| Հակոբյան Թագուհի Ստեփանոսի | |
| Акопян Тагуи Степановна | |
| |
| Այլ անուններ: | Հասմիկ |
| Անգլերեն: | Hakobyan Taguhi |
| Հայերեն: | Հակոբյան Թագուհի Ստեփանոսի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 09(21).03.1878 |
| Ծննդավայրը: | Նախիջևան, |
| Մահվան տարեթիվը: | 23.08.1947 |
| Մահվան վայրը: | Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Դերասանուհի: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1878թ. մարտի 09(21).-ին
Մահացել է 1947թ. օգոստոսի 23-ին Հայաստանի Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում:
Աշխատանքային գործունեություն
- Բեմելը՝ Նախիջևանում, Սաֆրազյան ամուսինների հյուրախաղային թատերախմբերում:
- 1904-1920թթ. խաղացել է Թիֆլիսի տարբեր հայկական թատերախմբերում:
- 1920թ. Դիլիջանում ղեկավարել է թատերախումբ:
- 1921թ.-ից՝ Հայաստանի Առաջին պետ-թատրոնի դերասանուհի:
- 1938-1947թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր:
Դերեր
- Շպպանիկ, Զառնիշան, Շիրվանզադեի «Նամուս», «Չար ոգին»:
- Հաննա, Հալբեի «Հեղեղ»:
- Կնիրտյե, Հեյերմանսի «Հույսի կործանումը»:
- Վիտիխեն, Հաուպտմանի «Ջրասույզ զանգ»:
- Մելանյա, Վասսա Ժելեզնովա, Գորկու «Եգոր Բուլչովը և ուրիշները», «Վասսա Ժելեզնովա»:
- Կաբանովա, Ա Օստրովսկու «Ամպրոպ»:
- Շուշան, Խամփերի, Սունդուկյանի «Պեպո», «Խաթաբալա»:
Դերեր կինոյում
- Նամուս, Մարիամ, 1925:
- Չար ոգի, Շուշան, 1927:
- Ղուլը, Նեկտար, 1927:
- Սև թևի տակ (Ազդանշան ջրվեժի մոտ), Մարիամ, 1930:
- Երկու գիշեր, Կարոի մայրը, 1932:
- Քրդեր, եզդիներմ, Շաքե, 1932:
- Գիքոր, դեդի, 1934
- Պեպո, Շուշան, Պեպոյի մայրը, 1935:
- Զանգեզուր, Ագյուլ, 1938:
- Սևանի ձկնորսները, Թագուհի, 1938:
- Լեռնային արշավ, Հասմիկ, 1939:
- Մեր կոլխոզի մարդիկ, Սոնա տատի, 1940:
- Հայրենասերների ընտանիքը, մայր, 1941:
- Դավիթ Բեկ, դայակ, 1943:
Ձեռքբերումներ
- 1935թ.՝ ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ:
Այլ
- Բեմական առաջին քայլերից ճանաչվել է ռեալիստական խաղաոճի դերասանուհի՝ հետագայում դառնալով հոգեբանական ռեալիզմի խոշոր վարպետներից:
- Նպաստել է հայ կինոյի զարգացմանը:
- Նա առաջին անգամ երևաց էկրանի վրա 1925թ.-ին, ինչը նրան բերեց մեծ ժողովրդականություն, ոչ միայն Հայաստանում, այլև ողջ ԽՍՀՄ-ում:
- Փոքր տարիքում նա առաջին անգամ բեմ է բարձրանում դերասան Սաֆրազյանի թատերախմբի հետ՝ 10 խոսք ունեցող մի դերով:
- Դեռ դպրոցական տարիներին խաղացել է Շուշանիկի դերը «Շուշանիկ» պիեսում, իսկ «Արշակ 2-րդ»-ում և «Թուղթ խաղացողի կյանքը»-ում տղաների դերերը: 14 տարեկանում նրան ամուսնացնում են մի համգյուղացու հետ, ով ապրում է Թիֆլիսում:
