Գուրգեն Մահարի
| Աճեմյան Գուրգեն Գրիգորի | |
| |
| Այլ անուններ: | Մահարի Գուրգեն |
| Անգլերեն: | Mahari Gurgen |
| Հայերեն: | Աճեմյան Գուրգեն Գրիգորի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 01.08.1903 |
| Ծննդավայրը: | Վան, Արևմտյան Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 16.07.1969 |
| Մահվան վայրը: | Պալանգա, Լիտվա |
| Համառոտ տվյալներ: Բանաստեղծ, գրող, արձակագիր, գրականագետ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1903թ. օգոստոսի 1-ին Արևմտյան Հայաստանի (այժմ` Թուրքիա) Վան քաղաքում:
Կրթություն
- Սովորել է «Նորաշեն» և «Երամյան» վարժարաններում:
- Երևանի պետական համալսարանի պատմա-լեզվագրական ֆակուլտետում:
Ստեղծագործական գործունեություն
- Մահարին իր գրական կյանքը սկսել է բանաստեղծություններով «Տիտանիկ» (1926), «Բարդիները» (1927) և մասնավորապես նրան գրական ճանաչում է բերել «Մրգահաս» (1937) ժողովածուն, որտեղ զետեղված էին բալլադներ և պոեմներ:
- Արձակ սկսել է գրել 1920-ական թթ. վերջից, որի արդյունքում 1929թ. լույս է տեսել նրա «Սիրո, խանդի ու Նիցցայի պարտիզանների մասին», իսկ 1931թ.` «Զիգզագներում» պատմվածքների ժողովածուները:
- «Մանկություն» (1928), «Պատանեկություն» (1929-1930), «Երիտասարդության սեմին» (գրել է երկրորդ աքսորի տարիներին` 1952-1955թթ-ին) եռագրությունը ներկայացնում են Մահարու անհատական-անձնական կյանքի վերապրումները:
- 1950-ական թթ. Մահարու ստեղծագործական կյանքը նոր թափ ստացավ, երբ լույս տեսան «Հնձաններ» (1959) բնաստեղծությունների, «Լռության ձայնը» (1962) պատմվածքների ժողովածուները և «Այրվող այգեստաններ» (1966) վեպը:
Ձեռքբերումներ
- 1965թ.՝ ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ:
- Մահարին «Ծաղկած փշալարեր» վիպակի համար հետմահու արժանացել է Պետական մրցանակի:
Այլ
- Գ. Մահարին դեռ 8 տարեկան էր, երբ նրա քեռին իբր թե պատահական արձակված կրակոցից սպանում է հորը։
- 1915թ. Արևելյան Հայաստան գաղթի ճանապարհին պատանի Գուրգենի քեռին լքում է սեփական մորը, քրոջն ու քրոջ ընտանիքին՝ նրանց թողնելով բախտի քմահաճույքին, մահանում է Գուրգենի տատը, իսկ շատ չանցած` նա կորցնում է նաև իր հարազատներին և այլ փախստականների հետ փախչում է Արևելյան Հայաստան:
- 1915թ.-ից ապաստանել է Դիլիջանիև Երևանի որբանոցներում, որտեղ էլ ծանոթացել է Եղիշե Չարենցի հետ:
- 1917թ.-ից սկսում է Մահարու ստեղծագործական կենսագրությունը, երբ Երևանի «Աշխատանք» թերթում տպագրվում է նրա առաջին բանաստեղծությունը` Գ. Արփունի ստորագրությամբ:
- 1918թ.-ից բանաստեղծություններ է տպել «Աշխատանք», «Վան-Տոսպ» և այլ թերթերում:
- 1936թ. ձերբակալվել է, իսկ 1947թ.-ի օգոստոսի 20-ին ազատվել աքսորից, վերադարձել Երևան, ուր կինն արդեն իրենից հրաժարվել էր, իսկ մայրը` մահացել:
- 1934 թվականից ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ է դարձել:
- 1949թ. նոյեմբերին Գ. Մահարին, որպես անբարեհույս տարր, կրկին աքսորվել է Սիբիր, բայց այս անգամ որպես ազատ աքսորյալ, ոչ որպես կալանավոր և 1954թ. ամռանը ազատվել է ու վերադարձել Երևան:
- Երկրորդ աքսորի ժամանակ նա ծանոթացել է իր երկրորդ կնոջ՝ լիտվուհի Անտոնինա Պովիլայտիտեյի հետ և հենց աքսորավայրում էլ` 1952 թ., նրանք ամուսնացել են, ունեցել երկու զավակ՝ աղջիկ և տղա:
- 1969թ. հուլիսի 16-ին Պալանագայում վախճանվել է, կիսատ թողնելով «Երիտասարդություն», «Քաջ Նազար» վեպերը, և թաղվել է Երևանում:
- Գուրգեն Մահարու անունն է կրում Երևանի Էրեբունի վարչական շրջանի փողոցներից մեկը, Երևանի №176 հիմնական դպրոցը։
Մեջբերումներ Գուրգեն Մահարու մասին
- Պայծառ է մեր երկրի գալիքը. Օ, բերրի հերկերի գուսան: Թող հավետ ապրի այս ծաղիկը Մեր դաշտերում բուսած: Եղիշե Չարենց
- Եվ վերջապես մի այլ բանաստեղծ, որից առավել քանքարավոր ոչ ոք չի նկարագրել բարդիները, լուսինը, ջրերի երգեցիկ զրույցը... Ակսել Բակունց
- ...Մահարին գրեց մեր պետական լեզվի ճկունությամբ, բայց, ըստ էության, իր արյունին մեջ ուներ ժառանգություն մը արևմտահայ լեզվին, որուն երանգները մտել էին Իսհակյանի և Վահրամ Փափազյանի գործերուն մեջ: Մահարու արձակում կա թառային երանգների անշոշափելի ճշգրտություն մը: Նա գրող մըն է, որ, ես կհավատամ, կապրի այնքան, որքան ատեն մեսրոպատառ գրերուն վրա ճակատ մը կհակվի, որքան ատեն հայ ոգիին գեղեցկությունները փտրող հոգիներ կգտնվեն... Վահան Տերյան
- Չնայած վայրիվերումներին` համառ մի բան կա Գուրգեն Մահարու կյանքի ու խառնվածքի մեջ: Ինչքան էլ մակերեսին այս ու այն կողմ տարուբերվեին ալիքներ, այնտեղ` խորքում, Մահարին հավատարիմ մնաց իրեն, իր շեշտված անհատականությանը, իր բանաստեղծական տարերքին.. Սիլվա Կապուտիկյան
- Մահարին սկզբից մինչև վերջ մնաց նույն լավատես մարդը: Նրա շրթունքները երբեք չընտելացան անեծքի խոսքերին... Նա անմիջապես մտավ կյանքի հորձանուտի մեջ և գրեց իր կյանքի վեպը: Ես խորապես զգում եմ նրա բացակայությունը և խոնարհվում նրա հիշատակի առջև: Հրաչյա Հովհաննիսյան
Նկարներ
Գուրգեն Մահարին` կնոջ և որդու հետ
Գուրգեն Մահարին և Համո Սահյանը
Տեսանյութեր
Մատենագիտություն
Ժողովածուներ
- Մահարի Գ., Արտամետյան գիշերներ, 1922:
- Մահարի Գ., Ծովի երգեր:
- Մահարի Գ., Սիրո, խանդի ու Նիցցայի պարտիզանների մասին, 1929:
- Մահարի Գ., Զիգզագներում, 1931:
- Մահարի Գ., Մրգահաս, 1937:
- Մահարի Գ., Անդունդն ի վեր:
- Մահարի Գ., Անանձնական:
- Մահարի Գ., Հնձաններ, 1959:
- Մահարի Գ., Լռության ձայնը, 1962:
Գրքույկներ
- Մահարի Գ., Տիտանիկ,1924:
- Մահարի Գ., Երկու պոեմ, 1926:
- Մահարի Գ., Բարդիներ, 1927:
- Մահարի Գ., Չարենց-նամե, 1968:
- Մահարի Գ., Այս հմուտ, հանճարեղ լոռեցին:
Վեպեր
- Մահարի Գ.,Մանկություն:
- Մահարի Գ., Պատանեկություն, 1929-1930:
- Մահարի Գ., Այրվող այգեստաններ, 1966:
- Մահարի Գ., Ծաղկած փշալարեր:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
- Աղաջանյան Ս.,Գուրգեն Մահարու արձակի պոետիկան, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2011:
- Աղաբաբյան Ս., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 1959:
- Ադաբեկյան Կ., Գուրգեն Մահարի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975:
- Բոդոսյան Ս., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 1981:
- Գասպարյան Դ., Գուրգեն Մահարի, Երևան, 2013:
- ԳՈՒՐԳԵՆ ՄԱՀԱՐԻ|Բանաստեղծություններ:
- Մահարի Գ.,Սիբիրական, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2009:
- Մահարի Ա., Իմ ոդիսականը, Անթիլիաս, 1994:
- Վիրաբյան Ն., Հայ դասական գրողներ։ Գուրգեն Մահարի, Երևան, 2012:
- ПОСЛЕДНИЙ ПУТЬ:
- Gourguen MAHARI (1903 - 1969):
- ГУРГЕН МААРИ (1903-1969):