Փարաջանով

Սերգեյ Փարաջանով
Параджанов, Сергей Иосифович
Այլ անուններ:	Սարգիս Հովսեփի Փարաջանյան
Անգլերեն:	Parajanov Sergei
Հայերեն:	Սերգեյ Փարաջանով
Ծննդյան տարեթիվը:	09.01.1924
Ծննդավայրը:	Թբիլիսի, Վրաստան
Մահվան տարեթիվը:	21.07.1990
Մահվան վայրը:	Երևան, Հայաստան
Համառոտ տվյալներ: Կինոռեժիսոր, սցենարիստ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1924թ. հունվարի 9-ին Խորհրդային Վրաստանի Թբիլիսի քաղաքում:

Մահացել է 1990թ. հուլիսի 21-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում:

Կրթություն

• 1942թ.-ին,ավարտելով միջնակարգ դպրոցը, ընդունվում Թիֆլիսի երկաթուղային տրանսպորտի ինժեներական ինստիտուտի շինարարական ֆակուլտետ:
• 1942-1945թթ.`Թբիլիսիի կոնսերվատորիայի վոկալի բաժնում:
• 1943թ.-ին ընդունվեց Օպերային թատրոնին կից գործող պարային ուսումնարանը։
• 1945թ.-ին տեղափոխվեց Մոսկվայի կոնսերվատորիա(Նինա Դորլիակի դասարան)։
• 1946-1951թթ.ՎԳԻԿ-ի ռեժիսուրայի ֆակուլտետ (Դիպլոմային աշխատանքը կարճամետրաժ «Անդրիեշ» ժապավենն էր):

Աշխատանքային գործունեություն

• 1949-1960 թթ. սկսեց աշխատել Կիևի Դովժենկոյի անվան ստուդիայում `որպես ռեժիսորի օգնական:

Ձեռքբերումներ

• 1990թ.`Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության ժողովրդական արտիստ:
• 1990թ.`Ուկրաինական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության ժողովրդական արտիստ։
• 1990թ.`Հայկական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1990)
• 1965թ.`«Հարավային խաչ» մրցանակի դափնեկիր՝ Մար դել Պլատայի 7-րդ միջազգային կինոփառատոնում՝ օպերատորական աշխատանքի, լույսի և էֆեկտների համար:
• 1966թ.`Կիևի Համամիութենական կինոփառատոնում հանձնաժողովի հատուկ մրցանակ՝ տաղանդավոր փնտրումների և նորարաության համար:
• 1966թ.`Սալոնիկի I միջազգային կինոփառատոնի ոսկե մեդալ՝ լավագույն բեմադրման համար:
• 1965թ.`Հռոմի միջազգային կինոփառատոնի գավաթակիր:
• 1965թ.`Բրիտանական կինոակադեմիայի մրցանակակիր լավագույն օտարերկրյա ֆիլմի համար:
• 1986թ.`Իսպանիայի "Caixa de Catalunya" մրցանակի դափնեկիր:
• 1987թ.`Սան Պաուլուի միջազգային կինոփառատոնի մրցանակի դափնեկիր:
• 1987թ.`Ռոտերդամի միջազգային կինոփառատոնի մրցանակի դափնեկիր:
• 1989թ.`Ստամբուլի միջազգային կինոփառատոնում հանձնաժողովի հատուկ մրցանակ:
• 1990թ.`Նիկա մրցանակի դափնեկիր:
• 1991թ.` Տ․ Շևչենկոյի անվան Ուկրաինական ԽՍՀ պետական մրցանակի դափնեկիր(հետմահու):

