| Աբեղյան Մանուկ Խաչատուրի | |
| Абехян Манук Хачатурович | |
| |
| Անգլերեն: | Abeghyan Manuk |
| Հայերեն: | Աբեղյան Մանուկ Խաչատուրի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 17.03.1865 |
| Ծննդավայրը: | Աստապատ, Նախիջևան |
| Մահվան տարեթիվը: | 25.09.1944 |
| Մահվան վայրը: | Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Բանասեր, բանագետ, լեզվաբան, գրականագետ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1865թ. մարտի 17-ին Նախիջևանի Բաբեկի շրջանի Աստապատ գյուղում:
Մահացել է 1944թ. սեպտեմբերի 25-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում:
Կրթություն
- 1876-1885թթ. սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում:
- 1893-1898թթ. սովորել է Ենայի, Լայպցիգի, Բեռլինի, Փարիզի համալսարաններում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1898-1914թթ. աշխատել է էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում որպես ուսուցիչ:
- 1914-1919թթ. աշխատել է Թիֆլիսի Ներսիսյան և Հովնանյան դպրոցներում:
- Եղել է Երևանի համալսարանի հիմնադիր դասախոսներից:
- 1923-1925թթ.՝ Երևանի պետական համալսարանի պատմագիտական ֆակուլտետի դեկան:
- 1889-1890թթ.՝ կատարել առաջին մասնագիտական հետազոտությունը:
- 1908թ.՝ հետագայում վեպի նորանոր գրառումների հիման վրա ստեղծել «Սասնա ծռերի» դասական տեսությունը:
- 1910թ. զբաղվել է հայ բանաստեղծության տաղաչափության հետագոտմամբ:
- 1939թ. Արամ Ղանալանյանի և Գևոգ Աբովի աշխատակցությամբ կազմել է «Սասունցի Դավիթ» էպոսի համահավաք բնագիրը:
Ձեռքբերումներ
- 1898թ.՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր:
- 1926թ.՝ պրոֆեսոր:
- 1935թ.՝ բանասիրական գիտությունների դոկտոր:
- 1935թ.՝ գիտության վաստակավոր գործիչ:
- 1943թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
Այլ
- Մհեր Աբեղյանի և Սուրեն Աբեղյանի հայրն է:
- Նրա լեզվաբանական շուրջ 200 աշխատություններում ուսումնասիրված են հայոց լեզվի գրեթե բոլոր բնագավառները: Դրանք վերաբերում են հայոց լեզվի ուղղագրությանը, հնչյունաբանությանը, բառագիտությանը, ձևաբանությանը, տաղաչափությանը: Նա գրել է նաև գրաբարի քերականություն, ուսումնասիրել միջին հայերենով գրված ժողովրդական ստեղծագործությունների լեզուն, կազմել բառարաններ և այլն:
- Մ.Աբեղյանը զբաղվել է նաև հայ ժողովրդական բանահյուսությամբ: Նա հավաքել, ուսումնասիրել և հրատարակել է ժողովրդական բազմաթիվ ստեղծագործություններ: 1886թ. գրի է առել «Սասունցի Դավիթ» էպոսի պատումներից մեկը, և շարունակել վեպի պատումների հավաքման, ուսումնասիրման ու հրատարակման գործը:
- Մ.Աբեղյանին հետաքրքրել են նաև հայ գրականության պատմության, հատկապես հայ հին և միջնադարյան գրականության խնդիրները: Նա գրել է մի շարք ուսումնասիրություններ հոգևոր երգերի` շարականների վերաբերյալ, Գրիգոր Նարեկացու և ուրիշ գրողների մասին:
- Աբեղյանի անունով են կոչվել ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի գրականության ինստիտուտը և Երևանի № 3 դպրոցը:
- Աբեղյանի անվան հետ է կապվում դասական հայագիտության նոր փուլի զարգացումը:
- Հայ նոր բանագիտության հիմնադիրն Է:
- Վերականգնել է հայ հին առասպելաբանության և ժողովրդական հավատալիքների ամբողջական համակարգը և հիմք դրել հայ առասպելաբանության գիտական նոր տեսությանը:
- Մելիք-Օհաևջանյաևի աշխատասիրությամբ իրագործել է «Աասնա ծռեր» հերոսավեպի պատումների գիտական հրատարակությունը:
Նկարներ
Մանուկ Աբեղյան:
Մանուկ Աբեղյան:
Աբեղյանի կիսանդրին:
Աբեղյանը համալսարանականների հետ:
Տեսանյութեր
Մատենագիտություն
- Մանուկ Աբեղյան-երկեր մաս Ա:
- Մանուկ Աբեղյան-երկեր մաս Բ:
- Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական հաւատալիքը:
- Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական առասպելները Խորենացու «Հայոց պատմության» մեջ, Վաղարշապատ, 1899:
- Աբեղյան Մ., Հայ վիպական բանահյուսություն:
- Աբեղյան Մ., ժողովրդական խաղեր, Վաղարշապատ, 1904:
- Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական վեպը, Վաղար֊շապատ, 1908:
- Աբեղյան Մ., Հին գուսանական-ժողովրդական երգեր, Երրան, 1931:
- Աբեղյան Մ., Հայոց լեզվի տաղաչափություն, 1933:
- Աբեղյան Մ., Գուսանական ժողովրդական տաղեր, 1940:
- Աբեղյան Մ., Աշխարհաբարի շարահյուսություն, Էջմիածին, 1912:
- Աբեղյան Մ., Աշխարհաբարի քերականություն, Վաղարշապատ, 1906:
- Աբեղյան Մ., Հայոց լեզվի տեսություն, 1931, 1965:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005
- Հարությունյան Ս., Մանուկ Աբեղյան, Ե., 1970:
- Մանուկ Խաչատուրի Աբեղյան (կենսամատենագիտություն), Ե., 1963: