Բժշկյան Հայկ Դիմիտրիի

Բժշկյան Հայկ Դիմիտրիի
Бжишкян Гайк Дмитриевич
Այլ անուններ:	Գայ
Անգլերեն:	Bzhishkyan Hayk
Հայերեն:	Բժշկյան Հայկ Դիմիտրիի
Ծննդյան տարեթիվը:	18.02.1887
Ծննդավայրը:	Թավրիզ, Իրան
Մահվան տարեթիվը:	11.12.1937
Համառոտ տվյալներ: Հայ ազգային ազատագրական շարժման գործիչ, խորհրդային զորահրամանատար, ռազմական տեսաբան:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1887թ. փետրվարի 18-ին Իրանի Թավրիզ քաղաքում:

Մահացել է 1937թ . դեկտեմբերի 2-ին:

Կրթություն

• Սովորել է ծննդավայրի Արամյան, Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցներում:
• 1916թ. ավարտել է Թիֆլիսի հայկական ջոկատների հրամանատարների և սպաների ԲԳԿԲ բարձրագույն հրամկազմի (1920-22) դասընթացները:
• 1927թ. ավարտել է Մոսկվայի Ս. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիան :

Աշխատանքային գործունեություն

• 1924-36թթ. աշխատել է Խարկովի,1936-65թթ.՝ Թբիլիսիի հայկական (1949-65-ին՝ գլխավոր ռեժիսոր) թատրոններում:
• 1927-32թթ.՝ Ս. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիայի ռազմական արվեստի պատմության ամբիոնի վարիչ
• 1933թ.՝ Ն. Ժուկովսկու անվան ռազմաօդային ակադեմիայի պատերազմների պատմության և ռազմական արվեստի ամբիոնի վարիչ:

Ռազմական գործունեություն

• Առաջին աշխարհամարտի (1914-18) ժամանակ մտել է Հայկական կամավորական շարժման մեջ:
• Եղել է հեծյալ վաշտի, ապա՝ 6-րդ կամավորական ջոկատի հրամանատար:
• Մասնակցել է էրզրումի, Խլաթի, Մուշի կռիվներին:
• 1916թ. նշանակվել է հայկական պահեստային մարտական ջոկատների պետ:
• Բժշկյանը գործուն մասնակցություն է ունեցել Ռուսաստանում քաղաքացիական պատերազմին (1918-20):
• 1918թ. հուլիսին եղել է Սենգիլեյ-Ստավրոպոլյան ռազմաճակատի հրամանատարի տեղակալ, ապա՝ Սիմբիրսկի համահավաք դիվիզիայի (հետագայում՝ Սամարա-Ուլյանովյան 24-րդ Երկաթյա դիվիզիա) պետ:
• 1918թ. դեկտեմբերի 26-ին նշանակվել է Արևելյան ռազմաճակատի 1-ին բանակի հրամանատար :
• Մասնակցել Կոլչակի զորքերի դեմ մարտերին:
• 1919թ օգոստոս-սեպտեմբերին Հարավային ռազմաճակատում՝ 42-րդ հրաձգային դիվիզիայի, սեպտեմբերից՝ Կովկասյան ռազմաճակատի 1-ին կովկասյան հեծյալ դիվիզիայի, 1920-ի մարտից՝ 2-րդ կովկասյան հեծյալ կորպուսի հրամանատար:
• Կռվել է Դենիկինի զորքերի դեմ:
• 1920թ. հուլիսից՝ 3-րդ հեծյալ կորպուսի հրամանատար Արևմտյան ռազմաճակատում:
• 1922-23թթ.՝ ՀԽՍՀ ռազմական գործերի ժողկոմ, հանրապետության ռազմական կոմիսար: 1923թ. մայիսից՝ Սամարյան 7-րդ հեծյալ դիվիզիայի հրամանատար-կոմիսար:
• 1924թ. հոկտեմբերից՝ այդ դիվիզիայի հիման վրա կազմված 3-րդ հեծյալ կորպուսի հրամանատար:

Ձեռքբերումներ

• 1933թ.՝ պրոֆեսոր
• 1903թ.՝ ՍԴՀԿ անդամ
• 1918-թ.՝ ՌԿ(բ)Կ անդամ
• Ընտրվել է Հայաստանի, Անդրֆեդերացիայի, Բելոռուսիայի կենտգործկոմների կազմում:

Այլ

• Անհիմն բռնադատվել է և գնդակահարվել, հետմահու արդարացվել:
• Բժշկյանի և նրա Երկաթյա դիվիզիայի մարտիկների հիշատակին հուշարձան է կանգնեցվել Ուլյանովսկում:
• Բժշկյանի բրոնզե արձանը՝ Երևանում (Գայ հուշահամալիր, 1978, ճարտ.՝ Ա. Գուրզադյան, քանդ.՝ Ա. Նազարյան):
• Նրա անունով է կոչվել Երևանի № 129 դպրոցը, սպայի տունը, Հանրապետության փողոցի № 37 շենքի (որտեղ 1922-23-ին աշխատել է) պատին փակցված է հուշատախտակ:

Նկարներ

• 

  ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔԻ ՔԱՐԵ ՎԿԱՆԵՐԸ - ՀԱՅԿ ԲԺՇԿՅԱՆ /ԳԱՅ/

• 
• 

  Գայի հուշարձանը Ուլյանովսկում

• 

  Գայի կիսանդրին

• 

  Հուշատախտակ Մոսկվայում

• 
• 
• 
• 

Ֆիլմեր

• Ցանկը ռուսերեն

Մատենագիտություն

• Գրել է ռազմագիտական աշխատություններ:

ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
• Քաղաքացիական կռիվների բոցերում (պատմառագմական հուշերի, ակնարկների և հոդվածների ժող.), Ե., 1977: * Избр. труды, т. 1—2, Е., 1987- 1990:
• Գայ Դիմիտրիի Գայ (մատենագիտական ցանկ), Ե., 1970: ԲՀԱ, 1971, № 2:
• Հայրապետյան Հ., Լեգենդար Գայ (կյանքը և գործունեությունը), Ե., 1977:
• Новохатко В. Г., Шесть дней июля, М„ 1987.
• Նրա մասին
• ԼԵԳԵՆԴԱՐ ԳԱՅԸ.ՌՈՒԴՈԼՖ ՕՀԱՆՅԱՆ
• Գայ
• Հայկ Բժշկյան
• БЖШКЯН ГАЙК
• ГАЙК БЖШКЯН (ГАЙ) - НАЦИОНАЛЬНАЯ ГОРДОСТЬ АРМЯН
• Бжишкян Гайк Дмитриевич
• ГАЙ БЖИШКЯН