Այլ

• Ծնվել է հնավաճառի ընտանիքում:
• Հայրը՝ Իոսիֆ Փարաջանովը, մինչհեղափոխական շրջանի Թիֆլիսի ամենահարուստ մարդկանցից մեկն էր․ բացի հնավաճառական խանութից, ուներ նաև մի քանի այլ հաստատություններ։Երբ սկսվեց հեղափոխությունը, Իոսիֆը զրկվեց գրեթե իր ողջ ունեցվածքից, սակայն հնավաճառի բիզնեսը չթողեց։ 1920-ական թվականների վերջին նրան առաջին անգամ ձերբակալեցին։ Սակայն ոչ մի անգամ նա իրեն հասանելիք ժամկետը չէր նստում․ երբեմն նրան ազատ էին արձակում օրինակելի վարքի համար, երբեմն էլ՝ համաներում էր շնորհվում։
• Սկզբնական շրջանում սովորում էր Իգոր Սավչենկոյի, իսկ վերջինիս մահից հետո՝ Ալեքսանդր Դովժենկոյի արվեստանոցում։ Այս արվեստանոցում են սովորել նաև շատ այլ հայտնի ռեժիսորներ՝ Ալեքսանդր Ալով, Վլադիմիր Նումով, Յուրի Օզերով, Մարլեն Խուցիև, Ֆելիքս Միրոներ, Հենրիխ Գաբայ, Նիկոլայ Ֆիգուրովսկի, Լատիֆ Ֆայզիև և Գրիգոր Մելիք-Ավագյան։
• Մասնակցում է ուսուցչի՝ Ի․ Սավչենկոյի ֆիլմերի նկարահանումներին՝
  • 1948 թ.՝ «Երրորդ հարվածը»
  • 1951 թ.՝ «Տարաս Շևչենկո»
• Ռեժիսորական աշխատանքներ`
  • 1951թ.` <<Մոլդավական հեքիաթ>>
  • 1954թ.` <<Անդրիեշ>>
  • 1957թ.` <<Ոսկի ձեռքեր>>
  • 1957թ.` <<Նատալյա Ուժվի>>
  • 1957թ.` <<Դումկա>>
  • 1959թ.` <<Առաջին տղա>>
  • 1961թ.` <<Ուկրաինական ռապսոդիա>>
  • 1962թ.` <<Ծաղիկ քարի վրա>>
  • 1964թ.` <<Մոռացված նախնիների ստվերները>>
  • 1966թ.` <<Կիևի որմնանկարներ>>
  • 1967թ.` <<Հակոբ Հովնաթանյան>>
  • 1968թ.` <<Նռան գույնը>>
  • 1968թ.` <<Երեխաները - Կոմիտասին>>
  • 1984թ.` <<Սուրամի ամրոցի լեգենդը>>
  • 1985թ.` <<Արաբեսկներ Փիրոսմանի թեմայով>>
  • 1988թ.` <<Աշուղ ղարիբը>>
  • 1992թ.` <<Խոստովանանք>> (անավարտ, ժապավենը 1991թ. օգտագործած է Նարինե Մկրտչյանի և Արսեն Ազատյանի «Բոբո» լիամետրաժ ֆիլմում, որտեղ հեղինակների կողմից առաջին անգամ ներառվեց եւ մոնտաժվեց վարպետի «Խոստովանանք» անավարտ ֆիլմից մի քանի փոքրիկ տեսարաններ՝ մոտ 8 րոպե)։

• Սցենարիստ`
  • 1964թ.` <<Մոռացված նախնիների ստվերները>>
  • 1965թ.` <<Կիևի որմնանկարներ>>
  • 1968թ.` <<Նռան գույնը>>
  • 1969-1989թթ.` <<Խոստովանանք>>
  • 1969թ.` <<Քնած դեղյակը>>
  • 1970թ.` <<Իկարոս>>
  • 1970թ.` <<Ոսկե կտրվածք>>
  • 1970թ.` <<Ինտերմեցո>>
  • 1971թ.` <<Սատանան>>
  • 1972թ.` <<Սասունցի Դավիթ>>
  • 1972թ.` <<Արա Գեղեցիկ>>
  • 1973թ.` <<Հրաշք Օդենսեում>>
  • 1986թ.` <<Շուշանիկի տանջանքները>>
  • 1986թ.` <<Արարատ լեռան գանձերը>>
  • 1989թ.` <<Էտյուդներ Վրուբելի մասին>>
  • 1990թ.` <<Կարապի լիճը․ բերդ>>

Նկարներ

• 

  Փարաջանովի արձանը Թբիլիսիում

• 

  Փարաջանովի արձանը իր տուն-թանգարանի շեմին

Տեսանյութեր

• ծրագիր Լոս Անջելեսում Փարաջանովի մասին:
• առաջին ալիք - Կինո հաղորդում - Սերգեյ Փարաջանովի մասին:

Հրապարակումներ մամուլում

• Մամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:
• հարցազրույցի ձայնագրություն

Մատենագիտություն

• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:
• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• նվիրված վեբ կայք:
• տուն-թանգարան: