«Աբեղյան Մանուկ Խաչատուրի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
| Տող 19. | Տող 19. | ||
Մահացել է 1944թ. սեպտեմբերի 25-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում: | Մահացել է 1944թ. սեպտեմբերի 25-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում: | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | 1886 թ. Մոկացի Նախո քեռուց գրի է առել «Սասունցի Դավթի» մի պատումը: | ||
| + | 1889 թ. լույս է տեսել «Դավիթ և Մհեր» պատումը: | ||
| + | 1889-1890 թթ. «Մուրճ» ամսագրում լույս է տեսել «Ազգային վեպ» ուսումնասիրությունը: | ||
| + | 1892 թ. Թիֆլիսում լույս է տեսել «Հայոց լեզվի ուղղագրությունը» և Ն. Գոգոլի «Տարաս Բուլբայի» հայերեն թարգմանությունը: | ||
| + | 1908 թ. Թիֆլիսում լույս է տեսել «Հայ ժողովրդական վեպը» ծավալուն ուսումնասիրությունը: | ||
| + | 1921 թ. Հայաստանի Լուսժողկոմի հանձնարարությամբ պատրաստել է հայոց լեզվի ուղղագրության ռեֆորմի նախագիծը: | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | 1933 թ. նշանակվել է ԿԳԿ-ի նախագահությանը կից ՀՍԽՀ բնակավայրերի անունների ճշտման և ձևավորման հանրապետական հանձնաժողովի նախագահ: | ||
| + | 1935 թ. ստացել է Գիտության վաստակավոր գործչի կոչում և բանասիրական գիտությունների դոկտորի աստիճան: | ||
| + | 1939 թ. ընտրվել է «Սասունցի Դավիթ» էպոսի 1000-ամյակի տոնակատարության հոբելյանական հանձնաժողովի անդամ և պատրաստել է վեպի հյուսվածո համահավաք բնագրի առաջին ճյուղը: | ||
| + | 1940 թ. ստացել է Հայկական ՍՍՌ Գերագույն խորհրդի պատվոգիր: | ||
| + | 1943 թ. ընտրվել է ՀՍՍՌ գիտությունների ակադեմիայի հիմնադիր կազմի անդամ: | ||
| + | |||
==Կրթություն== | ==Կրթություն== | ||
| − | * | + | *1882թ. ավարտել է Գևորգյան ճեմարանի դպրոցական բաժինը: |
| + | *1885թ. ավարտել է Գևորգյան ճեմարանի լսարանական բաժինը: | ||
*1893-1898թթ. սովորել է Ենայի, Լայպցիգի, Բեռլինի, Փարիզի համալսարաններում: | *1893-1898թթ. սովորել է Ենայի, Լայպցիգի, Բեռլինի, Փարիզի համալսարաններում: | ||
==Աշխատանքային գործունեություն== | ==Աշխատանքային գործունեություն== | ||
| − | * | + | *1885-1887թթ. աշխատել է Գևորգյան ճեմարանում` իբրև գրադարանապետ և դպրոցական բաժնի դասատու: |
| + | *1887-1889թթ. Շուշվա թեմական դպրոցում դասավանդել է հայոց լեզու և գրականություն: | ||
| + | *1889-1893թթ. Թիֆլիսի Հովնանյան օրիորդաց դպրոցում ավանդել է հայոց լեզու և գրականություն: | ||
| + | *1891-1892թթ.՝ «Նոր դար» օրաթերթի ժամանակավոր խմբագիր: | ||
| + | *1898-1914թթ.՝ Հայոց հին և նոր գրականության դասախոս Գևորգյան ճեմարանի լսարանական բաժնում: | ||
*1914-1919թթ. աշխատել է Թիֆլիսի Ներսիսյան և Հովնանյան դպրոցներում: | *1914-1919թթ. աշխատել է Թիֆլիսի Ներսիսյան և Հովնանյան դպրոցներում: | ||
| + | *1920-1922թթ. Հայաստանի Ռազմկոմի Գլխավոր շտաբում եղել է Ռազմկոմի անձնական քարտուղար: | ||
| + | *1922թ. Երևանի Ռազմական դպրոցում դասավանդել է հայոց լեզու: | ||
| + | *1923-1925թթ.՝ Երևանի պետական համալսարանի պատմագիտական ֆակուլտետի դեկան: | ||
| + | *1925-1930թթ. ՀԽՍՀ Գիտության և արվեստի ինստիտուտի խորհրդի նախագահ: | ||
| + | |||
*Եղել է Երևանի համալսարանի հիմնադիր դասախոսներից: | *Եղել է Երևանի համալսարանի հիմնադիր դասախոսներից: | ||
| − | |||
*1889-1890թթ.՝ կատարել առաջին մասնագիտական հետազոտությունը: | *1889-1890թթ.՝ կատարել առաջին մասնագիտական հետազոտությունը: | ||
*1908թ.՝ հետագայում վեպի նորանոր գրառումների հիման վրա ստեղծել «Սասնա ծռերի» դասական տեսությունը: | *1908թ.՝ հետագայում վեպի նորանոր գրառումների հիման վրա ստեղծել «Սասնա ծռերի» դասական տեսությունը: | ||
| Տող 36. | Տող 69. | ||
==Ձեռքբերումներ== | ==Ձեռքբերումներ== | ||
*1898թ.՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր: | *1898թ.՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր: | ||
| + | *1924թ.՝ Կովկասյան կարմրադրոշ բանակի Ռազմահեղափոխական խորհրդին կից թարգմանչական հանձնաժողովի անդամ: | ||
| + | *1925-1931թթ.՝ ՀՍԽՀ և Անդրկովկասյան Կենտրոնական գործադիր կոմիտեի անդամ: | ||
*1926թ.՝ պրոֆեսոր: | *1926թ.՝ պրոֆեսոր: | ||
| + | *1930-1936թթ.՝ Հայաստանի Կուլտուրայի պատմության, Պատմության և գրականության ինստիտուտների նախագահության անդամ: | ||
*1935թ.՝ բանասիրական գիտությունների դոկտոր: | *1935թ.՝ բանասիրական գիտությունների դոկտոր: | ||
*1935թ.՝ գիտության վաստակավոր գործիչ: | *1935թ.՝ գիտության վաստակավոր գործիչ: | ||
07:49, 13 Հուլիսի 2014-ի տարբերակ
| Աբեղյան Մանուկ Խաչատուրի | |
| Абехян Манук Хачатурович | |
| |
| Անգլերեն: | Abeghyan Manuk |
| Հայերեն: | Աբեղյան Մանուկ Խաչատուրի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 17.03.1865 |
| Ծննդավայրը: | Աստապատ, Նախիջևան |
| Մահվան տարեթիվը: | 25.09.1944 |
| Մահվան վայրը: | Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Բանասեր, բանագետ, լեզվաբան, գրականագետ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1865թ. մարտի 17-ին Նախիջևանի Բաբեկի շրջանի Աստապատ գյուղում:
Մահացել է 1944թ. սեպտեմբերի 25-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում:
1886 թ. Մոկացի Նախո քեռուց գրի է առել «Սասունցի Դավթի» մի պատումը: 1889 թ. լույս է տեսել «Դավիթ և Մհեր» պատումը: 1889-1890 թթ. «Մուրճ» ամսագրում լույս է տեսել «Ազգային վեպ» ուսումնասիրությունը: 1892 թ. Թիֆլիսում լույս է տեսել «Հայոց լեզվի ուղղագրությունը» և Ն. Գոգոլի «Տարաս Բուլբայի» հայերեն թարգմանությունը: 1908 թ. Թիֆլիսում լույս է տեսել «Հայ ժողովրդական վեպը» ծավալուն ուսումնասիրությունը: 1921 թ. Հայաստանի Լուսժողկոմի հանձնարարությամբ պատրաստել է հայոց լեզվի ուղղագրության ռեֆորմի նախագիծը:
1933 թ. նշանակվել է ԿԳԿ-ի նախագահությանը կից ՀՍԽՀ բնակավայրերի անունների ճշտման և ձևավորման հանրապետական հանձնաժողովի նախագահ: 1935 թ. ստացել է Գիտության վաստակավոր գործչի կոչում և բանասիրական գիտությունների դոկտորի աստիճան: 1939 թ. ընտրվել է «Սասունցի Դավիթ» էպոսի 1000-ամյակի տոնակատարության հոբելյանական հանձնաժողովի անդամ և պատրաստել է վեպի հյուսվածո համահավաք բնագրի առաջին ճյուղը: 1940 թ. ստացել է Հայկական ՍՍՌ Գերագույն խորհրդի պատվոգիր: 1943 թ. ընտրվել է ՀՍՍՌ գիտությունների ակադեմիայի հիմնադիր կազմի անդամ:
Կրթություն
- 1882թ. ավարտել է Գևորգյան ճեմարանի դպրոցական բաժինը:
- 1885թ. ավարտել է Գևորգյան ճեմարանի լսարանական բաժինը:
- 1893-1898թթ. սովորել է Ենայի, Լայպցիգի, Բեռլինի, Փարիզի համալսարաններում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1885-1887թթ. աշխատել է Գևորգյան ճեմարանում` իբրև գրադարանապետ և դպրոցական բաժնի դասատու:
- 1887-1889թթ. Շուշվա թեմական դպրոցում դասավանդել է հայոց լեզու և գրականություն:
- 1889-1893թթ. Թիֆլիսի Հովնանյան օրիորդաց դպրոցում ավանդել է հայոց լեզու և գրականություն:
- 1891-1892թթ.՝ «Նոր դար» օրաթերթի ժամանակավոր խմբագիր:
- 1898-1914թթ.՝ Հայոց հին և նոր գրականության դասախոս Գևորգյան ճեմարանի լսարանական բաժնում:
- 1914-1919թթ. աշխատել է Թիֆլիսի Ներսիսյան և Հովնանյան դպրոցներում:
- 1920-1922թթ. Հայաստանի Ռազմկոմի Գլխավոր շտաբում եղել է Ռազմկոմի անձնական քարտուղար:
- 1922թ. Երևանի Ռազմական դպրոցում դասավանդել է հայոց լեզու:
- 1923-1925թթ.՝ Երևանի պետական համալսարանի պատմագիտական ֆակուլտետի դեկան:
- 1925-1930թթ. ՀԽՍՀ Գիտության և արվեստի ինստիտուտի խորհրդի նախագահ:
- Եղել է Երևանի համալսարանի հիմնադիր դասախոսներից:
- 1889-1890թթ.՝ կատարել առաջին մասնագիտական հետազոտությունը:
- 1908թ.՝ հետագայում վեպի նորանոր գրառումների հիման վրա ստեղծել «Սասնա ծռերի» դասական տեսությունը:
- 1910թ. զբաղվել է հայ բանաստեղծության տաղաչափության հետագոտմամբ:
- 1939թ. Արամ Ղանալանյանի և Գևոգ Աբովի աշխատակցությամբ կազմել է «Սասունցի Դավիթ» էպոսի համահավաք բնագիրը:
Ձեռքբերումներ
- 1898թ.՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր:
- 1924թ.՝ Կովկասյան կարմրադրոշ բանակի Ռազմահեղափոխական խորհրդին կից թարգմանչական հանձնաժողովի անդամ:
- 1925-1931թթ.՝ ՀՍԽՀ և Անդրկովկասյան Կենտրոնական գործադիր կոմիտեի անդամ:
- 1926թ.՝ պրոֆեսոր:
- 1930-1936թթ.՝ Հայաստանի Կուլտուրայի պատմության, Պատմության և գրականության ինստիտուտների նախագահության անդամ:
- 1935թ.՝ բանասիրական գիտությունների դոկտոր:
- 1935թ.՝ գիտության վաստակավոր գործիչ:
- 1943թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
Այլ
- Մհեր Աբեղյանի և Սուրեն Աբեղյանի հայրն է:
- Նրա լեզվաբանական շուրջ 200 աշխատություններում ուսումնասիրված են հայոց լեզվի գրեթե բոլոր բնագավառները: Դրանք վերաբերում են հայոց լեզվի ուղղագրությանը, հնչյունաբանությանը, բառագիտությանը, ձևաբանությանը, տաղաչափությանը: Նա գրել է նաև գրաբարի քերականություն, ուսումնասիրել միջին հայերենով գրված ժողովրդական ստեղծագործությունների լեզուն, կազմել բառարաններ և այլն:
- Մ.Աբեղյանը զբաղվել է նաև հայ ժողովրդական բանահյուսությամբ: Նա հավաքել, ուսումնասիրել և հրատարակել է ժողովրդական բազմաթիվ ստեղծագործություններ: 1886թ. գրի է առել «Սասունցի Դավիթ» էպոսի պատումներից մեկը, և շարունակել վեպի պատումների հավաքման, ուսումնասիրման ու հրատարակման գործը:
- Մ.Աբեղյանին հետաքրքրել են նաև հայ գրականության պատմության, հատկապես հայ հին և միջնադարյան գրականության խնդիրները: Նա գրել է մի շարք ուսումնասիրություններ հոգևոր երգերի` շարականների վերաբերյալ, Գրիգոր Նարեկացու և ուրիշ գրողների մասին:
- «Հայոց հին գրականության պատմություն» երկհատոր կոթողային աշխատության մեկ հատորով տպագրվել է նաև ռուսերեն Մոսկվայում:
- Մ.Աբեղյանը զբաղվել է նաև գրական-պատմական և ժողովրդական ստեղծագործությունների բնագրերի հրատարակման գործով:
- Աբեղյանի անունով են կոչվել ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի գրականության ինստիտուտը և Երևանի № 3 դպրոցը:
- Վերականգնել է հայ հին առասպելաբանության և ժողովրդական հավատալիքների ամբողջական համակարգը և հիմք դրել հայ առասպելաբանության գիտական նոր տեսությանը:
- Մելիք-Օհաևջանյաևի աշխատասիրությամբ իրագործել է «Աասնա ծռեր» հերոսավեպի պատումների գիտական հրատարակությունը:
Նկարներ
Մանուկ Աբեղյան:
Մանուկ Աբեղյան:
Աբեղյանի կիսանդրին:
Աբեղյանը համալսարանականների հետ:
Տեսանյութեր
Մատենագիտություն
- Մանուկ Աբեղյան-երկեր մաս Ա:
- Մանուկ Աբեղյան-երկեր մաս Բ:
- Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական հաւատալիքը:
- Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական առասպելները Խորենացու «Հայոց պատմության» մեջ, Վաղարշապատ, 1899:
- Աբեղյան Մ., Հայ վիպական բանահյուսություն:
- Աբեղյան Մ., ժողովրդական խաղեր, Վաղարշապատ, 1904:
- Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական վեպը, Վաղար֊շապատ, 1908:
- Աբեղյան Մ., Հին գուսանական-ժողովրդական երգեր, Երրան, 1931:
- Աբեղյան Մ., Հայոց լեզվի տաղաչափություն, 1933:
- Աբեղյան Մ., Գուսանական ժողովրդական տաղեր, 1940:
- Աբեղյան Մ., Աշխարհաբարի շարահյուսություն, Էջմիածին, 1912:
- Աբեղյան Մ., Աշխարհաբարի քերականություն, Վաղարշապատ, 1906:
- Աբեղյան Մ., Հայոց լեզվի տեսություն, 1931, 1965:
- Աբեղյան Մ., Հայոց հին գրականության պատմություն, գիրք 1, Երևան, 1944:
- Աբեղյան Մ., Հայոց հին գրականության պատմություն, գիրք 2, Երևան, 1946:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005
- Հարությունյան Ս., Մանուկ Աբեղյան, Ե., 1970:
- Մանուկ Խաչատուրի Աբեղյան (կենսամատենագիտություն), Ե., 1963:
- Մ. Խ. Աբեղյանի աշխատությունների մատենագիտություն:
