| Շահազիզ Սմբատ Տեր-Սիմոնի | |
| Шахазиз Смбат Тер-Семенович | |
| |
| Այլ անուններ: | Շահազիզյանց, Շահազիզյան |
| Անգլերեն: | Shahaziz Smbat |
| Հայերեն: | Շահազիզ Սմբատ Տեր-Սիմոնի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 05.09.1840 |
| Ծննդավայրը: | Աշտարակ, Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 24.12.1907 |
| Մահվան վայրը: | Մոսկվա, Ռուսաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Բանաստեղծ, մանկավարժ, հրապարակախոս: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1840թ. սեպտեմբերի 5-ին Հայաստանի Աշտարակ քաղաքում:
Մահացել է 1907թ. դեկտեմբերի 24-ին Ռուսաստանի Մոսկվա քաղաքում:
Կրթություն
- 1860թ. ավարտել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը:
- Ավարտել է Լազարյան ճեմարանին կից լիցեյը:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1873-1897թթ.՝ Լազարյան ճեմարանի ուսուցիչ:
- 1861թ.-ից աշխատակցել է «Հյուսիսափայլ» ամսագրին:
- Ստեղծել է «Աբովյան-Նազարյան» հիմնադրամը:
- 1898-1899թթ. Մոսկվայում կազմակերպել և գլխավորել է համիդյան կոտորածներից որբացած հայ երեխաների խնամքի ու կրթության գործը:
Ձեռքբերումներ
- 1867թ.՝ արևելյան լեզուների գիտությունների թեկնածու:
Այլ
- Երվանդ Շահազիզի հորեղբայրը:
- Ուսման տարիներին նա ոգեշնչվել է Ալիշանի, Նալբանդյանի և Պատկանյանի ստեղծագործություններով և ջերմ բարեկամությամբ կապվում է իր ուսուցիչներից Ստեփանոս Նազարյանցի հետ:
- 1860թ. Մոսկվայում լույս է տեսել Շահազիզի «Ազատութեան ժամեր» գրաբար և աշխարհաբար բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն:
- «Լևոնի վիշտը» ժողովածուն ամփոփում է համանուն պոեմը (հեղինակն անվանել է «ժամանակակից վէպք») և բանաստեղծություններ, որոնցում բողոքում է սոցիալական ճնշման («Ազգային վիճակ»), բռնակալության դեմ («Բռնավոր սուլթան»), ձոներգում Զեյթունի հերոսամարտը («Եզվիտներ և Զեյթուն»), գովերգում հայրենի բնաշխարհը, հայրենիքը («Գիշեր»):
- Շահազիզի բանաստեղծություններից առավել հայտնին «Երազն» է, որը վերածվել է երգի:
- Շահազիզի գրական-մանկավարժական գործունեության 30-ամյակի (1892) առթիվ արտասանած ճառերը, հոդվածներն ու նրա յոթ բանաստեղծությունը հրատարակվել են «Յոբելեանի տարեդարձ» ժողովածուում, որից ստացած գումարով Շահազիզը ստեղծել է «Աբովյան-Նազարյան» հիմնադրամը:
- Շահազիզի գրական ժառանգության մեջ նշանակալի տեղ ունի հրապարակախոսությունը: Շահազիզը կարևորել է աշխարհաբարը («Հրապարակախօս ձայն»), քննադատել ուսուցման և դաստիարակության հին համակարգը («Ամառնային նամակներ»), դատապարտել ռուսական իշխանությունների հայահալած քաղաքականությունը, բռնակալությունը («Յիշողութիւններ Վարդանանց տօնի առիթով»), եվրոպական և թուրքական քաղաքականությունը («Մի քանի խօսք իմ ընթերցողներին»):
- Թաղված է հայոց գերեզմանատանը:
Հրապարակումներ մամուլում
Մատենագիտություն
- Շահազիզ Ս., Ազատութեան ժամեր, բանաստեղծությունների ժողովածու, Մոսկվա, 1860:
- Շահազիզ Ս., Լևոնի վիշտը, ժողովածու, 1865:
- Շահազիզ Ս., Յոբելեանի տարեդարձ, ժողովածու, 1893:
- Շահազիզ Ս., Հրապարակախօս ձայն, 1881:
- Շահազիզ Ս., Ամառնային նամակներ, 1897:
- Շահազիզ Ս., Յիշողութիւններ Վարդանանց տօնի առիթով, 1901:
- Շահազիզ Ս., Մի քանի խօսք իմ ընթերցողներին, 1903:
- Շահազիզ Ս., Բանաստեղծություններ, Երևան, 1980:
- Շահազիզ Ս., Չափածո երկեր (Լիակտ. ժողովախու), Երևան, 1993:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
- Շահազիզ Ե., Սմբատ Շահազիզի կենսագրությունը, Երևան, 1944:
- Մանուկյան Ա., Սմբատ Շահազիզ, Երևան, 1959:
- Հովասափյան Հ., Սմբատ Շահազիզ, Երևան, 1960:
- ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Շահազիզ Սմբատ:
- ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան:
- Большая советская энциклопедия.