմանը:
«Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից» (1976) մենագրության մեջ տրված է հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական շարժման պատմությունը 19-րդ դարի 70-ական թվականներից մինչև 1920-ը, առանձին գլուխներ նվիրված են 1877-1878թթ. ռուս-թուրքական պատերազմից հետո Հայկական հարցի սկզբնավորման պատմությանը, Բեռլինի կոնգրեսից (1878) հետո ազգային ազատագրական պայքարի վերելքին, 1915թ. հայերի ցեղասպանությանը, 1919-1921թթ. Կիլիկիայի դեպքերին, Ժողովրդական հերոս Անդրանիկի գործունեությանը և այլն:
*«Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը» (1982) աշխատության մեջ այլ հարցերի շարքում քննարկվել է 1918-1920թթ. հայ ժողովրդի դիմադրությունը թուրք զավթիչներին Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի ճակատամարտերում, դրանց նշանակությունը, լուսաբանել Խորհրդային Ռուսաստանի և Հայաստանի Հանրապետության փոխհարաբերությունները և այլն:
*Հայ ժողովրդի ազգային ազատագրական պայքարի, խորհրդա-հայկական, խորհրդա-թուրքական հարցերն Աղայանը արծածել է ըստ հայ խորհրդային պատմագրության մեջ մինչև 1980-ական թթ. կեսը իշխող տեսակետի. բացասական գնահատական է տվել 1920թ. Սևրի հաշտության պայմանագրին, անտեսել 1918թ. հայկական պետականության` հանձինս Հայաստանի Հանրապետության վերականգնման նշանակությունը և այլն:
*Մասնակցել է «Հայ ժողովրդի պատմություն» ակադեմիական բազմահատորյակի մի շարք կոլեկտիվ աշխատությունների, դասագրքերի ստեղծմանը:
*Մասնակցել է պատմաբանների, բալկանագետների և բուլղարագետների 12-16-րդ միջազգային կոնգրեսի աշխատանքներին:
*Հեղինակ է ավելի քան 400 գիտական հոդվածների և մուրջ 40 մենագրության:
*Աղայանի ղեկավարությամբ և խորհրդատվությամբ պաշտպանվել է թեկնածուական 40 և դոկտորական 10 ատենախոսություն:
=Մատենագիտություն=
*Աղայան Ծ.Պ., Ռևոլյուցիոն շարժումները Հայաստանում 1905-1907 թվականներին, 1955:
*Աղայան Ծ.Պ., Մեծ Հոկտեմբերը և Հայաստանի աշխատավորների պայքարը սովետական իշխանության հաղթանակի համար (ռուսերեն), 1962:
*Աղայան Ծ.Պ., Արշավիր Մելիքյան, Ե., 1969։
*Աղայան Ծ.Պ., Բալկանները և Օսմանյան կայսրության ճնշված ժողովուրդների ազգային-ազատագրական պայքարի միասնությունը, Ե., 1970:
*Աղայան Ծ.Պ., Գեհենից վերածնունդ, Ե., 1975:
*Աղայան Ծ.Պ., Վ.Ի. Լենինը և Անդրկովկասի և սովետական հանրապետությունների ստեղծումը (ռուսերեն), 1976:
*Աղայան Ծ.Պ., Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի պատմությունից, 1976:
*Աղայան Ծ.Պ., Ռուսաստանի դերը հայ ժողովրդի պատմական ճակատագրում, Ե., 1981։
*Աղայան Ծ.Պ., Հոկտեմբերը և հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը, Ե, 1982:
*Աղայան Ծ.Պ., Հայերը Թուրքիայում, Ե., 1994:
*Агаян Ц.П., Вековая дружба народов Закавказья, ч.1-4, Е., 1970-80.
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*Ծատուր Աղայան [կենսամատենագիտություն], Ե., 1983:
*Академия Наук Армянской ССР: Персональный состав 1943-1983. Ер., 1984.
*Армянский вопрос / Под ред. К.С. Худавердяна. Ер., 1991.
*Большая советская энциклопедия. 3-е издание. М., 1970-77.
*Саркисян С. Т. Энциклопедия Арцах-Карабаха. Спб., 2005. - 312 с.
*[http://www.armeniansgenocide.am/am/Encyclopedia_Of_armenian_genocide_Aghayan_Tsatur_Paveli Ծատուր Աղայան, ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ:]
*[http://www.ysu.am/persons/hy/Tsatur-Aghayan Ծատուր Աղայան, ԵՊՀ պաշտոնական կայք:]
*[http://gradaran.mskh.am/taxonomy/term/619 Ծատուր Աղայան, «Տիգրան Հայրապետյան» գրադարան:]
*[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------%2e%2e-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-10&a=d&c=academic&cl=CL1&d=HASHc98592005d4f1b1c4b1efb.1 Ծատուր Աղայանի կյանքի և գործունեության հիմնական տարեթվերը:]
*[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------%2e%2e-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-10&a=d&c=academic&cl=CL1&d=HASHc98592005d4f1b1c4b1efb.2 Ծատուր Աղայանի գիտական, գիտակազմակերպական և մանկավարժական գործունեության համառոտ ակնարկ:]
*[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------%2e%2e-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-10&a=d&c=academic&cl=CL1&d=HASHc98592005d4f1b1c4b1efb.3.1 Ծատուր Աղայանի երկրեի ընդհանուր մատենագիտություն:]
*[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------%2e%2e-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-10&a=d&c=academic&cl=CL1&d=HASHc98592005d4f1b1c4b1efb.3.2 Ծատուր Աղայանի կյանքի և գործունեության մասին գրականության ցանկ:]
*[http://lraber.asj-oa.am/4688/1/1982-12(95).pdf Ծատուր Աղայան, ՀՀ ԳԱԱ:]
*[http://hpj.asj-oa.am/3493/1/1982-4(229).pdf Ծատուր Աղայան, ՀՀ ԳԱԱ:]
[[Category:Պատմաբաններ]] [[Category:Գիտնականներ]] [[Category:Մանկավարժներ]]