| Բժշկյան Մինաս Մանուկի | |
| Бжшкян Минас | |
| |
| Անգլերեն: | Bjshkyan Minas |
| Հայերեն: | Բժշկյան Մինաս Մանուկի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 15.10.1777 |
| Ծննդավայրը: | Տրապիզոն ,Փոքր Ասիա |
| Մահվան տարեթիվը: | 26.11.1861 |
| Մահվան վայրը: | Վենետիկ, Իտալիա |
| Համառոտ տվյալներ: Բանասեր, մանկավարժ, պատմաբան, ազգագրագետ, երաժշտագետ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1777թ. հոկտեմբերի 15-ին Փոքր Ասիայի Տրապիզոն քաղաքում:
Մահացել է 1861թ. նոյեմբերի 26-ին Իտալիայի Վենետիկ քաղաքում:
Կրթություն
- Սովորել է Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության դպրոցում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1808թ. մեկնել է Ս. Ղազարից և կրթական, մանկավարժական գործունեություն ծավալել Կոստանդնուպոլսում:
- Տրապիզոնում հիմնել է դպրոցներ:
Ձեռքբերումներ
- Վենետիկի Սխիթարյան միաբանության անդամ:
- 1804թ.՝ վարդապետ:
Այլ
- 1825թ. բնակություն է հաստատել Ղրիմի Ղարասուբազար (այժմ՝ Բելոգորսկ) բնակավայրում, հիմնել եկեղեցի և դպրոց:
Մատենագիտություն
- «Ճեմարան գիտելեաց» (1815) աշխատության մեջ ներկայացրել է հունա-հռոմեական դիցաբանությունը և ժողովուրդների քաղաքակրթության աստիճանները:
- «Հմտութիւն մանկանց» (մաս 1-4, 1818) դասագրքում (աշխարհաբար) ներկայացրել է Արևելքի մի շարք ժողովուրդների ազգագրությունը:
- Ճանապարհորդելով Սև ծովի ափերով (1817-19)՝ գրել է «Պատմութիւն Պոնտոսի, որ է Սեաւ ծով» (1819) աշխատությունը, որտեղ աշխարհագրական, պատմական , ճարտարապետական , հնախոսական, ազգային ազատագրական արժեքավոր տեղեկություններ է հաղորդում հայերի, թուրքերի, հույների և այլ ժողովուրդների մասին:
- Բժշկյանի «ճանապարհորդութիւն ի Լեհաստան» (1830) պատմաաշխարհագրական բնույթի աշխատության մեջ ներկայացրել է Անի քաղաքի պատմությունը:
- «Քերականութիւն ռուսերէն-հայերէն...»-ի (1828) մեջ՝ ռուսերենի և հայերենի քերականությունները զուգահեռաբար
- «Քերականութիւն հայկազեան լեզուի...»(1840) գրքում քննել հայերենի հնչյունաբանության, ձևաբանության և շարահյուսության մի շարք հարցեր
- «Քերականութիւն բազմալեզու...» (1844) գիրքն ընդգրկում է հայերենի և արևելյան այլ լեզուների քերականության սկզբունքները (այս գրքի համար արժանացել է Ռուսական կայսրության ոսկե մեծ մեդալին):
- Գրել է նաև «Համառօտ նկարագիր վարուց երեւելի արանց» (1850) կենսագրական բառարանը: *Ֆրանսերենից գրաբար է թարգմանել Եզովպոսի առակները («Առակք Եզոպոսի», 1818) և 3. Բ. Կամպեի «Նոր Ռոբինզոնը» («Պատմութիւն վարուց Ռոպէնսօնին Քռիւզօյէ», 1817)
- Բժշկյանը հետաքրքրվել է նաև ազգային երգարվեստի, միջնադարյան խագագրերի և հայկական ձայնագրության նոր համակարգի խնդիրներով:
- Ունի երաժշտագիտական անտիպ աշխատություն՝ «Երաժշտութիւն, որ է համառօտ տեղեկութիւն երաժշտական սկզբանց և ելեւէջութեանց եղանակաց եւ նշանագրաց խազից» (1815):
- [http://hpj.asj-oa.am/4910/ Հ. Մինաս Բժշկեան. Երաժշտութիւն որ է համառօտ տեսութիւն երաժշտական սկզբանց ելեւէջութեանց եղանակաց և նշանագրաց խազից. 1815. աշխատասիրութեամբ Արամ Քերովբեանի, Երևան, 1997:
Տե՛ս նաև
- Տայան Ղ., Հայ արդի ձայնագրութիւնը և Սինաս Բժշկեան, «Գեղունի», 1927:
- Բդոյան Վ., Հայ ազգագրություն, Ե., 1974:
- Ջահուկյան Գ., Գրաբարի քերականության պատմություն (ХУ1-Х1Х դդ.), Ե., 1974:
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
- Վարդումյան, Ա. Դ. (1981) Բժշկյանը և հայկական ձայնագրության ստեղծման հարցերը. Պատմա-բանասիրական հանդես, № 3 .
- Бжишкян Минас