| Հարությունյան Նագուշ Խաչատուրի | |
| Арутюнян Нагуш Хачатурович | |
| |
| Անգլերեն: | Harutyunyan Nagush |
| Հայերեն: | Հարությունյան Նագուշ Խաչատուրի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 10.11.1912 |
| Ծննդավայրը: | Երևան, Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 18.01.1993 |
| Մահվան վայրը: | Մոսկվա, Ռուսաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Մեխանիկոս, պետական-քաղաքական գործիչ, ԵՊՀ ռեկտոր: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1993թ. նոյեմբերի 10(23)-ին Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում:
Մահացել է 1993թ. հունվարի 18-ին Ռուսաստանի Դաշնության մայրաքաղաք Մոսկվայում:
Կրթություն
- 1930-1936թթ. սովորել է Մոսկվայի Վ. Կույբիշևի անվան ռազմաճարտարագիտական ակադեմիայում:
- 1937-1941թթ. սովորել է Լենինգրադի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ասպիրանտուրայում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1936թ.-ից՝ Սևան-Զանգուշին վարչության ճարտարագետ:
- 1945-1951թթ.՝ Երևանի պոլոտեխնիկական ինստիտուտի դասախոս:
- 1951թ.-ից՝ ԵՊՀ դասախոս:
- 1958-1978թթ.՝ ԵՊՀ առաձգայնության և պլաստիկության տեսության նորաստեղծ (ներկայիս հոծ միջավայրի մեխանիկայի) ամբիոնի վարիչ:
- 1952-1955թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ տեխնիկական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քատուղար:
- 1952-1986թթ.՝ «ՀԽՍՀ ԳԱ տեղեկագիր. Մեխանիկա» ամսագրի պատասխանատու խմբագիր:
- 1955թ.-ից՝ ՀԽՍՀ ԳԱ Մաթեմատիկայի և տեխնիկայի ինստիտուտի սողքի և ամրության նորաստեղծ լաբորատիրիայի վարիչ:
- 1960-1961թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ փոխնախագահ:
- 1961-1963թթ.՝ ԵՊՀ ռեկտոր:
- 1962-1975թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ նախագահության նախագահ:
- 1962-1979թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր:
- 1975-1993թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ Մեխանիկայի ինստիտուտի առաձգամածուցիկության տեսության բաժնի գիտական ղեկավար:
- 1977-1988թթ.՝ ԽՍՀՄ ԳԱ Մեխանիկայի հիմնախնդիրների ինստիտուտի առաձգամածուցիկ մարմնի մեխանիկայի բաժանմունքի վարիչ:
ԵՊՀ ռեկտոր
- Ն. Հարությունյանը ջանքերի շնորհիվ ԵՊՀ-ում հիմնվել են կենսաֆիզիկայի, միջուկային ֆիզիկայի, տնտեսագիտության կիբեռնետիկայի ամբիոնները, ռադիացիայի և պրոբլեմային լաբորատորիաները, Հայաստանի ԳԱ և ԵՊՀ միացյալ Հաշվողական կենտրոնը:
- Նրա ղեկավարության տարիներին ավելի էին ամրապնդվում ԵՊՀ գիտական և ուսումնական կապերը Մոսկվայի և Լենինգրադի պետական համալսարանների, ինչպես նաև ԽՍՀՄ մյուս առաջնակարգ բուհերի և գիտական կենտրոնների հետ:
- Հարությունը հատուկ հոգատարությամբ և ուշադրությամբ էր վերաբերվում երիտասարդ գիտնականների և մասնագետների պատրաստման գործին՝ այդ ասպարեզում ներդնելով մեծ ավանդ: Հոծ միջավայրի մեխանիկայի տարբեր բնագավառների վերաբերյալ նրա փայլուն դասախոսությունները, հագեցված գիտության նորագույն նվաճումներով, լայն ճանապարհ են բացել ապագա մասնագետների համար:
- Ն. Հարությունյանը ղեկավարել է բազմաթիվ երիտասարդ գիտաշխատողների և ասպիրանտների, ստեղծել է իր ուրույն գիտական դպրոցը՝ արժանանալով իր մեծաթիվ աշակերտների և հետևորդների խորին հարգանքին:
- Նրա երաշխավորությամբ ԵՊՀ բազմաթիվ շրջանավարտներ իրենց ասպիրանտական ուսուցումն անցկացրել են Խորհրդային Միության գիտական հայտնի կենտրոններում:
- Ն. Հարությունյանը ձգտել է համալսարանում արմատավորել նոր գիտական ուղղություններ, մասնագիտական դասընթացներ, սերտ գիտական և գիտաուսումնական համագործակցություն հաստատել ԽՍՀՄ և արտասահմանի առաջավոր բուհերի ու գիտական կենտրոնների հետ:
Ձեռքբերումներ
- 1950թ.՝ Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր:
- 1950թ.՝ պրոֆեսոր:
- 1950թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
- 1961թ.՝ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ:
- Լենինի շքանշան:
- Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան:
- Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշան:
- Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշան:
- «Կարմիր աստղ» շքանշան:
- Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան:
Այլ
- Աշխատանքները վերաբերում են և կոնտակտային խնդիրներին, բարակապատ տարրերից առաձգական մարմինների ուժի փոխանցման կոնտակտային խնդիրների տեսությանը, որը հայտնի է Մասլով-Հարությունյանի տեսություն անվամբ:
- Ն. Հարությունյանը ժամանակակից մեխանիկայի գիտական դպրոցի հիմնադիրներից է ՀՀ-ում:
- Հեղինակ է շուրջ 200 գիտական աշխատությունների և ութ հիմնարար մենագրության:
- Ն. Հարությունյանի «Սողքի տեսության մի քանի հարցեր» (Մոսկվա, 1952) հիմնարար մենագրությունը թարգմանվել և հրատարակվել է Անգլիայում, Ֆրանսիայում, Չինաստանում, իսկ առանձին գլուխներ՝ նաև Գերմանիայում, Լեհաստանում, Ռումինիայում:
- Ղեկավարել է բազմաթիվ գիտական աշխատանքներ, ստեղծել ուրույն գիտական դպրոց:
- 1941-ին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն և մեկնել ռազմաճակատ, վերադարձել՝ 1945թ.:
Մատենագիտություն
- Арутюнян Н.Х., Некоторые бопросы теории ползучести, М.-Л., 1952.
- Арутюнян Н.Х., Кручения упругых тел, М., 1963 (համահեղինակ).
- Арутюнян Н.Х., Теория ползучести неоднородых тел, М., 1983 (համահեղինակ).
- Арутюнян Н.Х., Механика растущих вязкоупроугопластических тел, М., 1987 (համահեղինակ).
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- Երևանի պետական համալսարանի ռեկտորները, կազմող՝ Լ.Պ. Ղարիբջանյան, Երևանի համալս. հրատ., 1999, 152էջ:
- Նագուշ Հարությունյան, ԵՊՀ պաշտոնական կայք:
- ԵՊՀ ռեկտորները, ԵՊՀ պաշտոնական կայք: