Մալյան Հենրիկ Սուրենի
| Մալյան Հենրիկ Սուրենի | |
| Малян Генрих Суренович | |
| |
| Անգլերեն: | Malyan Henrik |
| Հայերեն: | Մալյան Հենրիկ Սուրենի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 30.09.1925 |
| Ծննդավայրը: | Թելավ, Վրաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 14.03.1988 |
| Մահվան վայրը: | Երևան, Հայաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Կինոռեժիսոր, թատերական ռեժիսոր, սցենարիստ, թատերական ուսուցիչ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1925թ. սեպտեմբերի 30-ին Վրաստանի Թելավ քաղաքում։
Կրթություն
- 1945-1951թթ․ սովորել է Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի ռեժիսորական բաժնում՝ Լևոն Քալանթարի արվեստանոցում։
- 1951թ. ավարտել է ԵԹԻ:
- 1953թ․ ավարտել է Ա. Լունաչարսկու անվան պետական թատերական արվեստի ինստիտուտի (ГИТИС) ռեժիսուրական ընդլայնված դասընթացները։
- 1961-1962թթ․ «Մոսֆիլմ» կինոստուդիայում ստաժավորում է անցել ռեժիսորներ Կալատոզովի և Բոնդարչուկի մոտ։
Աշխատանքային գործունեություն
- 1942-1945թթ․՝ Թբիլիսիի ավիագործարանում որպես գծագրիչ, փականագործ։
- 1951-1954թթ․՝ Հայաստանի տարբեր թատրոններում (Արտաշատ, Կիրովական, Ղափան) և հեռուստատեսությունում որպես ռեժիսոր։
- 1954թ․՝ Հայֆիլմ-ում ռեժիսորի օգնական, այնուհետև ռեժիսոր։
- 1982թ․՝ դասավանդում էր Երևանի պետական գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտում, պրոֆեսոր։
- 1971-1988թթ․՝ դասավանդել է Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտում՝ ՀՊՄՀ-ում։
- 1975-1988թթ․՝ ՀՊՄՀ-ում եղել է ռեժիսուրայի և դերասանի վարպետության ամբիոնի վարիչ։
Ֆիլմագրություն
Որպես ռեժիսոր
- 1950թ․՝ Եկամտաբեր պաշտոն։
- 1952թ․՝ Վենետիկյան երկվորյակներ։
- 1953թ․՝ Պաղտասար ախպար։
- 1953թ․՝ Արջը։
- 1960թ․՝ Նվագախմբի տղաները (Հենրիկ Մարգարյանի հետ)։
- 1963թ․՝ Ճանապարհ դեպի կրկես (Լևոն Իսահակյանի հետ)։
- 1964թ․՝ Կեղծ լրտեսը (կարճամետրաժ)։
- 1967թ․՝ Եռանկյունի։
- 1969թ․՝ Մենք ենք, մեր սարերը։
- 1972թ․՝ Հայրիկ։
- 1977թ․՝ Նահապետ։
- 1980թ․՝ Կտոր մը երկինք։
- 1982թ․՝ Մի կաթիլ մեղրը։
Որպես սցենարիստ
- 1977թ․՝ Նահապետ։
- 1979թ․՝ Անմահություն (վավերագրական)։
- 1980թ․՝ Կտոր մը երկինք (Վահան Թոթովենցի և Ստեփան Ալաջայանի հետ)։
- 1980թ․՝ Մեր բակի աստղերը (կարճամետրաժ)։
- 1982թ․՝ Մի կաթիլ մեղրը։
- 1982թ․՝ Գիքոր։
- 1987թ․՝ Առատություն (վավերագրական)։
- 1982թ․՝ Կարոտ (Ռուբեն Հովսեփյանի հետ)։
Ձեռքբերումներ
- 1968թ․՝ Լենինգրադ, Համամիութենական կինոփառատոնում երկրորդ մրցանակ «Եռանկյունի» ֆիլմի համար։
- 1968թ․՝ «Մեծ Պրոմեթևս» գլխավոր մրցանակ, առաջին աստիճանի դիպլոմ Անդրկովկասի և Ուկրաինայի կինոփառատոնում Եռանկյունի ֆիլմի համար։
- 1971թ․՝ «Պատվո նշան» շքանշան։
- 1975թ․՝ ՀԽՍՀ պետական մրցանակ։
- 1976թ․՝ Իտալիա, Սան Ռեմոյի հեղինակային ֆիլմերի միջազգային կինոփառատոնում մրցանակ «Մենք ենք մեր սարերը» ֆիլմի համար։
- 1977թ․՝ ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ։
- 1978թ․՝ Համամիութենական կինոփառատոնում գլխավոր մրցանակ «Նահապետ» ֆիլմի համար։
- 1981թ․՝ Վիլնյուս, Մրցանակ լավագույն ռեժիսուրայի համար՝ «Ապտակ» ֆիլմում։
- 1982թ․՝ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ։
Այլ
- 1951–54 թթ-ին (ընդհատումով) աշխատել է Արտաշատի, Կիրովականի, Ղափանի թատրոններում. բեմադրել է Ալեքսանդր Օստրովսկու «Եկամտաբեր պաշտոն», Կառլո Գոլդոնիի «Վենետիկյան երկվորյակներ», Հակոբ Պարոնյանի «Պաղտասար աղբար», իսկ Երևանի Գաբրիել Սունդուկյանի անվան թատրոնում՝ Վիլյամ Սարոյանի «Խաղողի այգին» պիեսները:
- Այլ կինոնկարների համար ընտրելով ոչ ծավալուն սյուժեներ՝ հասել է իմաստային ու հոգեբանական խոր ընդհանրացումների: Իր հերոսների ճակատագրերը, խոհերն ու ապրումները շաղկապել է ժամանակակից խոշոր իրադարձություններին, սոցիալ-տնտեսական խմորումներին:
- Առաջին բեմադրությունը Վ․ Սարոյանի պատմվածքի հիման վրա «Իմ հայրենիքի խրատական հեքիաթները» ներկայացումն էր։
- Մալյանի կինոնկարների մեծ մասի երաժշտությունը գրել է Տիգրան Մանսուրյանը:
- 1977թ․-ին գրել է «Երկխոսություն երրորդի համար» գիրքը:
- 1980 թ-ին Հայֆիլմ կինոստուդիային կից ստեղծել է կինոդերասանի թատրոն-ստուդիան, ղեկավարել մինչև 1988 թ. (նույն թվականին կոչվել է Հենրիկ Մալյանի անունով):
- Եղել է դերասան, ռեժիսոր, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ Դավիթ Մալյանի (1904-1976) քրոջ որդին, բեմադրիչ, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ Նարինե Մալյանի հայրը:
- Ցանկանում էր նկարահանել Վիլյամ Սարոյանի հեղինակած «Իմ անունը Արամ է» գործը, սակայն չհասցրեց հանկարծակի մահվան պատճառով։
- Թաղված է Թոխմախի գերեզմանոցում։
- Ֆիլմերիդ հերոսները էկրանի վրա ապրում են հայերեն, ինքդ հայ ես՝ հայի դարդ ու ցավով, հայի տենչանքներով, երազներով: Ես չեմ հանդիպել մեկ ուրիշին, որ քեզ նման ուժ ունենար՝ հարազատ ժողովրդի ապրելակերպի ու վարքագծի մեջ այդքան թերություններ տեսնելու, և չգիտեմ այլ մեկին, որ այդպես թափանցեր հայ մարդու էության մեջ, հմուտ խուզարկուի նման գանձեր որոներ, գտներ նրա հոգում: Սոս Սարգսյան, դերասան
Հատված «Երկխոսություն երրորդի համար» գրքից
- Բայց մի բան է կատակամոլությունը, բոլորովին այլ բան՝ հումորի զգացումը: Շատ հաճախ մեզանից յուրաքանչյուրը հանդիպել է սրախոս և ճարտարախոս մարդկանց, որոնք, այնուամենայնիվ, զուրկ են եղել հումորից...Հումորի առկայության դեպքում դիտողն ավելի շատ ներքին հրճվանք է ապրում, քան միայն ու միմիայն քահ-քահ ծիծաղում:
- Յուրաքանչյուր արտիստի, արվեստագետի տաղանդի չափանիշը գուցե իր շուրջը, իր անհատականության չորսբոլորը նրա ստեղծած մթնոլորտի ջերմաստիճանն է...Թվում է՝ գոյություն ունի նման մթնոլորտ, չնայած ֆիզիկոսներն ու քիմիկոսները վայրկեանապես կարող են հերքել այդ...:
- Ինձ թվում է՝ ես զգացել եմ այն օդը, երբ թատրոնը մեծ մարդկանց մի օջախ էր, երբ թատրոնում ամեն ինչ շնչում էր թատրոնով, երբ դեռ թատրոնի բոլոր դերասանները լոկ թատրոնի դերասաններ էին և ոչ թե տիտղոսներ կրող անձնավորություններ, երբ թատերական գործիչի միայն ազգը և միայն անունը մի վեհ, մաքուր, վսեմ հասկացություն էր...:
- Ապա «Հայֆիլմ» կինոստուդիա, ասիստենտ, ռեժիսոր, ամուսին, բեմադրիչ, հայր, կուլտուրայի ֆակուլտետ, տիտղոսներ, արտասահմանյան ուղևորություններ, թատրոն-ստուդիա, պապիկ, դիտողների ինչ-որ քանակ, քննադատների ինչ-որ տեսակ, ֆիլմեր, ներկայացումների ինչ-որ որակ...Մի քանի բարեկամ, մի քանի տասնյակ հակառակորդ..Եվ ահա կարծես ամեն ինչ...Ու հիմա, 12 հարկանի խուլուհամրերի աղմկոտ մի շենքի 7-րդ հարկի 76 բնակարանի թափթփված գրասեղանի մի անկյունում նստած, միտք եմ անում, միտք... Իմ արածի ու մանավանդ ՝ չարածի մասին, որ կոչվում է կյանք...:
- Ես գիտեմ ՄԱՐԴՈՒՆ: Ես գիտեմ մարդու բոլոր թուլությունները և նրա ուժը՝ նույնպես: Գիտեմ նրա բոլոր ձգտումները: Գիտեմ այդ ձգտումների բոլոր շարժառիթները։ Գիտեմ նրա խոսքն ու խոսքի տակ թաքնված լռությունը: Գիտեմ նրա լռությունը և լռության տակ թաքնված խոսքը: Գիտեմ նրա բոլոր, բոլոր գաղտնիքները: Գիտեմ և գուցե հենց այդ պատճառով էլ սիրում եմ, հարգում եմ, աստվածացնում եմ նրան, խոնարհվում նրա առջև: Ես արվեստում ոչնչով չեմ ուզում զբաղվել, բացի մարդուց: Ես ոչ ոքի համար չեմ ստեղծագործում, բացի մարդուց:
- Եվ եթե կինոյում կամ թատրոնում ինձ հաջողվել է հուզել թեկուզ մեկ մարդու, միայն մեկ մարդու, միմիայն մեկ հանդիսատեսի, եթե իսկապես բարկացրել եմ մեկին, իսկապես ուրախացրել եմ, իսկապես մաքրել ու ազնվացրել եմ թեկուզ մեկին, ուրեմն հանգիստ խղճով իրավունք ունեմ անվանելու ինձ արվեստի գործիչ: Ինձ համար մեկ հանդիսատեսը հավասար է, չափազանց հավասար է միլիոնին: Աշխարհը, լիքը դահլիճները, որոտընդոստ ծափահարությունները, պատվո երկաթեղենը՝ ուրիշներին… Ինձ՝ միմիայն մեկ հոգի, մեկ մարդ, մեկ հանդիսատես…Ամեն մի աչք բաղկացած է աչքից և հոգուց... Եվ եթե աչքի «աչքը» կենցաղի ու ֆիզիկականի համար է, նայելու և նկատելու համար, ապա աչքի «հոգին» տեսնելու համար է, ներթափանցման համար …։
- Ես աշխարհում համարյա ոչինչ չգիտեմ: Ֆիզիկայի, քիմիայի, հանրահաշվի, երկրաչափության բարդ ու բարդ հարցերից մինչև կենցաղային ամենապարզ հարցերը ես գլուխ չեմ հանում: Այսպես, երբեք չընկալեցի տասնորդական կոտորակները, գլուխ չհանեցի սինուսից ու կոսինուսից, Մենդելեևի աղյուսակից, էլեկտրականությունից, Նյուտոնի օրենքից, Բինոմի բանաձևից, ինչպես նաև՝ հայերեն քերականական շատ ու շատ օրենքներից, հեռուստացույցի անտենայից, շրջսովետի ու քաղսովետի տարբերությունից, բողոքականներից ու գրիգորյականներից, ուղեցույցից օգտվելու եղանակից, լոգարիթմների աղյուսակից, խակ ու հասուն ձմերուկից և այլն, և այլն․․․։
- Համոզված եմ, որ այն անհատը, որն իսկապես զգում է իր կողքի մարդուն, զրուցել է հայ գյուղացու կամ քաղաքացու հետ, շնչել է Մատենդարանի խորհրդավոր օդը, զայրույթով լռել է Եղեռնի հուշարձանի առջև, զգացել է մեր եկեղեցիների վեհությունը, հաղորդվել է Նարեկացուն, ում սիրտը բաբախել է Չարենցի սրտի ռիթմով, չի կարող ազգային ֆիլմ չստեղծել:
Նկարներ
Հատվածներ նկարահանած ֆիլմերից
Հենրիկ Մալյան, Շառլ Ազնավուր, Սոս Սարգսյան, Ալբերտ մկրտչյան
Գալյա Նովենցի և Մհեր Մկրտչյանի հետ
Մենք ենք, մեր սարերը ֆիլմի նկարահանման ժամանակ
Սոս Սարգսյանի հետ
Հենրիկ Մալյանի հուշատախտակը Երևանի Մաշտոցի պողոտայում
Հենրիկ Մալյանի դուստրը՝ Նարինե Մալյանը
.jpg)
Տեսանյութեր
- Արարման խորհուրդը (Հենրիկ Մալյան):
- ՀԱՅԿ ՆԱՀԱՊԵՏԻՑ ՀԵՏՈ - ՀԵՆՐԻԿ ՄԱԼՅԱՆ:
- Հենրիկ Մալյան:
- Հենրիկ Մալյանի անվան կինոդերասանի թատրոնը նշել է անվանի ռեժիսորի 90 և թատրոնի 35-ամյակները:
- Հենրիկ Մալյանի դիմաքանդակի բացումը:
- Հենրիկ Մալյան. "Երկխոսություն երրորդի համար":
- Մալյան:
- Մեր մեջ ասած - Հենրիկ Մալյան:
- Մեր մեծերը - Հենրիկ Մալյան:
- Շառլ Ազնավուրի հրապարակում բացվեց Հենրիկ Մալյանի աստղը:
- Վերնատուն Հենրիկ Մալյան:
- Վերաբացվեց Հենրիկ Մալյանի անվան թատրոնը:
Նկարահանած ֆիլմերը
Հրապարակումներ մամուլում
- Հենրիկ Մալյան - 85:
- Հենրիկ Մալյան․«Ինձ միմիայն մի մարդ, մի հանդիսատես․․․»:
- Երկխոսություն երրորդի համար:
- «Հենրիկ Մալյան»․Նշված հոդվածները:
- Լույս է տեսել «Հենրիկ Մալյան» գիրք ալբոմը:
- 10 հայ ռեժիսորներ, որ եղանակ փոխեցին, Հենրիկ Մալյան:
- Հրանտ Մաթևոսյանը Հենրիկի մասին:
- Մամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:
- «Թվում է`ես ինձ հիշում եմ իմ ծննդյան օրից». Հենրիկ Մալյան:
- Տեղի ունեցավ Հենրիկ Մալյանի ստեղծագործական ուղուն ու կյանքին նվիրված «Հենրիկ Մալյան» գիրք-ալբոմի շնորհանդեսը:
Մատենագիտություն
- Մալեան Հ., Երկխոսություն երրորդի համար. հուշերի գիրք, խմբագիր՝ Հրաչուհի Տատուրյան, առաջին հրատ. Երևան, Նաիրի, 1997 թ., երկրորդը՝ 2010 թ.։
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
- Մաթոսյան Ռ, Հենրիկ Մալյան, Երևան, 1980։
- Henrik Malyan
- ՄԱԼՅԱՆ
- ՄԱԼՅԱՆ