| Գևորգ Ե Տփղիսեցի | |
| Геворг V Тпгисеци | |
| |
| Այլ անուններ: | Գևորգ Սուրենյանց |
| Անգլերեն: | Gevorg V |
| Հայերեն: | Գևորգ Ե Տփղիսեցի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 28.08.1847 |
| Ծննդավայրը: | Թիֆլիս, Վրաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 08.05.1930 |
| Մահվան վայրը: | Վաղարշապատ, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Աենայն հայոց կաթողիկոս: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1847թ. օգոստոի 28-ին Վրաստանի մայրաքաղաք Թիֆլիսում:
Մահացել է 1930թ. մայիսի 8-ին Հայաստանի Խորհրդային Հանրապետության Վաղարշապատ (Էջմիածին) քաղաքում:
Կրթություն
- 1865-1868թթ. սովորել է Թիֆլիսի դասական գիմնազիայում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1872թ. ձեռնադրվել է վարդապետ:
- 1874թ.՝ Գևորգյան ճեմարանի ուսուցիչ:
- 1875թ.՝ Արցախի թեմի առաջնորդ և դպրոցների տեսուչ:
- 1877թ.՝ Ագուլիսի Ս. Թովմաս առաքյալ վանքի վանահայր:
- 1878թ.-ից՝ առաջնորդական փոխանորդ Ալեքսանդրապոլում:
- 1881թ.՝ Երևանի փոխթեմակալ:
- 1882թ. ձեռնադրվել է եպիսկոպոս:
- 1886թ.-ից՝ Աստրախանի թեմի առաջնորդ:
- 1894թ.-ից՝ Վրաստանի թեմի առաջնորդ:
- 1895թ. ձեռնադրվել է արքեպիսկոպոս:
- 1907թ.-ից՝ կաթողիկոսական տեղապահ:
- 1911թ.-ից՝ Ամենայն հայոց կաթողիկոս:
Ամենայն հայոց կաթողիկոս
- Վիրահայոց թեմում նորոգել է եկեղեցիներ, բացել է դպրոցներ, Թիֆլիսում ստեղծել «Թիֆլիսի հայ քահանաների միաբանությունը»:
- Հովնավորել է Մ. Եկմալյանին և նրա մշակած քառաձայն պատարագը մտցրել եկեղեցի:
- Ա. Մանթաշյանի բարեգործությամբ ավարտել է Մայր տաճարի նորոգումը:
- 1912թ. Գևորգ Ե-ի նախաձեռնությամբ կազմվել է Ազգային պատվիրակություն (Պողոս Նուբարի ղեկավարությամբ), որը պաշտպանելու էր Հայ դատը եվրոպական կառավարությունների առջև:
- 1914-1918թթ. առաջին աշխարհամարտի տարիներին, համոզվելով, որ Ռուսաստանի հաղթանակից է կախված արևմտահայերի ճակատագիրը, դիմել է Նիկոլայ II կայսեր օգնությանը:
- Մեծ եղեռնի ժամանակ և հետագա տարիներին, հասարակական կազմակերպությունների հետ մեկտեղ Հայ եկեղեցին օգնել է բազմահազար աղետյալների: 1914-ի դեկտեմբերի 28-ին Գևորգ Ե կաթողիկոսի կոնդակով և նրա անմիջական նախագահությամբ ստեղծվել է Եղբայրական օգնության կոմիտեն, որն զբաղվել է վիրավոր հայ կամավորներին և տասնյակ հազարավոր փախստական հայերին օգնություն ցուցաբերելու խնդիրներով: Եղբայրական օգնության կոմիտեի բաժանմունքներ են ստեղծվել Երևանում, Ալեքսանդրապոլում, Թիֆլիսում, Պետրոգրադում, Մոսկվայում և այլուր:
- 1917–ի դեկտեմբերի 21–ին ստեղծված բարդ պայմանների պատճառով ժամանակավորապես իր գործունեությունը դադարեցրեց Գևորգյան ճեմարանը: 1918–ի մայիսին Գևորգ Ե Սուրենյանցը կտրականապես մերժեց Ս. Էջմիածնից հեռանալու և ապահովության նպատակով Սևանավանքում ապաստանելու առաջարկը և հրամայեց վեց օր հնչեցնել բոլոր եկեղեցիների զանգերը` հայ ժողովրդի պայքարին զորավիգելով:
- 1918թ. մայիսին զգալի դեր է խաղացել թուրք զավթիչների դեմ հայ ժողովրդի մղած հերոսամարտերի կազմակերպման գործում:
- Սարդարապատի ճակատամարտի բախտորոշ օրերին, չնայած զինվորական ղեկավարության պահանջին, Ամենայն հայոց կաթողիկոսությունը և Գևորգ Ե Սուրենյանց կաթողիկոսը չեն տեղափոխվել ապահով վայր, իսկ Մայր Աթոռի միաբաններն իրենց անմիջական մասնակցությամբ հայ մարտիկներին քաջալերել են ռազմաճակատի առաջին գծում:
- 1920–ի հոկտեմբերի 30–ին Գևորգ Ե Սուրենյանցը դ 416 կոնդակով Ապրիլի 11/24–ը սահմանեց «Հայկական տարագրության, կոտորածի զոհերի և բյուրավոր նահատակների հիշատակի հատուկ օր` Տոն Ազգային – հիշատակ բյուրավոր նահատակաց մերոց յընթացս համաշխարհային պատերազմի»: Նույն օրը նրա հրահանգով բոլոր եկեղեցիներում պետք է մատուցվեին հանդիսավոր Պատարագ և կատարվեր Հոգեհանգիստ:
- Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո թեպետ Հայ եկեղեցու նկատմամբ կիրառվեցին համատարած բռնություններ, ձերբակալություններ, բռնագրավումներ, այնուամենայնիվ Մայր Աթոռը և կաթողիկոսը հոգեկան մեծ ապրումների ու զրկանքների գնով ի զորու եղան դիմակայել բոլոր դժվարություններին և պահպանել Ս. Էջմիածինը: Ավելին, ցուցաբերելով հիրավի հայրապետական հոգատարություն` Գևորգ Ե Սուրենյանցը 1921թ. հոկտեմբերի 31–ին կոնդակով հայությանը կոչ արեց աջակցել նորաստեղծ Խորհրդային Հայաստանին` այն նկատելով աշխարհասփյուռ հայությանը համախմբող Հայրենիք: Մյուս կողմից, Գևորգ Ե Սուրենյանցը արժանի պայքար մղեց «Ազատ եկեղեցի» ու «Ազատ եկեղեցական եղբայրություն» հոսանքների դեմ և դրանք 1926–ի հունիսի 14–ին Հայ եկեղեցուց անջատված ու նզովված հռչակեց:
- 1922թ. նոյեմբերի 11–ին թույլատրեց այրիացյալ քահանաների կրկնամուսնությունը և ազգակցական հինգերորդ և խնամիական չորրորդ աստիճանի ամուսնությունները:
- 1923թ. նոյեմբերի 9–ին ընդունեց նոր տոմարի գործածությունը և թույլատրեց եկեղեցիներում ժամասացության ժամանակ երգեհոնի գործածությունը:
- 1923թ. հուլիսին հաստատեց «Հայոց եկեղեցու բարեկարգության կենտրոնական հանձնաժողով»` եկեղեցու ծիսականոնական կարևոր հարցերի լուծման համար, 1924թ. հունվարի 1–ի կոնդակով ստեղծեց Գերագույն հոգևոր խորհուրդ և նշանակեց դրա կազմը, 1925թ. հոկտեմբերի 22–ին հրատարակեց «Ազգային–եկեղեցական ժողով գումարելու հատուկ կանոնադրություն»–ը:
Այլ
- Հաջորդել է Մատթեոս Բ Կոստանդնուպոլսեցուն:
- Նրան հաջորդել է Խորեն Ա Մուրադբեկյանը:
- Աճյունն ամփոփված է Էջմիածնի Մայր տաճարի բակում:
Նկարներ
Տեսանյութեր
Հրապարակումներ մամուլում
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- Армянский вопрос.Ер.,1991.Под ред. К.С. Худавердяна.
- Архиепископ Магакия Орманян. Армянская Церковь (прим. О.Г. Маиляна) Ер., 2005.
- Библиография архиепископа Геворга Суренянца. – Тифлис, 1911.
- Католикос всех армян Геворг Суренянц (1847-1930). Ер., 2005г. //Серия книг: Документальные материалы из истории Армянской Церкви. Составитель С.Бейбутян (1-15). Книга 13.
- Ноев Ковчег. Информационно-аналитическая газета армянской диаспоры стран СНГ. N 04 (97) Март(15-31) 2006г.
- Норашен. Культурно-духовный, информационный журнал Епархии Армянской Апостольской Церкви в Грузии. №1 (7) 2007.
- Գևորգ Ե, Արա Նախշքարյան:
- Գևորգ Ե, Dasaran.am:
- Ապրիլի 24-ը՝ Գևորգ Ե Սուրենյանց կաթողիկոսի կոնդակով: