| Ա-դո | |
| А-до | |
| |
| Այլ անուններ: | Տեր-Մարտիրոսյան Հովհաննես Գրիգորի |
| Անգլերեն: | A-do |
| Հայերեն: | Ա-դո |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 14.01.1867 |
| Ծննդավայրը: | Նոր Բայազետ, Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 07.02.1954 |
| Մահվան վայրը: | Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Պատմաբան, տնտեսագետ-վիճակագիր, ՀՅԴ անդամ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1867թ. հունվարի 14-ին Հայաստանի Նոր Բայազետ (այժմ` ք. Գավառ, Գեղարքունիքի մարզ) քաղաքում:
Մահացել է 1954թ. փետրվարի 7-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում:
Կրթություն
- Սկզբնական ուսումը ստացել է ծննդավայրում:
- 1891թ. ավարտել է Երևանի թեմատիկ դպրոցը:
- 1905թ. հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին ուսանել է Խարկովի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում:
- 1908-1909թթ.սովորել է Ս. Պետերբուգի հոգենյարդաբանական ինստիտուտի հոգեբանության ֆակուլտետում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1881-1884թթ. աշխատել է եղբոր խանութում որպես վաճառող:
- Աշխատել է «Նադեժդա» ընկերության մասնաճյուղում:
- 1885թ. աշխատել է «Աֆրիկյան ընկերությունում»:
- Թղթակցել է «Մշակ» և այլ պարբերականներին:
- 1919-1949թթ. աշխատել է Հայաստանի սպառողական ընկերությունների (Հայկոոպ) միությունում:
Ձեռքբերումներ
- 1895թ.-ից՝ ՀՅԴ անդամ:
Այլ
- Մասնակցել է դեպի Արևմտյան Հայաստան զենք-զինամթերքի տեղափոխմանը:
- Ուսումնասիրությունները վերաբերում են ազատագրական շարժումների պատմությանը, Արևմտյան Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական կացությանը, վարչական կառուցվածքին, բնակավայրերի և բնակչության վիճակագրությանը:
- Հեղինակ է նաև գրականագիտական աշխատությունների:
- 1903թ.-ին հեռացել Է Հայ հեղափոխական դաշնակցություն կուսակցությունից:
- «Հայ-թուրքական ընդհարումը Կովկասում» աշխատության մեջ կոնկրետ փաստերով ցույց Է տվել ցարիզմի և բուրժուաշովինիստական տարիների ազգային քաղաքականության հակաժողովրդական բնույթը։
- «Ազատագրական շարժումը Ռուսաստանում իր ծագման առաջին օրերից» գրքի համար բանտարկվել Է ցարական իշխանությունների կողմից (1910-1911 թթ.):
- «Մակեդոնիա» գրքում նկարագրել է մակեդոնացիների ազատագրական շարժումներն ու նրանց հայդուկային կռիվները։
- 1909թ. հունիսի 21-ից մինչև օգոստոսի 20-ը եղել է Արևմտյան Հայաստանում և «Նոր հոսանք» թերթում տպագրել է իր տպավորություններն Արևմտյան Հայաստանի մասին:
- Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին գործուն մասնակցություն է ունեցել հայ գաղթականության փրկության և հաշվառման աշխատանքներին:
- Առանձին հետազոտություն է նվիրել Ա. Մանուկյանի գլխավորությամբ կազմված Վանի հայկական իշխանությանը։
- Վիճակագրական տեղեկություններ է հավաքել ոչ միայն հայ, այլև ասորի գաղթականության վերաբերյալ։
Հրապարակումներ մամուլում
Մատենագիտություն
- Ա-դո, Մակեդօնիա, Ս. Պետերբուրգ, 1903:
- Ա-դո, Խոտեմսկի Բ., Րեբեկա, Ս. Պետերբուրգ, 1903:
- Ա-դո, Հայրենիքի Կարօտը, Ս. Պետերբուրգ, 1905:
- Ա-դո, Հայ-թուրքական ընդհարումը Կովկասում (1905-1906 թթ.). (Փաստական, վիճակագրական, տեղագրական լուսաբանութիւններով), Երևան, 1907:
- Ա-դո, Միքայէլ Նալբանդեանի կեանքի հետաքրքիր մի էջ և Բակունինին նրա գրած նամակները, Երևան, 1908:
- Ա-դո, Ազատագրական շարժումը Ռուսաստանում իր ծագման առաջին օրերից, Երևան, 1908:
- Ա-դո, Վանի, Բիթլիսի և Էրզրումի վիլայէթները. Ուսումնասիրութեան մի փորձ այդ երկրի աշխարհագրական, վիճակագրական, իրաւական և տնտեսական դրութեան, Երևան, 1912:
- Ա-դո, Հուշեր Տաճկահայաստանի ճանապարհորդութւինից, «Նոր հոսանք», Թիֆլիս, 1913-1914:
- Ա-դո, Մեծ դեպքէր Վասպուրականում 1914-1915թթ., Երևան, 1917:
Անտիպ գործերի հրատարակություններ
- Նահապետյան Սուսաննա, Փաստաթղթեր Նոր-Բայազետ քաղաքի հիմնադրման և հայոց ծխական երկդասյան ուսումնասրանի պատմության մասին, Բանբեր Հայաստանի արխիվների, Երևան, 2011, N 2, էջ 6-20 http://www.armarchives.am/UserFiles/File/Banber%20%20-%2002-2011.pdf:
- Սահակեան Ռուբեն, Վանի նահանգապետութեան պատմութիւնից (Յունիս 14-Յուլիս 7-Յուլիս 25, 1915) և Ա-Դօն, «Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս», թիւ ԼԲ (32), 2012, Պէյրութ, էջ 407-430 http://www.haigazian.edu.lb/Publications/Documents/HARVol32fullcontent/407-430.pdf:
- Սահակյան Ռուբեն, Հաղթանակած Վանը (Ա-Դոյի անտիպ հուշերից), «Պատմաբանասիրական հանդես», Երևան, 2012, N 1, էջ 223-242 http://hpj.asj-oa.am/5745/:
- Ա-Դո, Ռուսական ցարերը և հայկական հարցը։ Առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ պ. գ. թ. Ռուբեն Գասպարյանի և պ. գ. թ. Ռուբեն Սահակյանի, Երևան, 2013։
- Գասպարյան Ռուբեն, Սահակյան Ռուբեն, Ա-Դոյի ընտանեկան արխիվից. Ջուլամերիկի ասորիները. Բանբեր Հայաստանի արխիվների, Երևան, 2013, N 2, էջ 13-32:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է. հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ.Ա-ԴՈ
- Սարգսեան Եփրեմ, ԱԴՕ (Յովհաննէս Տէր Մարտիրոսեան), «Հայրենիք», Պօստոն, 1952, թիւ 4, էջ 90-93։