- Ամուսնությունից հետո նա նույնպես տեղափոխվում է Թիֆլիս, ուր որոշվում է նրա ապագան: Այստեղ 1904թ-ին ծանոթանում է Թիֆլիսի ակումբներից մեկի հայ դրամատիկ խմբում աշխատող դերասան Վանշիրի հետ և խնդրում է նրան դերեր հանձնել ընտանեկան երեկոներին խաղալու համար: Վանշիրը համաձայնվում է, իսկ ամուսինը՝ արգելում: Որոշ ժամանակ անց Հասմիկը կարողանում է ամուսնուն համոզել, բայց ըստ նրա պայմանի՝ խաղում է միայն պառավ կնոջ դերեր:
- Թիֆլիսում նա առաջին անգամ խաղացել է Քալիի դերը «Քանդված օջախում»:
- 1906թ. նա ծանոթացել է ժողովրդական դերասան Աբելյանի հետ, ում ամուսնու մահից հետո դիմում է իրեն հայ դրամատիկ ընկերության խմբի կազմի մեջ ընդունելու: Նույն թվին նա հրավիրում է Թիֆլիսի Հայ Դրամատիկ Ընկերության խումբը: Նա իր դերասանուհու վաստակով պահում էր իր որբացած 4 երեխաներին:
- «Նամուսում» նա խաղացել է Մարիամ բաջի: Հասմիկը առաջին անգամ օբյեկտիվի առաջ կարողացել է ստեղծել չքավորության մեջ ապրող վշտահար մոր տիպը՝ տալով առանձնապես հուզիչ կատարում Սեյրանի ծնվելու և ինքնասպանության տեսարաններում: Առանց խոսքի ուժի, միայն իր հարուստ միմիկայով և շարժումներով դերասանուհին կարողանում է Շիրվանզադեի ստեղծած կերպարը դրսևորել էկրանին ռեալիստական մոտեցումներով և այն տպավորել հանդիսատեսի հիշողության մեջ:
- Երկրորդ մոր պատկերը Շուշանն է «Չար ոգում»: Հասմիկը հիանալի է պատկերել վշտահար մորը, ով լվացք անելով մի կերպ պահում է իր միակ աղջկան և կարողանում է ամուսնացնել նրան: Սակայն աղջկա երջանկությունը երկար չի տևում. Նրան խեղդում են: Հասմիկը մեծ վարպետությամբ է ներկայացնում անօգնական մոր բոլոր ապրումները:
- Բոլորովին այլ է Հասմիկը «Ղուլում»: Նա իրեն վշտից արբեցողության մատնած ղուլն է, ով ստիպված է լինում աճառել իր աղջկան: Դերասանուհին հանդես է գալիս իր տաղանդի մեծ շնչով՝ տալով հուսահատ կնոջ ըբոստացումնընդդեմ տիրող կարերի, ենդդեմ Աստծու:
- «Սև թևի տակում» նա հանդես է գալիս որպես գեղջկուհի մայր: Հասմիկը կերտում է Լոռվա գյուղերի սակավախոս մոր կերպարը: Առանձնապես հուզիչ և ուժեղ խաղ է տալիս նա իր որդու ծեծվելու տեսարաներում, երբ անօգնական կինը վշտից Ռոստամ բեկի տան դարպասն է ճանկռոտում և ուժասպառ գետնին տապալում:
- Կարճատև դադարից հետո նրան տեսնում ենք «Երկու գիշեր» ֆիլմում: Այստեղ կրկին այլ մայր է, որն իր ուժերի ներածին չափով օգնում է դաշնակցության դեմ պայքարող բոլշևիկ որդուն, որը հաստատակամ է ու վճռական, արի, հավատում է այն գաղափարին, որ համար պատրաստ է զոհվելու:
- «Գիքոր»-ում դեդիի դերում Հասմիկը զուսպ գույներով ու շտրիխներով տալիս է թիֆլիսցի կնոջ մարդկանությունն ու հոգատարությունը դեպի տարաբախտ Գիքորը՝ օգնության գնալով նրան ծանր րոպեներին և զսպելով իր վաճառական որդու և չարսիրտ հարսի վայրագություններն ու հալածանքը դեպի գյուղից եկած այդ միամիտ տղան:
