Դեմիրճյան Դերենիկ Կարապետի

Դեմիրճյան Դերենիկ Կարապետի
Демирчян Дереник Карапетович
Այլ անուններ:	Դեմիրչօղլյան Դերենիկ Կարապետի
Անգլերեն:	Demirjyan Derenik
Հայերեն:	Դեմիրճյան Դերենիկ Կարապետի
Ծննդյան տարեթիվը:	06(18).02.1877
Ծննդավայրը:	Ախալքալաք, Վրաստան
Մահվան տարեթիվը:	06.12.1956
Մահվան վայրը:	Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ: Գրող, գրականագետ-քննադատ:

Բովանդակություն

Կենսագրություն

Ծնվել է 1877թ. փետրվարի 06(18)-ին Վրաստանի Ախալքալաք քաղաքում:

Մահացել է 1956թ. դեկտեմբերի 6-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում:

Կրթություն

• 1892թ. ավարտել է Արդահանի դպրոցը:
• -1994թ. սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում:
• 1898թ. ավարտել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցը:
• 1905-1909թթ. սովորել է Ժնևի համալսարանի բնագիտական և մանկավարժական ֆակուլտետներում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1897–1899թթ. աշխատել է Արդահանի օդերևութաբանական կայանում, Թիֆլիսի հայոց բարեգործական ընկերությունում:
• 1903թ. Բաքվում որպես բանվորական ճաշարանի վարիչ՝ աշխատել է Մանթաշովի գործարանում:
• 1910թ. դասավանդել է Մարիամյան-Հովնանյան օրիորդաց դպրոցում:
• 1923թ. Դրամատիկական ստուդիայում դասավանդել է հայ և ընդհանուր գրականության պատմություն:
• 1925–1928թթ. աշխատել է Հայ կուլտուրայի պատմության ինստիտուտում որպես գեղարվեստական բաժնի գիտական քարտուղար:
• 1927–1929թթ.՝ Հայ աշխատավորական գրողների միության նախագահ:

Ձեռքբերումներ

• 1953թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
• 1940թ.՝ ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ:
• Հայկական աշխարհագրական ընկերության պատվավոր անդամ:
• 1934թ.-ից՝ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ:
• Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան:
• Լենինի շքանշան:
• Մեդալներ:

Այլ

• 1899թ. Հ. Թումանյանի նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծված «Վերնատուն» գրական ընկերության հիմնադիր-անդամներից է:
• 1925թ. հաստատվել է Երևանում:
• Գրական գործունեությունն սկսել է բանաստեղծություններով, որոնց բնորոշ են վշտի, հուսահատության, միայնության տրամադրությունները: Ընդգծել է կյանքի ունայնությունը, դրվատել է ժողովրդի ուժն ու նրա անմահությունը
• Հոգեբանախոհական խոր վերլուծումներով են նշանավորվում Դեմիրճյանի 1910-ական թթ. գրած թատերգությունները, որոնցում դատապարտել է եսասիրական շահերը համազգային շահերից գերադասող անհատներին, որոնք ի վերջո հասնում են բարոյական կործանման:
• Պատմվածքների հիմնական թեման աղճատված մարդկային հարաբերություններն են՝ կուտակելու տենչը, ընչաքաղցությունը, եսասիրությունը:
• Դեմիրճյանի այդ շրջանի ստեղծագործության գլուխգործոցը «Քաջ Նազար» կատակերգությունն է («Նորք», 1923-1924, բեմ.՝ 19242., համանուն կինոնկար՝ 19402.), որի հենքը ժողովրդական հեքիաթն է:
• «Ֆոսֆորային շող», «Նապոլեոն Կորկոտյան» պիեսներում ընդհանրացված են 1930-ական թթ. իրականության բացասական երևույթները:
• 1930-ական թթ. երկրորդ կեսի և 1940-ական թթ. Դեմիրճյանի ստեղծագործական ուղին բնութագրվում է դարձով դեպի պատմական թեմատիկան:
• «Վարդանանք» պատմավեպում Դեմիրճյանը գեղարվեստորեն իմաստավորելով պատմական իրադարձությունները՝ հասել է խոհափիլիսոփայական ընդհանրացումների: Վեպի հիմքում ընկած է հայրենիքի պաշտպանության վճռական պահին ձևավորված երկու հակադիր ուղղությունների պայքարը: Սպարապետ Վարդան Սամիկոնյաևի և մարզպան Վասակ Սյունու միմյանց հակադրվելու քաղաքականությունը հասցնում է կործանման:
• Կյանքի վերջին տարիներին գրել է «Մեսրոպ Մաշտոց» վեպը, որն անավարտ է:
• Նրա աոաջին բանաստեղծությունը՝ «Ապագան» վերնագրով, տպագրվել է 1893թ.-ին, «Տարազ» ամսագրում (թիվ 27):
• Ստեղծագործել է նաև մանուկների համար, կատարել է թարգմանություններ Ա. Պուշկինի, Ն. Գոգոլի, Ա. Չեխովի և այլոց ստեղծագործություններից:
• Դեմիրճյանի անունով են կոչվել դպրոցներ Երևանում և Ախալքալաքում:
• 1977թ.-ից Երևանում գործում է Դերենիկ Դեմիրճյանի տուն թանգարանը:
• 1980թ.-ից ՀԳՄ սահմանել է Դերենիկ Դեմիրճյանի անվան ամենամյա մրցանակ:

Նկարներ

• 
• 
• 
• 

  Ավ. Իսահակյանի հետ

• 
• 
• 

  Դերենիկ Դեմիրճյանը կնոջ հետ

• 

  Դերենիկ Դեմիրճյանը սիրելի կատվի հետ

• 

  Ա. Իսահակյան, Ղ.Աղայան, Հ. Թումանյան (նստած), Լ. Շանթ եվ Դ. Դեմիրճյան (կանգնած)

• 

  Դերենիկ Դեմիրճյանի աշխատասեղանը (Դերենիկ Դեմիրճյանի տուն-թանգարան)

• 

  Դերենիկ Դեմիրճյանի մահճակալը (Դերենիկ Դեմիրճյանի երևանյան տուն-թանգարան)

• 

  Դերենիկ Դեմիրճյանի պատկերով ԽՍՀՄ փոստային ծրար

• 

  Լենինի շքանշան

• 

  Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան

Գրքեր

• 
• 
• 
• 
• 
• 

Տեսանյութեր

• Դերենիկ Դեմիրճյան:
• Դերենիկ Դեմիրճյանի անհայտ ձեռագրերը:
• Գրողն ու իր իրականությունը. Դերենիկ Դեմիրճյան:
• Սերը և մեծերը. Դերենիկ Դեմիրճյան:
• Արփեն Մովսեսյան Հայից Հայ - Դերենիկ Դեմիրճյան -135:
• Դերենիկ Դեմիրճյան:

Հրապարակումներ մամուլում

• Այսօր Դերենիկ Դեմիրճյանի հիշատակի օրն է:
• Այսօր Դերենիկ Դեմիրճյանի ծննդյան օրն է:

Մատենագիտություն

• Դեմիրճյան Դ. Կ., Բանաստեղծություններ, Թիֆլիս, 1899, 34 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ուխտավորներ։ Աշուղի հեքիաթը, Թիֆլիս, 1904, 24 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ոչ այս աշխարհից, Թիֆլիս, 1905, 30 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Դեպի տիեզերք, Թիֆլիս, 1913, 20 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Բանաստեղծություններ, Թիֆլիս, 1913, 122 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Գարուն (քառյակներ), Թիֆլիս, 1920, 78 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ծանոթներ (պատմվածքներ), Երևան, 1927, 56 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պատմվածքներ, Երևան, 1928, 120 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Նրանց ժպիտը, Երևան, 1929, 88 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Քաջ Նազար, Երևան, 1929, 76 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի ժողովածու, հատոր 1, Երևան, 1931, 450 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Չորս երգ, Երևան, 1934, 18 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պույպույ մուկիկը, Երևան, 1934, 16 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Դաշիդ, Երևան, 1936, 144 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պույպայ մուկիկը, Երևան, 1936, 32 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Նիգյար, Երևան, 1936, 162 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ծտերի կոլեկտիվը, Երևան, 1937, 6 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պատմվածքներ, Երևան, 1938, 126 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Քաջ Նազար, Երևան, 1941, 70 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ընկերներ (դրամա), Երևան, 1942, 64 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Վարդանանք (վեպ), գիրք առաջին, Երևան, 1943, 458 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Արջուկ-լրջակ, Երևան, 1944, 20 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ավելորդը, Երևան, 1945, 52 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ցաված սեր (վիպակ), Երևան, 1945, 90 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Արջուկ-լրջուկ, Հալեպ, 1945, 16 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Բանաստեղծություններ, Երևան, 1945, 42 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պոււպույ մուկիկը, Երևան, 1946, 32 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Վարդանանք (վեպ), գիրք երկրորդ, Երևան, 1946, 550 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկեր, հատոր առաջին, Երևան, 1946, 430 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ծտապար։ Փիսիկի վիշտը, Երևան, 1947, 14 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Մանկական աշխարհ, Երևան, 1949, 30 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պիեսների ժողովածու, գիրք առաջին (ժողովածուում տեղ է գտել Դեմիրճյանի «Երկիր հայրենի» դրաման), Երևան, 1950, 484 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ընտիր պատմվածքներ, Երևան, 1950, 336 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Վարդանանք (վեպ), Երևան, 1951, 722 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Վարդանանք (վեպ), Երևան, 1954, 712 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 1, Երևան, 1955, 526 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պույպույ մուկիկը, Երևան, 1955, 50 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պատմվածքներ, Բեյրութ, 1955, 95 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 2, Երևան, 1956, 482 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 3, Երևան, 1956, 488 էջ:

Վարդանանք (վեպ), հատոր առաջին, Կահիրե, 1956, 440 էջ։ Վարդանանք (վեպ), հատոր երկրորդ, Կահիրե, 1956, 544 էջ։

• Դեմիրճյան Դ. Կ., Քաջ Նազար (հեքիաթ-կոմեդիա փոքր մեծերի և մեծ փոքրերի համար), Երևան, 1956, 96 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի Ժողովածու 6 հատորով, հատոր 4, Երևան, 1957, 608 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 5, Երևան, 1957, 596 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Քաջ Նազար, Բեյրութ, 1957, 98 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 6, Երևան, 1958, 676 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պույպայ մուկիկը, Երևան, 1958, 26 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 7 (լրացուցիչ), Երևան, 1960, 642 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի ժողովածու 6 հատորով, հատոր 8 (լրացուցիչ), Երևան, 1963, 630 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Վարդանանք (վեպ), գիրք 1, Երևան, 1968, 444 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Վարդանանք (վեպ), գիրք 2, Երևան, 1968, 559 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Կրասնարմեյցը (պատմվածքներ), Երևան, 1968, 108 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Թամանյանի հետ, Երևան, 1969, 80 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պույպայ մուկիկը, Երևան, 1974, 16 էջ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Անծանոթ էջեր, Երևան, 1974, 388 էջ:

Ընտիր պատմվածքներ, Ե., «Հայաստան», 1974, 116 էջ:

• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկերի Ժողովածու, հ. 1-14, 1976-1987:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Բանաստեղծութիւններ, գիրք 1-2, 1899-1913:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Վարդանանք, պատմավեպ, գիրք 1-2, 1943-1946 (վերամշակված հրատ.՝ 1951):
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Կեանքի տեսիլ, պոեմ, 1913:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Լենկթեմուր, պոեմ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Չարգյահ, պոեմ:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Գարուն, բանաստեղծությունների, քառյակների ժողովածու, 1920:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Վասակ, թատերգություն, 1912:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Դատաստան, թատերգություն, 1916:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Յովնան Մեծատուն, թատերգություն, 1919:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Սեփականություն, պատմվածք:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Տերտերը, պատմվածք:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ավելորդը, պատմվածք:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ստամոքս, պատմվածք:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Խանութպան, պատմվածք:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Միայն մեկը, պատմվածք, 1922:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Հանգստի տանը, պատմվածք, 1924:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Կայարանի Ակոբը, պատմվածք, 1925:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Սաթոն, պատմվածք, 1929:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Գիրք ծաղկանց, պատմվածք, 1935:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Սերկե, 1929:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ռաշիդ, վիպակ, 1929:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Նիգյար, վիպակ, 1930:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Քաջ Նազար, կատակերգությունն, 1923-1924:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ֆոսֆորային շող, պիես, 1932:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Նապոլեոն Կորկոտյան, պիես, 1934:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Երկիր հայրենի, պիես, 1939:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Մեսրոպ Մաշտոց, վեպ (մնացել է անավարտ):
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Պույպույ մուկիկը, 1934:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Արջուկ- լրջուկը, 1944:
• Դեմիրճյան Դ. Կ., Ծտապար, 1947:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է. հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Հախումյան S., Դերենիկ Դեմիրճյանի դրամատուրգիան, Երևան, 1958:
• Մուրադյան Հ., Դերենիկ Դեմիրճյան, Երևան, 1961:
• Թամրագյան Հ., Դերենիկ Դեմիրճյան, Երևան, 1976:
• Դերենիկ Դեմիրճյան. Տարեգրություն, մատենագիտություն, Երևան, 1977:
• Խաչատրյան Մ., Դերենիկ Դեմիրճյանի երգիծանքը, Երևան, 2004:
• ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան:
• ՀՈՒՇԵՐ ԴԵՐԵՆԻԿ ԴԵՄԻՐՃՅԱՆԻ ՄԱՍԻՆ:
• ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Դերենիկ Դեմիրճյան:
• Ես չէի գիտակցում, որ ես որոնում էի ինձ. Դերենիկ Դեմիրճյան:
• «… Եվ 65-ամյա Դերենիկ Դեմիրճյանը որդի ունեցավ»: