Ծերենց
| Ծերենց | |
| Церенц | |
| |
| Այլ անուններ: | Շիշմանյան Հովսեփ |
| Անգլերեն: | Tserenc |
| Հայերեն: | Ծերենց |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 16.09.1822 |
| Ծննդավայրը: | Կոստանդնուպոլիս, Թուրքիա |
| Մահվան տարեթիվը: | 17.02.1888 |
| Մահվան վայրը: | Թիֆլիս, Վրաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Գրող, հրապարակախոս: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1822թ. սեպտեմբերի 16-ին Թուրքիայի մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլսում:
Մահացել է 1888թ. փետրվարի 17-ին Վրաստանի մայրաքաղաք Թիֆլիսում:
Կրթություն
- Միջնակարգ կրթությունն ստացել է Վենետիկի Մխիթարյան վարժարանում։
- 1852թ. ավարտել է Իտալիայի Պիզայի համալսարանը:
- 1846թ. ընդունվել է Սորբոնի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը:
Աշխատանքային գործունեություն
- Դասավանդել է Մուրատ-Ռափայելյան վարժարանում:
- 1849թ. Ն Ռուսինյանի և այլոց հետ հիմնել է ուսանողական «Արարատյան ընկերությունը»:
- 1853թ. Կոստանդնուպոլսում մասնակցել է Ազգային սահմանադրության մշակմանը:
- 1860-ական թթ. ծավալել է քաղաքական գործունեություն, զբաղվել հայ ժողովրդի ազատագրական շարժման հարցերով:
- Աշխատակցել է Մ.Մամուրյանի «Արևելյան մամուլ» հանդեսին:
Այլ
- Գրել է պատմավեպեր, որոնցում պատկերել է հայրենիքի անկախության և ազատագրության համար մղվող պայքարը:
- Ծերենցի քաղաքական երազանքը, հասարակական իդեալները խարսխվել են 18-րդ դարի եվրոպական լուսավորիչների գաղափարների վրա:
- 1860-ական թ. սկզբներին, լինելով Կոստանդնուպոլսում կազմակերպված «Բարեգործության ընկերության» հիմնադիրներից մեկը, զբաղվել է հայ ժողովրդի ազատագրական շարժման հարցերով, հարել Սվաճյան-Նալբանդյան խմբին։ Զեյթունի ապստամբության նախօրեին մեկնել է Կիլիկիա, հալածվել քաղաքական գործնուեության համար։
- Ենթարկվելով նոր հալածանքների՝ 1876 թվականին բժշկի պաշտոնով մեկնել է Կիպրոս։ Կյանքի վերջին տարիներին Ծերենցն ապրել է Թիֆլիսում։ Այդ շրջանում նա եղել է Վանում, Ալաշկերտում, Բասենում և այլուր, բժշկական օգնություն ցույց տվել բնակչությանը։
- Նրա առաջին վեպը՝ «Թորոս Լևոնի»–ն (1877), պատկերում է Կիլիկիայի պատմական իրադարձությունները։ Քննադատելով հայ ֆեոդալների կենտրոնախույս ձգտումները՝ Թորոսը երկրի անկախության վերականգնման երաշխիքը տեսնում էր ժողովրդի միասնության և կենտրոնաձիգ իշխանության հաստատման մեջ։
- «Երկունք Թ դարու» պատմավեպում նկարագրում է հայրենիքի ազատագրման համար արաբական խալիֆայության դեմ հանդես է գալիս «ժողովրդի մարդը»՝ Խութեցի Հովնանը։ Նա ոտքի է հանում ժողովրդին՝ վերականգնելու Բագրատունյաց պետականությունը։ Ազնվականությանն անվանելով «բազմագլխյան վիշապ»՝ Հովնանը գտնում է, որ երկրի անկախության գլխավոր հենարանը «ժողովրդոց բանակն» է։ Հովնանի կերպարում հեղինակն ընդգծել է անձնազոհության, անշահասիրության, մարդկային առաքինության բարձր հատկանիշները։ Վեպն ավարտվում է «երկունքից» ծնվող լավատեսությամբ. հաղթում է ժողովուրդը՝ վերականգնելով երկրի անկախությունը։
- «Թեոդորոս Ռշտունի» վեպում արտահայնված են Ծերենցի ըմբռնումները՝ կապված հայ ֆեոդալական իշխանության ներքին հակասությունների և պետականության անկման հետ։ Թեման վերցված է 7-րդ դարում Հայաստանում տեղի ունեցած պատմական իրադարձություններից։ Ներկայացնելով Բյուզանդիայի և Պարսից պատերազմների թատերաբեմ դարձած Հայաստանի ծանր վիճակը՝ Ծերենցը ժողովրդին կոչ է անում դուրս գալ ընդդեմ բռնակալների։
- Ծերենցի դերը նշանակալից է նաև պատմա–ռոմանտիկական դասական վեպի ստեղծման ու զարգացման գործում։
Նկարներ
Մատենագիտություն
- Ծերենց, Թորոս Լեւոնի, պատմավեպ, 1877:
- Ծերենց, Երկունք Թ դարու, 1879:
- Ծերենց, Թէոդորոս Ռշտունի, 1881:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
- Ծերենց (Տոքթ. Յովսէփ Շիշմանեան, 1822-1888). Հայ ժողովուրդի ազատագրական պայքարի պատմավէպին նահապետը (Ծննդեան 190ամեակին առթիւ):