- Հասմիկն առանձնապես ուծեղ է Շուշանի դերում «Պեպո» ֆիլմում, ուր նա հանդես է գալիս իր տաղանդի լրիվ դրսևորումով: Նա անչափ հուզիչ է Կեկելի եկեղեցուց վերադառնալու, Զիմզիմովին անիծելու, Մետեխի բանտի առաջ և այլ տեսարաններում:
- «Հայկինոյի» տնօրեն Դանիել Դզնունու հանձնարարությամբ Հասմիկի 35-ամյա գործունեության առիթով կինոռեժիսոր Ստեփան Կևորկովը նկարահանում է երկմասանի փաստավավերագրական ֆիլմ, ուր նա մեն մենակ է, առանց խաղընկերների ու բեմական համապատասխան մթնոլորտի: Հասմիկը մահացել է1947թ-ին: Իր ստեղծագործական կյանքի 43 տարիների ընթացքում Հասմիկը խաղացել է շուրջ 300 կանացի դերեր դասական և ժամանակակից հեղինակների պիեսներում:
- Հասմիկը մինչև իր կյանքի վերջը ստեղծագործել է Սունդուկյանի անան թատրոնում: Հայ ժողովրդի հիշողության մեջ նա մնացել է որպես հայ ազգի մայր:
- Դերասանուհին դերասանական աշխարհում շփվում է Գ.Սունդուկյանի, Հ.Աբելյանի, Գ.Տեր-Դավթյանի, Վարդուհու հետ։
- Սունդուկյանի թատրոնից նա անցնում է Շիրվանզադեի թատրոնը (10 դեր խաղացել է առաջինում, 16-ը՝ երկրորդում)։ Առաջին ակներև հաջողություններն էին՝ Շպանիկ («Նամուս») և Զառնիշան («Չար ոգի»)։ Հաջողությունն ավելի մեծ է լինում, քան կարելի էր սպասել նման դերերի կատարումից։
- Հասմիկը դառնում է հայկական բեմի ավանդական ռեալիստական խաղաոճի ժառանգորդը։ 1910թթ. նա հայ թատրոնի պատմության մեջ կանգնած է Վարդուհու, Գեդեոն Միրաղյանի, Զաբելի, Օվի Սևումյանի, Օլգա Գուլազյանի և ուրիշների կողքին, որոնց համար ժողովրդական լայն խավերին ծառայելը հարազատ գործ էր։ Չնչին վարձատրությամբ կամ անվարձ՝ նյութապես բնավ չապահովված դերասանուհին այդ գործն անում էր ի սրտե։
- 1920թ. Հասմիկը կապեր է հաստատում հեղկոմի հետ և ներկայացումներ կազմակերպում Դիլիջանում և գյուղերում հողի մշակների ու զորամասերի համար։ Նոր կարգեր հաստատվելուց հետո դերասանուհին ոգեշնչվում է երկրում պետական թատրոն ստեղծելու որոշմամբ և նրա հիմնադիրներից մեկն է լինում։
- 1920թթ. Հասմիկը հանդես է գալիս Խամփերու «Խաթաբալա» և Շուշանի «Պեպո» դերերում։ 1927թ. խաղում է Լյուբով Յարովայայի դերը Կ.Տրենյովի համանուն պիեսում, 1937թ. Վասսայի դերը Մ.Գորկու «Վասսա Ժելեզնովա» դրամայում, 1933թ. Մելանիա՝ Մ.Գորկու «Եգոր Բուլըչովը և ուրիշները», 1935թ. Կաբանիխա՝ Ա.Օստրովսկու «Ամպրոպ», Վիտտիխեն՝ Գ.Հաուպտմանի «Ջրասույզ զանգ», Ուստիան՝ «Քաջ Նազար», 1937թ. Աննա Ա.Գուլակյանի«Արշալույսին», Կնիրտյե՝ Հ.Հեյերմանսի «Հույսի» կործանումը»։
- Հայկական առաջին ժապավենից՝ 1925թ. «Նամուսից» սկսած, Հասմիկը մինչև կյանքի վերջը խաղացել է կինոյում, և մեծ մասամբ՝ մայրական դերեր։ Էկրանը ավելի ակներև է դարձնում դերասանի արվեստի հատկությունները և էկրանի վրա Հասմիկը երևում է իբրև բնական խաղի մեծ վարպետ։
Թատրոն
- Առաջին իսկ դերում դերասանուհին հանդես է գալիս տիկին Հասմիկ անունով: Նրան այդ անունով է կնքում հայ թատրոնի նահապետ Հովհաննես Աբելյանը: Առաջին թատերաշրջանում գրեթե ոչ ոք ուշադրություն չի դարձնում Հասմիկին, բայց նա, չհուսահատվելով, խաղում է իրեն բաժին ընկած ցանկացած դեր: Նրա խաղացանկը օրեցօր ավելի էր մեծանում:
- 1909թ. նա խաղում է Նարոյի դերը Սունդուկյանի «Սեր և ազատություն» դրամայում, ինչից հետո քննադատները սկսում են ուշադրություն դարձնել Հասմիկիմ: Հասմիկը աստիճանաբար դառնում է Սունդուկյանի խաղացանկի անփոխարինելի ուժերից: Այդ տարիներին նա խաղում է Կեկել, Էփեմիա, Շուշան («Պեպո»), Քալի, Միխո, Սալոմե («Քանդված օջախում»), Խամփերի («Խաթաբալա») և մի շարք ուրիշ դերեր: Այս դերերից մի քանիսը մնում են նրա խաղացանկում մինչև նրա կյանքի վերջը, սկզբից ևեթ համարվելով անզուգական:
- 1911թ. հոկեմբերին առաջին անգամ բեմադրվել է Ալեքսանդր Շիրվանզադեի «Նամուսը», ուր Հասմիկը կատարում էր 2 դեր՝ Մարիամ և Շպաննիկ: Այս 2 իրար հակասող կերպարները նա մարմնավորել է չափազանց լավ: Հատկապես Շպաննիկի դերը դերասանուհուն հռչակեց անփոխարինելի ուժ հայ ազգային դրամատուրգիայում և որակվեց որպես գլուխգործոց:
- Հասմիկը չէր սահմանափակվում հաջողությամբ, ընդհակառակը, նա մեկ պիեսում խաղում էր համարյա բոլոր դերերը, որոնք իրարից խիստ տարբեր էին և որոնց կատարումով դերասանուհին մեծ վարպետություն է ձեռք բերում:
- 1919թ. թոքախտով հիվանդ աղջկա պատճառով մեկնում է Բաթում և մի ամբողջ թատերաշրջան անցկացնում է այնտեղ: Հասմիկի ստեղծած յուրաքանչյուր տիպար համակրելի է դարձնում ոչ միայն որպես դերասանուհու, այլ նաև որպես մարդու: Այս է, որ Հասմիկին դարձնում է իսկական ժողովրդական դերասանուհի, որի կյանքի և արվեստի նպատակների մեջ չկար ոչ մի անհամաձայնություն, որի համար կյանքը արվեստ էր և արվեստը՝ կյանք: Նա կյանքը բերում էր արվեստ և արվեստը տանում էր դեպի կյանք: Երբ Հայաստանում Սովետական կարգեր հաստատվեցին, Հասմիկը Դիլիջանում էր՝ ծանր վշտի մեջ: Կրտսեր որդու կորստից հետո թոքախտից մահացել էր աղջիկը: Այդ շրջանում հեղկոմը նրան հանձնարարում է ստեղծել առաջին սովետահայ թատերախումբը, և նա էլ անմիջապես զբաղվում է դրանով: Տարիներ շարունակ մայրերի դերերի առաջնակարգ կատարողը համարվելով, նա համաժողովրդական ճանաչում ստացավ: Հասարակությունը նրան բնութագրում է այսպես՝ «Նա և՛ բեմում է մայր, և՛ կյանքում»: Նրա խաղացած մայրերից մեկը Սունդուկյանի «Պեպո»-յի Շուշանն էր: Այս կերպարը դարձավ նրա թագն ու պսակը: Անարդարացի իրականության դեմ բողոքող, ճշմարտախոս կնոջ կերպարը հիանալիորեն կերտեց Հասմիկը ու այն բեմում վարպետորեն ցուցադրելով մնաց հանդիսատեսի հոգու և հիշողության մեջ: Հասմիկը կերտեց մի նոր կերպար(կրկին մոր)՝ Արմեն Գուլակյանի «Արշալույս» դրամայի հերոսուհի Աննան, որը եղավ նրա կատարած դերերի գլուծգործոցնեռից մեկը և մեծ համբավ ու անուն բերեց նրան: Նրա խաղացած դերերի մեջ այն մնաց որպես դասական կատարում:
Հասմիկը Կաբանիխայի դերում
- Իր ստեղծագործական խառնվածքով ազգային դերասանուհի էր, բայց դա չի նշանակում, որ նա մյուս դերերի մեջ պակաս հաջողություններ ուներ, ընդհակառակը, Հասմիկը խաղացել է ռուսական դասական և ժամանակակից, ինչպես նաև արևմտա-եվրոպական պիեսների մեջ, որոնք դարձյալ հիացնում են իրենց բարձր արվեստով և ինքնատիպությամբ։ Այդ դերերից էր «Ամպրոպ»-ի Կաբանիխան, ով նույնպես մայր էր։ Հասմիկ-Կաբանիխան հանդես էր գալիս որպես տգիտության օրինակ և բիրտ ու դաժան իրականության ներկայացուցիչ։ Նրա համար նահապետական այլանդակ բարքերը, նիստուկացը, սովորությունները սրբություն էին, վա՜յ նրան, ով փորձեր դրանք խախտել։ Հասմիկ-Կաբանիխան չէր ընդունում ոչ մի նոր և ոչ մի ընդունելի բան։ Նա բեմ էր դուրս գալիս սև շոր հագած, սև ձեռնափայտ էր բռնում, Հասմիկ-Կաբանիխան գոռոզ էր և ինքնավստահ։
- Երբ Հասմիկին հարցրել են, թե ինչու է նա հերոսուհու համար սև զգեստ ընտրել, Հասմիկը պատասխանել է, որ Կաբանիխայի սև զգեստի մեջ նրա սև հոգին է։ Ռուսական բեմը շատ Կաբանիխաներ է ունեցել, բայց Հասմիկը իր ինքնատիպությամբ հիացնում էր ռուսներին։ Նա կերպարանափոխվել էր ոչ միայն ներքուստ, այլ նաև արտաքուստ։ Բեմի վրա նա մեծացել էր, փարթամացել/ դա մի շարժվող հին կոճղ էր, որ քայլում էր դանդաղ, հաստատ, ուժեղ ու ինքնավստահ։ Հասմիկը խոսում էր առնական ձայնով, շեշտակի ու հրամայական։ Սակայն Հասմիկը չէր մոռանում ցույց տալ, որ Կաբանիխան այնուամենայնիվ հիվանդ է, նրա սիրտը ճարպակալած է, որ դաժանությունների կրողը անուամենայնիվ մահկանացուն է․ կերպարի նմանօրինակ «մարդկայնացումը» բնորոշ է Հասմիկի խաղացած բոլոր բացասական դերերին։ Կաբանիխան զայրացած է, նա իր անհոգի դավանանքն է թելադրում կամազուրկ որդուն, ընտանեկան բռնության մեջ ծվարվող հարսին։ Գարշելի է այդ պահին Հասմիկ-Կաբանիխան։ Բայց նա շնչասպառ է լինում, դժվարանում է խոսել։ Վայրկենական կարեկցության պես մի զգացմունք է անցնում հանդիսատեսի միջով․ Կաբանիխան էլ ստրուկ է մի ուրիշ, ավելի մեծ տիրակալի, որ կոչվում է նահապետականություն։ Զարմանալի է թե, ինչպես տաղանդի և ռեալիզմի հզորությունը կարող էին հնարավոր դարձնել մի հայ դերասանուհու համար, որին բնավ ծանոթ ու հարազատ չէր Կաբանիխայի միջավայրը, այդքան անկեղծ ու համոզիչ դարձնել նրա կերպարը:
Հասմիկը Վասա Ժելեզովայի դերում
- Եվս մի մոր կերպար Մաքսիմ Գորկու «Վասա Ժելեզովա» պիսից Վասա Ժելեզովա: Նա նույնպես մայր է, բայց բնավորությամբ բոլորովին նման չէ Կաբանիխային: Հասմիկ- Ժելեզովան խելոք էր, խորամանկ, շահամոլ և միաժամանակ քայլում էր ժամանակի հետ: Նա փառասեր էր՝ փողի և հարստության գերի, նպատակին ձգտող, բայց և միաժամանակ նպատակին հասնող կին, քաղքենի, ազնվական: Հասմիկ- Ժելեզովայի կեցվածքը, խոսելաձևն ու շարժուձևը դերասանուհու մեջ նրբորեն իրար է ձուլվել և արտահայտիչ դարձրել կերպարը:
Մարտիրոս Սարյանը Հասմիկի մասին
- «Հասմիկը իր անունի իսկական տերն էր: Ես այդպես էլ նկարել եմ նրան. Հասմիկի՝ ծաղկի պես…
- Մարդկային նկարագրի արտաքին գծերի՝ համեստության, ազնվության, մտերմության մարմնացումն էր նա: Լինելով պարզ, հողի մարդու ընտանիքի զավակ, նա իր մեջ, իբրև հարստություն, կրում էր այդ բարձր արժանիքները: Հասմիկ դերասանուհին և Հասմիկ անձնավորությունը իրարից անբաժան էին: Մեկը մյուսին գույն ու համ էին հաղորդում: Այդ զուգորդումն էր եզակի հմայք տալիս նրա դարասանական բնածին, հրաշալի, գերող տաղանդին: Այդ պայծառ տաղանդը կյանքում և բեմի վրա սոսկ Հասմիկ ճանաչվեց և Հասմիկ էլ կշարունակվի հավիտյան ապրել»:
Կատակերգություն
- Հասմիկը ուներ դրամատիկ բնավորություններ ստեղծելու ձիրք, բաըց նա ուներ նաև մեծ տաղանդ կատակերգական և երգիծական դերերի համար:
- Պիես Դեր Դերենիկ Դեմիրճյան «Քաջ Նազար» Ուստիան Բոմարշե «Ֆիգարոյի ամուսնությունը» Մարսելին:
- Հասմիկի դերասանական արվեստի երգիծական շնորքը այնքան ուժեղ էր, որ նա կարողանոմ էր առանց չափազանցությունների դիմելու ծիծաղի ազդու երանգներով քողարկել իր պատկերած գործող անձի էությունը և ծաղր ու ծանակի առակա դարձնել: Նրա կատակերգական արտահայտչակերպերը մեղմությունից հասնում էին թանձրեցման, սակայն ոչ մի դեպքում ոտք րդնելով հակագեղագիտականի սահմանները: Բայց կարեվորն այն էր, որ նա մի կատակերգության մեջ գործադրած գեղարվեստական հնարքները չէր կրկնում մյուսում: Այդ պատճառով նրա մասին հուշերում հիշվում է նրա կատակերգական տիպերի շարանը: Հասմիկի համար հուշարար գոյություն չուներ: Ցանկացած դեր նա անգիր գիտեր՝ նա ամեն մի բառը, ամեն մի դադարը: Ողբերգական տեսարաններում նա իռոք արտասվում էր և դիմահարդարի արվեստն ու օգնությունը նրան հարկավորչ էին: Ժամանակի այսպիսի տաղանդ ունեցող դերասանուհին չէր կարող իր լուման չունենալ հայ կինոյի ստեղծման գործում:
Ֆիլմեր Հասմիկի մասին
- «Հասմիկ», 1935:
- «Հասմիկ», 1978:
Նկարներ
Սևանի ձկնորսները, Թագուհի
Սևանի ձկնորսները, Թագուհի
Սևանի ձկնորսները, Թագուհի
Սևանի ձկնորսները, Թագուհի
Տեսանյութեր
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
- Кино-Театр.ru