Ալիշան Ղևոնդ

Ալիշան Ղևոնդ
Алишан Гевонд
Այլ անուններ:	Ալիշանյան Քերովբե Պետրոս Մարգարի
Անգլերեն:	Alishan Ghewond
Հայերեն:	Ալիշան Ղևոնդ
Ծննդյան տարեթիվը:	06.07.1820
Ծննդավայրը:	Ստամբուլ, Թուրքիա
Մահվան տարեթիվը:	09.11.1901
Մահվան վայրը:	Վենետիկ, Իտալիա
Համառոտ տվյալներ: Պատմաբան, բանաստեղծ, բանասեր, աշխարհագրագետ, թարգմանիչ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1820թ. հուլիսի 6-ին (18-ին) Թուրքիայի Ստամբուլ քաղաքում:

Կրթություն

• 1830-1832թթ. սովորել է Վ. Չալըխյան վարժարանում:
• 1832-1841թթ. սովորել է Վենետիկի Մխիթարյանների դպրոցում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1841-1850թթ., 1866-1872թթ. դասավանդել է Վենետիկի Ռափայելյան վարժարանում:
• 1848թ.-ից՝ Վենետիկի Ռափայելյան վարժարանի տեսուչ:
• 1849-1851թթ.՝ «Բազմավեպ» հանդեսի խմբագիր:
• 1859-1861թթ.՝ Փարիզի Մուրատյան վարժարանի ուսուցիչ:
• 1870թ. Մխիթարյան միաբանության աթոռակալ:

Ձեռքբերումներ

• 1838թ.՝ Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության անդամ:
• 1866թ.՝ Ֆրանսիական ակադեմիայի Պատվո լեգեոնի դափնեկիր:
• 1887թ.՝ Իտալիայի Ասիական ընկերության պատվավոր անդամ:
• 1896թ.՝ Վենետիկի ակադեմիայի պատվավոր անդամ:
• 1897թ.՝ Ենայի փիլիսոփայական ակադեմիայի պատվավոր անդամ:

Այլ

• 1872թ.-ից ամբողջովին նվիրվել է գիտական գործունեությանը։
• Ալիշանը գրական ասպարեզ է իջել որպես բանաստեղծ, նրա ստեղծագործությունները դարձել են ազգային-ազատագրական ձգտումների արձագանքն ու արտացոլումը: Այդ երկերում, որոնք գրված են աշխարհաբարով, նա պատկերել է հայ ժողովրդի պատմական անցյալի հերոսական դրվագները։ 1847-1860թթ. «Բազմավեպ»–ում Նահապետ ստորագրությամբ Ալիշանը հրատարակել է մի շարք բանաստեղծություններ և պոեմներ («Ողբամ զքեզ, Հայոց աշխարհ», «Հրազդան», «Մասիսու սարերն», «Աշոտ Երկաթ ի ծովուն Սեւանայ»), որոնք նրա պոեզիայի բարձրակետն են։
• Ալիշանն իր ուժերը փորձել է նաև գեղարվեստական արձակում՝ հրատարակելով «Յուշիկք հայրենեաց հայոց» պատմա–գեղարվեստական ստեղծագործությունը։ Հայ ժողովրդի հերոսական անցյալի օրինակավ նա երիտասարդ սերնդին սովորեցրել է սիրել հայրենիքը, չխնայել կյանքը նրա փրկության համար («Կարմիրն Վարդան»), գնահատել ու պահպանել ժողովրդի մշակույթը («Աբգար Դպիր»)։
• Ալիշանը կատարել է բազմաթիվ թարգմանություններ: Եղել է հայ ժողովրդական բանարվեստի առաջին գնահատողներից և բանահավաք-ուսումնասիրողներից: «Հայոց երգք ռամկականք» ժողովածուն մեր գիտական բանագիտության առաջին աշխատություններից է։ Իր լավագույն ստեղծագործություններով Ալիշանը հաղթահարել է կլասիցիզմը և ուղի հարթել ռոմանտիզմի համար՝ դառնալով այդ ուղղության հիմնադիրներից մեկը հայ գրականության մեջ։
• Թաղված է Վենետիկի Ս. Ղազար կղզում։

Նկարներ

• 

  Ղևոնդ Ալիշան

• 

  Ալիշանի կիսանդրին Մխիթարյան միաբանությունում:

Տեսանյութեր

• Մեր մեծերը`Ղևոնդ Ալիշան:

Մատենագիտություն

• Ղևոնդ Ալիշան,«Երկեր» Սովետական գրող հրատ.Երևան 1981թ.:
• «Քաղաքական աշխարհագրութիւն...» (1853)
• «Տեղագիր Հայոց Մեծաց» (1855)
• «Հայբուսակ կամ Հայկական բուսաբառութիւն» (1895)
• «Հին հաւատք կամ հեթանոսական կրօնք հայոց» (1895)
• «Սոփերք հայկականք» (հ. 1-22, 1853-61)
• «Նշմարք հայկականք» (1870)
• «Սիսուանը» (1885)
• «Այրարատը» (1890
• «Գիրք վաստակոցի» (1877)

Տե՛ս նաև

• Ղևոնդ Ալիշանի կեսնագրությունը:
• ԵՊՀ հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ:Ղևոնդ Ալիշան:
• Հայկական Հանրագիտարան/Ղևոնդ Ալիշան