Բժշկյան Հայկ Դիմիտրիի
| Բժշկյան Հայկ Դիմիտրիի | |
| Бжишкян Гайк Дмитриевич | |
| |
| Այլ անուններ: | Գայ |
| Անգլերեն: | Bzhishkyan Hayk |
| Հայերեն: | Բժշկյան Հայկ Դիմիտրիի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 18.02.1887 |
| Ծննդավայրը: | Թավրիզ, Իրան |
| Մահվան տարեթիվը: | 11.12.1937 |
| Համառոտ տվյալներ: Հայ ազգային ազատագրական շարժման գործիչ, խորհրդային զորահրամանատար, ռազմական տեսաբան: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1887թ. փետրվարի 18-ին Իրանի Թավրիզ քաղաքում:
Մահացել է 1937թ . դեկտեմբերի 2-ին:
Կրթություն
- Սովորել է ծննդավայրի Արամյան, Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցներում:
- 1916թ. ավարտել է Թիֆլիսի հայկական ջոկատների հրամանատարների և սպաների ԲԳԿԲ բարձրագույն հրամկազմի (1920-22) դասընթացները:
- 1927թ. ավարտել է Մոսկվայի Ս. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիան :
Աշխատանքային գործունեություն
- 1924-36թթ. աշխատել է Խարկովի,1936-65թթ.՝ Թբիլիսիի հայկական (1949-65-ին՝ գլխավոր ռեժիսոր) թատրոններում:
- 1927-32թթ.՝ Ս. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիայի ռազմական արվեստի պատմության ամբիոնի վարիչ
- 1933թ.՝ Ն. Ժուկովսկու անվան ռազմաօդային ակադեմիայի պատերազմների պատմության և ռազմական արվեստի ամբիոնի վարիչ:
Ռազմական գործունեություն
- Առաջին աշխարհամարտի (1914-18) ժամանակ մտել է Հայկական կամավորական շարժման մեջ:
- Եղել է հեծյալ վաշտի, ապա՝ 6-րդ կամավորական ջոկատի հրամանատար:
- Մասնակցել է էրզրումի, Խլաթի, Մուշի կռիվներին:
- 1916թ. նշանակվել է հայկական պահեստային մարտական ջոկատների պետ:
- Բժշկյանը գործուն մասնակցություն է ունեցել Ռուսաստանում քաղաքացիական պատերազմին (1918-20):
- 1918թ. հուլիսին եղել է Սենգիլեյ-Ստավրոպոլյան ռազմաճակատի հրամանատարի տեղակալ, ապա՝ Սիմբիրսկի համահավաք դիվիզիայի (հետագայում՝ Սամարա-Ուլյանովյան 24-րդ Երկաթյա դիվիզիա) պետ:
- 1918թ. դեկտեմբերի 26-ին նշանակվել է Արևելյան ռազմաճակատի 1-ին բանակի հրամանատար :
- Մասնակցել Կոլչակի զորքերի դեմ մարտերին:
- 1919թ օգոստոս-սեպտեմբերին Հարավային ռազմաճակատում՝ 42-րդ հրաձգային դիվիզիայի, սեպտեմբերից՝ Կովկասյան ռազմաճակատի 1-ին կովկասյան հեծյալ դիվիզիայի, 1920-ի մարտից՝ 2-րդ կովկասյան հեծյալ կորպուսի հրամանատար:
- Կռվել է Դենիկինի զորքերի դեմ:
- 1920թ. հուլիսից՝ 3-րդ հեծյալ կորպուսի հրամանատար Արևմտյան ռազմաճակատում:
- 1922-23թթ.՝ ՀԽՍՀ ռազմական գործերի ժողկոմ, հանրապետության ռազմական կոմիսար: 1923թ. մայիսից՝ Սամարյան 7-րդ հեծյալ դիվիզիայի հրամանատար-կոմիսար:
- 1924թ. հոկտեմբերից՝ այդ դիվիզիայի հիման վրա կազմված 3-րդ հեծյալ կորպուսի հրամանատար:
Ձեռքբերումներ
- 1933թ.՝ պրոֆեսոր
- 1903թ.՝ ՍԴՀԿ անդամ
- 1918-թ.՝ ՌԿ(բ)Կ անդամ
- Ընտրվել է Հայաստանի, Անդրֆեդերացիայի, Բելոռուսիայի կենտգործկոմների կազմում:
Այլ
- Անհիմն բռնադատվել է և գնդակահարվել, հետմահու արդարացվել:
- Բժշկյանի և նրա Երկաթյա դիվիզիայի մարտիկների հիշատակին հուշարձան է կանգնեցվել Ուլյանովսկում:
- Բժշկյանի բրոնզե արձանը՝ Երևանում (Գայ հուշահամալիր, 1978, ճարտ.՝ Ա. Գուրզադյան, քանդ.՝ Ա. Նազարյան):
- Նրա անունով է կոչվել Երևանի № 129 դպրոցը, սպայի տունը, Հանրապետության փողոցի № 37 շենքի (որտեղ 1922-23-ին աշխատել է) պատին փակցված է հուշատախտակ:
Նկարներ
Գայի հուշարձանը Ուլյանովսկում
Գայի կիսանդրին
Հուշատախտակ Մոսկվայում
Ֆիլմեր
Մատենագիտություն
- Գրել է ռազմագիտական աշխատություններ:
ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
- Քաղաքացիական կռիվների բոցերում (պատմառագմական հուշերի, ակնարկների և հոդվածների ժող.), Ե., 1977: * Избр. труды, т. 1—2, Е., 1987- 1990:
- Գայ Դիմիտրիի Գայ (մատենագիտական ցանկ), Ե., 1970: ԲՀԱ, 1971, № 2:
- Հայրապետյան Հ., Լեգենդար Գայ (կյանքը և գործունեությունը), Ե., 1977:
- Новохатко В. Г., Шесть дней июля, М„ 1987.
- Նրա մասին
- ԼԵԳԵՆԴԱՐ ԳԱՅԸ.ՌՈՒԴՈԼՖ ՕՀԱՆՅԱՆ
- Գայ
- Հայկ Բժշկյան
- БЖШКЯН ГАЙК
- ГАЙК БЖШКЯН (ГАЙ) - НАЦИОНАЛЬНАЯ ГОРДОСТЬ АРМЯН
- Бжишкян Гайк Дмитриевич
- ГАЙ БЖИШКЯН