Ա-դո

Ա-դո
А-до
Այլ անուններ:	Տեր-Մարտիրոսյան Հովհաննես Գրիգորի
Անգլերեն:	A-do
Հայերեն:	Ա-դո
Ծննդյան տարեթիվը:	14.01.1867
Ծննդավայրը:	Նոր Բայազետ, Հայաստան
Մահվան տարեթիվը:	07.02.1954
Մահվան վայրը:	Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ: Պատմաբան, տնտեսագետ-վիճակագիր, ՀՅԴ անդամ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1867թ. հունվարի 14-ին Հայաստանի Նոր Բայազետ (այժմ` ք. Գավառ, Գեղարքունիքի մարզ) քաղաքում:

Մահացել է 1954թ. փետրվարի 7-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում:

Կրթություն

• Սկզբնական ուսումը ստացել է ծննդավայրում:
• 1891թ. ավարտել է Երևանի թեմատիկ դպրոցը:
• 1905թ. հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին ուսանել է Խարկովի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում:
• 1908-1909թթ.սովորել է Ս. Պետերբուգի հոգենյարդաբանական ինստիտուտի հոգեբանության ֆակուլտետում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1881-1884թթ. աշխատել է եղբոր խանութում որպես վաճառող:
• Աշխատել է «Նադեժդա» ընկերության մասնաճյուղում:
• 1885թ. աշխատել է «Աֆրիկյան ընկերությունում»:
• Թղթակցել է «Մշակ» և այլ պարբերականներին:
• 1919-1949թթ. աշխատել է Հայաստանի սպառողական ընկերությունների (Հայկոոպ) միությունում:

Ձեռքբերումներ

• 1895թ.-ից՝ ՀՅԴ անդամ:

Այլ

• Մասնակցել է դեպի Արևմտյան Հայաստան զենք-զինամթերքի տեղափոխմանը:
• Ուսումնասիրությունները վերաբերում են ազատագրական շարժումների պատմությանը, Արևմտյան Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական կացությանը, վարչական կառուցվածքին, բնակավայրերի և բնակչության վիճակագրությանը:
• Հեղինակ է նաև գրականագիտական աշխատությունների:
• 1903թ.-ին հեռացել Է Հայ հեղափոխական դաշնակցություն կուսակցությունից:
• «Հայ-թուրքական ընդհարումը Կովկասում» աշխատության մեջ կոնկրետ փաստերով ցույց Է տվել ցարիզմի և բուրժուաշովինիստական տարիների ազգային քաղաքականության հակաժողովրդական բնույթը։
• «Ազատագրական շարժումը Ռուսաստանում իր ծագման առաջին օրերից» գրքի համար բանտարկվել Է ցարական իշխանությունների կողմից (1910-1911 թթ.):
• «Մակեդոնիա» գրքում նկարագրել է մակեդոնացիների ազատագրական շարժումներն ու նրանց հայդուկային կռիվները։
• 1909թ. հունիսի 21-ից մինչև օգոստոսի 20-ը եղել է Արևմտյան Հայաստանում և «Նոր հոսանք» թերթում տպագրել է իր տպավորություններն Արևմտյան Հայաստանի մասին:
• Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին գործուն մասնակցություն է ունեցել հայ գաղթականության փրկության և հաշվառման աշխատանքներին:
• Առանձին հետազոտություն է նվիրել Ա. Մանուկյանի գլխավորությամբ կազմված Վանի հայկական իշխանությանը։
• Վիճակագրական տեղեկություններ է հավաքել ոչ միայն հայ, այլև ասորի գաղթականության վերաբերյալ։

Հրապարակումներ մամուլում

• Հաղթանակած Վանը

Մատենագիտություն

• Ա-դո, Մակեդօնիա, Ս. Պետերբուրգ, 1903:
• Ա-դո, Խոտեմսկի Բ., Րեբեկա, Ս. Պետերբուրգ, 1903:
• Ա-դո, Հայրենիքի Կարօտը, Ս. Պետերբուրգ, 1905:
• Ա-դո, Հայ-թուրքական ընդհարումը Կովկասում (1905-1906 թթ.). (Փաստական, վիճակագրական, տեղագրական լուսաբանութիւններով), Երևան, 1907:
• Ա-դո, Միքայէլ Նալբանդեանի կեանքի հետաքրքիր մի էջ և Բակունինին նրա գրած նամակները, Երևան, 1908:
• Ա-դո, Ազատագրական շարժումը Ռուսաստանում իր ծագման առաջին օրերից, Երևան, 1908:
• Ա-դո, Վանի, Բիթլիսի և Էրզրումի վիլայէթները. Ուսումնասիրութեան մի փորձ այդ երկրի աշխարհագրական, վիճակագրական, իրաւական և տնտեսական դրութեան, Երևան, 1912:
• Ա-դո, Հուշեր Տաճկահայաստանի ճանապարհորդութւինից, «Նոր հոսանք», Թիֆլիս, 1913-1914:
• Ա-դո, Մեծ դեպքէր Վասպուրականում 1914-1915թթ., Երևան, 1917:

Անտիպ գործերի հրատարակություններ

• Նահապետյան Սուսաննա, Փաստաթղթեր Նոր-Բայազետ քաղաքի հիմնադրման և հայոց ծխական երկդասյան ուսումնասրանի պատմության մասին, Բանբեր Հայաստանի արխիվների, Երևան, 2011, N 2, էջ 6-20 http://www.armarchives.am/UserFiles/File/Banber%20%20-%2002-2011.pdf:
• Սահակեան Ռուբեն, Վանի նահանգապետութեան պատմութիւնից (Յունիս 14-Յուլիս 7-Յուլիս 25, 1915) և Ա-Դօն, «Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս», թիւ ԼԲ (32), 2012, Պէյրութ, էջ 407-430 http://www.haigazian.edu.lb/Publications/Documents/HARVol32fullcontent/407-430.pdf:
• Սահակյան Ռուբեն, Հաղթանակած Վանը (Ա-Դոյի անտիպ հուշերից), «Պատմաբանասիրական հանդես», Երևան, 2012, N 1, էջ 223-242 http://hpj.asj-oa.am/5745/:
• Ա-Դո, Ռուսական ցարերը և հայկական հարցը։ Առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ պ. գ. թ. Ռուբեն Գասպարյանի և պ. գ. թ. Ռուբեն Սահակյանի, Երևան, 2013։
• Գասպարյան Ռուբեն, Սահակյան Ռուբեն, Ա-Դոյի ընտանեկան արխիվից. Ջուլամերիկի ասորիները. Բանբեր Հայաստանի արխիվների, Երևան, 2013, N 2, էջ 13-32:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է. հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ.Ա-ԴՈ
• Սարգսեան Եփրեմ, ԱԴՕ (Յովհաննէս Տէր Մարտիրոսեան), «Հայրենիք», Պօստոն, 1952, թիւ 4, էջ 90-93։