Անաստաս Ա Ակոռեցի

Անաստաս Ա Ակոռեցի
Анастас I Акореци
Անգլերեն:	Anastas I Akoretsi
Հայերեն:	Անաստաս Ա Ակոռեցի
Ծննդավայրը:	Ակոռի, Հայաստան
Մահվան տարեթիվը:	667
Մահվան վայրը:	Ակոռի, Հայաստան
Համառոտ տվյալներ: Ամենայն հայոց կաթողիկոս:

Կենսագրություն

Ծնվել է Հայաստանի Այրարատ նահանգի Մասյացոտն գավառի Ակոռի գյուղում:

Մահացել է 667թ. Հայաստանի Այրարատ նահանգի Մասյացոտն գավառի Ակոռի գյուղում:

Աշխատանքային գործունեություն

• Եղել է կաթողիկոսի սենեկապետը, նրա կարգադրությամբ հսկել է Զվարթնոցի Ս. Գրիգորի կաթողիկեի շինարարությունը:
• 652-659թթ., երբ կաթողիկոսը մեկուսացել է, վարել է վարել է հայրապետական ընթացիկ գործերը:
• 661թ.-ից՝ Ամենայհ հայոց կաթողիկոս:

Այլ

• Հաջորդել է Ներսես Գ Տայեցուն:
• Անաստաս ԱԱկոռեցու հայրապետության տևողությունը մեր բոլոր մատենագիրները միակերպ համարում են 6 տարի: Սակայն նրա կաթողիկոսության սկզբի և վերջի թվականները տարբեր աղբյուրներում տրված են որոշ տարբերություններով, որով այս հարցը կարոտ է ճշգրտման: Այսօր ամենաընդունվածը Մ. Օրմանյանի կազմած ժամանակագրությունն է, որի համաձայն Անաստաս Ա Ակոռեցու կաթողիկոսության տարիները 661–667–ներն են: Այս տարիների ճշգրտմանը կարող է նպաստել այն, որ Անաստաս Ա Ակոռեցու հանձնարարությամբ Մեծն Անանիա Շիրակացին գրել է իր կոթողային երկը` «հրաշազան» Քննիկոնը, որի մեջ եղել է Տոմարը և հատկապես հայկական օրացույցը` անշարժացված կաթողիկոսի պատվերով: Միևնույն ժամանակ հայտնի է նաև, որ Տրապիզոնում բազմամյա ուսումնառությունն ավարտելուց հետո Անանիա Շիրակացին Հայաստան է վերադարձել 666թ., որի մասին հենց ինքն է վկայում շատ հավաստի տվյալներով: Այսինքն` Անաստաս Ա Ակոռեցի կաթողիկոսը Անանիային իր տոմարական (գուցե և այլ) պատվերը պիտի կարողանար տալ 666թ.–ից ոչ շուտ: Այս կապակցությամբ կարևոր է նաև, որ 665–ը եղել է ծռազատկի տարի, երբ մեկ շաբաթով տարբերվել են Հայ և արևմտյան եկեղեցիների զատիկները: Սա, բնականաբար, առիթ կարող էր լինել տոմարական բարեփոխում ձեռնարկելու: Ամեն պարագայի, եթե ըստ այս տվյալի Անաստաս Ա Ակոռեցու կաթողիկոսության տարիները փոփոխվեն, ապա դրանք կարող են միայն թվապես մեծանալ:
• Անաստաս Ա Ակոռեցու կաթողիկոսական գործունեության մասին շատ բան հայտնի չէ: Նրա գահակալման տարիները զուգադիպել են համեմատաբար խաղաղ ժամանակի: Երեք հիմնական գործ կարելի է նշել կարճատև գահակալած այս հայրապետի արածներից: Առաջինը, որ նա արել է նախքան կաթողիկոս դառնալը, ոչ իբրև հայրապետ, Ներսես Գ կաթողիկոսի տևական բացակայությունների ընթացքում կաթողիկոսարանի գործերը վարելն է: Եթե հատկապես, ի նկատի ունենանք, որ Ներսես Գ կաթողիկոսի բացակայությունները եղել են հարկադրական` թելադրված քաղաքական հանգամանքներով, ապա հասկանալի պիտի լինի, որ հարկադրաբար բացակայող կաթողիկոսի գործերը վերջինիս փոխարեն վարելը պիտի կապված լիներ լուրջ բարդությունների հետ:
• Ինչպես իրեն նախորդած կաթողիկոսները, Անաստաս Ա Ակոռեցին ևս իր կաթողիկոսությունը նշանավորել է ժամանակի չափանիշներով մի շքեղ եկեղեցի կառուցելով իր ծննդավայրում: Մասիսի հյուսիսային լանջին` Ակոռի գյուղի մոտ, նրա կառուցած Ս. Հակոբ եկեղեցին կանգուն է եղել մինչև 1840–ի ավերիչ երկրաշարժը:
• Անաստաս Ա Ակոռեցու ձեռնարկումներից թերևս ամենանշանակալին պիտի համարենք Քննիկոնի ստեղծումը: Թեպետև Անանիա Շիրակացու այս երկը իր նախնական ամբողջական տեսքով մեզ չի հասել, այդուհանդերձ դրա մասին այսօր մատչելի տեղեկությունները բավարար են Քննիկոնի նախնական բնույթի, ծավալի, բովանդակության մասին պատկերացում կազմելու համար: Անաստաս Ա Ակոռեցու պատվերով ստեղծված այս երկն այնքան նշանակալի է եղել, որ հետագայի հեղինակներն այն որակել են «մեծն» և «հրաշազան» և նկարագրել դրա բովանդակությունը: Այսօր մեր ունեցած տեղեկությունների հիման վրա վերականգնելով Անանիայի այս երկի նախնական պատկերը, տեսնում ենք, որ այն եղել է իր ժամանակի բարձրագույն ուսման ամբողջ համակարգն ընդգրկող ձեռնարկ. դրա մեջ ներկայացված են եղել եռյակ և քառյակ գիտությունները և ի վերջո տոմարը: Այսինքն, սա հայ իրականության մեջ հայտնի առաջին ամբողջական դասագիրքն է եղել բարձրագույն ուսման լրիվ ծրագրով: Բնական է, որ եթե կաթողիկոսն է պատվիրել այս կարգի կոթողային ձեռնարկը, ապա լուրջ հիմքեր կան մտածելու, որ նա ունեցած լինի նաև այդ ձեռնարկը կիրառելու ծրագիրը: Եվ ամենայն հավանականությամբ հենց դրա հետ պիտի կապված լիներ եպիսկոպոսական ժողովով դա հաստատելու կաթողիկոսի ցանկությունը, որն անկատար է մնում վերջինիս վախճանվելու պատճառով: Նկատենք, որ տոմարը «հաստատելու» համար եպիսկոպոսական ժողով գումարելու անհրաժեշտություն չպիտի լիներ: Հայտնի է, որ Հովհաննես Սարկավագը օրացուցային մի քանի բարեփոխումներ է արել, և դրանք բոլորն էլ կյանք են մտել առանց եպիսկոպոսական ժողովի հաստատման: Իսկ վարդապետարանի ուսումնական նոր ամբողջական ծրագրով դասագիրքը կարող էր կարիք ունենալ բարձրագույն հեղինակավոր ժողովի հաստատման–վավերացման: Ի դեպ, Անաստաս Ա Ակոռեցուց շուրջ երեք դար անց այդ դասագիրքը կաթողիկոսարանի դիվանում գտնում և Պետրոս Ա Գետադարձ կաթողիկոսի մասնակցությամբ իր բուն նպատակին է ծառայեցնում Գրիգոր Մագիստրոսը: Այս ամենի հիման վրա կարելի է եզրակացնել, որ ամենայն հավանականությամբ, Անաստաս Ա Ակոռեցի կաթողիկոսը մտադիր է եղել նոր ուսումնական ամբողջական ծրագիր ներդնել Հայաստանի բարձրագույն ուսումնական համակարգում, սակայն նրա մահը անհնար է դարձնում դասագրքի հաստատումը: Իր այս ձեռնարկումով Անաստաս Ա Ակոռեցին իրավամբ կարող է դիտվել մեծ տեսլականով, լայնախոհ լուսավոր գործիչ: Եվ այս պատկերի հետ համահունչ են Մովսես Կաղանկատվացու հույժ դրվատական տողերը նրա հասցեին` «Աղաւնին սուրբ, սիւնն եկեղեցւոյ, մեծ Հայրապետն Հայոց` Անաստաս»:
• Անաստաս հայրապետի օրոք եղել է նաև մի նշանակալի դեպք` մահմեդական Սուրհանի դարձը քրիստոնեություն: Սուրհանը, որ ազգությամբ պարսիկ էր և արքայական զարմից, զինվորական ծառայություն էր կատարում Հայաստանում տեղակայված արաբական զորամասում: Թեպետ ծնվել և դաստիարակվել էր որպես մահմեդական, նա ինքնակամ է գալիս քրիստոնեության, դիմում Հայոց իշխան Գրիգոր Մամիկոնյանին և վերջինիս կնքահայրությամբ ու Անաստաս Ա Ակոռեցի կաթողիկոսի ձեռամբ մկրտվում և ստանում է Դավիթ անունը: 30 տարիներ խաղաղ ապրելով իբրև բարեպաշտ քրիստոնյա` նա կյանքն ավարտում է նահատակությամբ` հանուն քրիստոնեական հավատքի: Հայ եկեղեցին նրան Դավիթ Դվնեցի անվամբ դասել է սրբերի շարքը:
• Անաստան Ա-ի հանձնարարությամբ Անանիա Շիրակացին կազմել է հայկական առաջին անշարժ տոմարը, որը Անաստաս Ա-ի մահից հետո մերժվել է:
• Աճյունն ամփոփվել է իր կառուցած եկեղեցու բակում:
• Կաթողիկոսական գահին նրան հաջորդել է Իսրայել Ա Ոթմսեցին:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• «Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան 2002, էջ 58:
• Архиепископ Магакия Орманян. Армянская Церковь (прим. О.Г. Маиляна) Ер., 2005.
• Эчмиадзинский Католикосат. (Хронология правления верховных Патриархов-Католикосов всех армян (43г. н.э. - 1999г.).
• Անաստաս Ա Ակոռեցի, ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի կայք:
• Տ. Անաստաս Ա Ակոռեցի, Արա Նախշքարյանի բլոգ: