Հակոբ Ե Շամախեցի
| Հակոբ Ե Շամախեցի | |
| Акоп Е Шамахеци | |
| |
| Անգլերեն: | Hakob E Shamaxeci |
| Հայերեն: | Հակոբ Ե Շամախեցի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 17-րդ դ. |
| Ծննդավայրը: | Շամախի, Ադրբեջան |
| Մահվան տարեթիվը: | 21.03.1763 |
| Մահվան վայրը: | Վաղարշապատ, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Ամենայն հայոց կաթողիկոս: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 17-րդ դ. Ադրբեջանի Շամախի քաղաքում:
Մահացել է 1763թ. մարտի 21-ին Հայաստանի Հանրապետության Վաղարշապատ քաղաքում:
Կրթություն
- Ուսանել է Էջմիածնում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1759թ.-ից Ամենայն հայոց կաթողիկոս:
- Դասավանդել է Էջմիածնի վանական դպրոցում:
- Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ:
- Եղել է Մայր աթոռի միաբանության անդամ, հռչակվել՝ «գիտուն և շնորհաշատ» վարդապետ, տիրապետել տարբեր լեզուների:
Այլ
- 1743թ. կազմել է Գավազանագիրք՝ շարադրելով կաթողիկոսարանի անցուդարձերը:
- Նորոգել է երևանամերձ Ձորագյուղի անապատը՝ դարձնելով «տուն հայրապետանիստ», կարգավորել Էջմիածնի վանքապետական կալվածագրերը:
- Ամփոփված է Էջմիածնի Ս. Գայանե եկեղեցու բակում:
- Պարսկական խաների ու կովկասյան լեռնականների ասպատակություններին վերջ տալու և Արևելյան Հայաստանը պարսկական տիրապետությունից ազատագրելու նպատակով կապեր է պահպանել ժամանակի նշանավոր գործիչների՝ Հովսեփ Էմինի, վրաց Թեյմուրազ 2-րդ և Հերակլ 2-րդ թագավորների և այլոց հետ:
- Դեռևս 1740–ական թվականներին Հակոբ «նրբամիտ գիտնազգեանս» վարդապետ Շամախեցուն իր հոգևոր ծնողը համարող Սիմեոն Երևանցին գնահատում է «ներկայումս իբրև նոր իմն արեգակն փայլի գիտութեամբ և հանճարով ի սուրբ և յերկնանման յԱթոռոջս...»:
- 1731–1735թթ. հոգևոր գործունեություն է ծավալել է Նոր Ջուղայում:
- 1746թ. Նադիր շահի կողմից Ղազար Ջահկեցու նկատմամբ հալածանքների և ապա Էջմիածնից փախուստի ժամանակ նրա տեղապահ լինելու պատճառով ձերբակալվել է նաև Հակոբ Շամախեցին և տարվել Երևանի բերդը: Բերդարգելության շրջանում շարադրել է աղոթքների ու ոտանավորների ժողովածու` «Հաց նեղելոց» վերնագրով: Այստեղ հեղինակը հանգամանորեն խոսում է աղոթքի ուժի մասին: Հակոբ Շամախեցին այնուհետև լայն միջնորդություններ է կազմակերպել Նադիր շահին համոզելու` Հայոց կաթողիկոսին ազատ արձակելու և կրկին իր Աթոռին վերադարձնելու նպատակով:
- Հայերեն և պարսկերեն լեզուներով վարել է Էջմիածնի պաշտոնական գրագրությունը, կանոնավորություն է մտցրել հայաշատ կենտրոնների հետ Էջմիածնի կաթողիկոսական աթոռի գրագրությունների ու ելևմտից հաշվեգրքերի մեջ:
- 1753թ. Աղեքսանդր Բ Բյուզանդացի կաթողիկոսի հրամանով կրկին նշանակվել է տեղապահ: Աղեքսանդր Բ–ի մահից հետո, հինգ տարի (1755–1759) վարել է կաթողիկոսարանի գործերը: Հակոբ Շամախեցին կաթողիկոս է ընտրվել 1759թ. օգոստոսի 15–ին Կոստանդնուպոլսում գումարված կաթողիկոսական ընտրական ժողովի կողմից, որտեղ չեղյալ է հայտարարվել Սահակ արքեպ. Կեղեցիի (Ահագին) ընտրությունը:
- Կաթողիկոս ընտրվելուց հետո կարգավորել է Էջմիածնի վանքապատկան կալվածքները, իրականացրել Երևանի Ձորագյուղի անապատի նորոգությունը և այն դարձրել Հայրապետանիստ եկեղեցի:
- Քաջալերել է հայ ազատագրական շարժման գործիչներին, 1760թ.–ի գարնանը Մայր Աթոռում ընդունել է Հովսեփ Էմինին և խրախուսել նրա ազատագրական ձեռնարկները:
- 1760թ. հուլիսի 20–ին Հակոբ Ե Շամախեցին դիմումնագիր է հղել Ռուսաց կայսրուհի Ելիզավետա l–ին` Հայաստանը պարսկական տիրապետությունից ազատագրելու խնդրանքով: Նամկագրություն է ունեցել Վրաց Թեյմուրազ ll և Հերակլ ll թագավորների հետ: Թեյմուրազի միջոցով նամակ է ուղարկել Ելիզավետա l–ին: Ռուսաստան Թեյմուրազի հապճեպ ճանապարհվելու պատճառով նամակի բնագիրը, սակայն, մնացել է Մայր Աթոռում:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
- ՀԱՅՈՑ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ - Տ. Հակոբ Ե Շամախեցի (1759 - 1763):