Իսրայել Օրի

Իսրայել Օրի
Фамилия Имя Отчество
Անգլերեն:	Surname Name
Հայերեն:	Իսրայել Օրի
Ծննդյան տարեթիվը:	1659
Մահվան տարեթիվը:	1711
Մահվան վայրը:	Աստրախան, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ: Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, դիվանագետ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1659թ.:

Մահացել է 1711թ. Ռուսաստնի Աստրախան քաղաքում:

Կրթություն

• 0000թ. ավարտել է քաղաքի թիվ 00 դպրոցը:

Աշխատանքային գործունեություն

• 0000-0000թթ.՝ իքս աշխատավայրում որպես իգրեկ:
  • 0000-0000թթ.՝ իքս աշխատավայրում որպես 2իգրեկ:
• 0000-0000թթ.՝ զեթ աշխատավայրում որպես իգրեկ:

Ձեռքբերումներ

• 2008թ.՝ պատմական գիտությունների թեկնածու:
• 2009թ.՝ Ակադեմիայի իսկական անդամ:
• 2012թ.՝ շքանշան «Վիլյամ Սարոյան»:

Այլ

• Հայաստանի ազատագրության խնդրով 1677-ին Հակոբ Դ Ջուղայեցու նախաձեռնությամբ Ս. Էջմիածնում գումարված գաղտնի ժողովում ընտրված պատվիրակների և հոր՝ Մելիք Իսարյելի հետ 1679-ի դեկտեմբերին մեկնել է Կ. Պոլիս:

Առաքելության ձախողումից հետո, 1680-ի վերջին, մեկնել է Վենետիկ, 1683-ին՝ Փարիզ, անցել զինվորական ծառայության (հետևազորի լեյտենանտ, հեծելազորի կապիտան), 1688-95- ին մասնակցել անգլո-ֆրանսիական պատերազմին:

1695-ին գերի է ընկել անգլիացիներին, ազատվելուց հետո Հռենոսյան Պֆալցում եղել Հայդելբերգի, Ֆրանկենթալի և Մանհայմի մատակարարման կոմիսար:

1698-ին կուրֆյուրստ Հովհան Վիլհելմին ներշնչել է Հայաստանը նվաճելու և Օսմանյան կայսրության (որի դեմ մղվող պատերազմին մասնակցում էր նաև Պֆալցը) թիկունքում անկախ Հայաստան և Վրաստան ստեղծելու միտքը:

Հովհան Վիլհելմը ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻու միջոցով թղթեր է հղել Քարթլիի թագավոր Գիորգի Xl-ին, հայ մելիքներին, Ամենայն հայոց և Աղվանից կաթողիկոսներին՝ մանրամասն տեղեկություններ խնդրելով Հայաստանի ու հարակից երկրների տնտեսական, քաղաքական ու ռազմական պայմանների մասին:

ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻն ապարդյուն ջանացել է ձեռք բերել ավստրիական կայսր Լեոպոլդ I-ի աջակցությունը, այնուհետև ստանալով Տոսկանիայի դուքս Կոզմաս Ill-ի համաձայնությունը՝ 1699թ-ին ուղևորվել է Հայաստան:

ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻուն հաջողվել է Անգեղակոթ գյուղում (Սիսիանի գավառ) Սյունիքի 11 մելիքների մասնակցությամբ խորհրդաժողով գումարել (1699-ի ապրիլ): Նա ժողովի կազմած համապատասխան գրություններով (ուղղված Հովհան Վիլհելմին, Հռոմի պապին, Ավստրիայի կայսրին, Տոսկանիայի դքսին, Պետրոս Մեծին) և մաքուր կնքված թղթերով Մինաս վրդ. Տիգրանյանցի հետ 1699թ-ի սեպտեմբերին մեկնել է Դյուսելդորֆ:

Դեգերելով Եվրոպայում, արևմուտքից հուսախաբ՝ ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻն Հայաստանի ազատագրության ծրագրերը կապել է Ռուսաստանի հետ:

Հայ ժողովրդի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով նա առաջադրել է Ռուսաստանի և Հռոմեկան սրբազան կայսրության հակաթուրքական դաշինքի գաղափարը, սերտ կապեր հաստատել նաև Մոսկվայում ապաստանած Իմերեթի թագավոր Արչիլ ll-ի, հետագայում՝ այսրկովկասյան այլ գործիչների հետ:

Ծրագիրը ռուսական կառավարությանը ներկայացվել է 1701թ-ի հուլիսի 25-ին, իսկ հոկտեմբերին Պետրոս Մեծն ընդունել է ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐուն և Մինաս վարդապետին:

1702-ի մարտին հայ պատվիրակներին պաշտոնապես հայտնվել է, որ ռուսական արքունիքը Հայաստանի ազատագրության խնդրով կզբաղվի միայն շվեդիայի պատերազմից հետո:

1703-ին ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐու նախաձեռնությամբ կազմվել և ռուսաստանի կառավարությանն է ներկայացվել Հայաստանի քարտեզը:

Իրանի ներքին կացության վերաբերյալ տեղեկություններ հավաքելու և հայ-վրացական ապստամբ ուժերը համախմբելու նպատակով ռուսական արքունիքը հավանություն է տվել ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐու հղացած պարսկական առաքելությանը:

ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻն 1704թ-ին մեկնել է Եվրոպա, Հռոմի պապից ձեռք բերել պարսկական տիրապետությունում քրիստոնյաների հալածանքը դադարեցնելու մասին Պարսից շահին ուղղված նամակ և, 1706թ-ին Ռուսաստանում նույնանման Գ. Ա. Իսրայեչյան նամակ ու գնդապետի կոչում ստանալով Պետրոս Մեծից, որպես առաքելության ղեկավար, 1708-ի սկզբին ժամանել է Պարսկաստան: Այնտեղ գործող եվրոպական, հատկապես ֆրանսիական միսիոներները ջանացել են խանգարել ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐուն՝ շահ Հուսեինին ներշնչելով, որ նրա նպատակը հայկական պետականության վերականգնումն է:

• ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻն 1709թ-ին տեսակցել է շահի հետ, այնուհետև վերադարձել Այսրկովկաս. ձգտել է Աղեքսանդր Ա Ջուղայեցու, Եսայի Հասան-Ջալալյանի, հայ մելիքների և այլ գործիչների օգնությամբ կազմավորել ազատագրական միասնական ճակատ, ստեղծել հայկական ընդհանուր զորաբանակ:
• ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻն Եսայի Հասան-Ջալալյանի հետ 1711թ-ին վերադարձել է Աստրախան. հանկարծամահ է եղել անհայտ հանգամանքներում:

Նկարներ

• 
• 

  Իսրայել Օրու հուշարձանը

Տեսանյութեր

• Մեր մեծերը - Իսրայել Օրի:
• Իսրայել Օրի:
• Հայ ռուսական համագործակցությունը. "Իսրայել Օրի" դաս միջոցառում Գորիսի N 4 ավագ դպրոցում:

Հրապարակումներ մամուլում

• ԴԻՎԱՆԱԳԵՏ ՎԱՃԱՌԱԿԱՆՆԵՐ. ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻ:
• ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻ.հայ քաղաքական գործիչներից առաջինը, որ իր հայացքը դեպ հյուսիս հառեց:

Մատենագիտություն

• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:
• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է. հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Հովհաննիսյան Ա.Գ., Դրվագներ հայ ազատագրական մտքի պատմության, հ. 2, Երևան, 1953:
• Քյուրտյան Հ., Իսրայել Օրի, Վնտ., 1960:
• Эзов Г.А., Сношения Петра Великого с армянским народом, С—Пб, 1898.
• Армяно-русские отношения в первой трети XVIII в., ч. 1—2, Е., 1964—1967.
• Իսրայել Օրին հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ է, դիվանագետ: Նրա անվամբ է պայմանավորված XVII դարի վերջի և XVIII դարի սկզբի հայ ազգային-ազատագրական շարժման զարթոնքը:
• ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ Իսրայել Օրի:
• Իսրայէլ Օրի (1659-1711). Հայ Դատի պայքարին ռահվիրան ու անձնուէր յառաջամարտիկը:
• Իսրայել Օրի:
• ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻՆ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ: