06:49, 19 Նոյեմբերի 2018-ի տարբերակ

Ախվերդյան Գևորգ Ախվերդիի
Ахвердян Геворг Ахвердович
Անգլերեն:	Akhverdyan Gevorg
Հայերեն:	Ախվերդյան Գևորգ Ախվերդիի
Ծննդյան տարեթիվը:	05.06.1818
Ծննդավայրը:	Թիֆլիս, Վրաստան
Մահվան տարեթիվը:	17.11.1861
Մահվան վայրը:	Թիֆլիս, Վրաստան
Համառոտ տվյալներ: Բանասեր, բժիշկ, տնտեսագետ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1818թ. հունիսի 5-ին Վրաստանի Թիֆլիս քաղաքում:

Կրթություն

• 1834թ. ավարտել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը:
• 1839թ. ավարտել է Մոսկվայի համալսարանի բժշկական բաժինը:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1839-1842թթ.՝ զինվորական բժիշկ Կովկասում:
• Եղել է ռազմական մինիստր Չերնիշևի անձնական բժիշկը Պետերբուրգում։
• 1846թ.-ից՝ Թիֆլիսում փոխարքայի գրասենյակի պաշտոնյա:
• Կարանտինամաքսային գործերի ավագ աստիճանավոր։
• Ղեկավարել է Կովկասյան շրջանի դասագրքեր հաստատող կոմիտեի հայոց լեզվի բաժինը:
• Մասնակցել է Կովկասյան երկրամասի ոսկու արդյունահանման նախագծի մշակմանը:

Ձեռքբերումներ

• Ստացել է գեներալի կոչում։

Այլ

• Դեռևս համալսարանի երկրորդ կուրսում գրած ռեֆերատի համար Ախվերդյանը հանդիսավոր պայմաններում ստացել է ավարտական կուրսի առաջադեմ ուսանողների համար նախատեսված մրցանակը՝ ոսկե մեդալը։
• Մասնագիտությանը զուգընթաց Ախվերդյանը ծավալել է գրական-հասարակական բազմակողմանի գործունեություն, զբաղվել բանասիրությամբ, բարբառագիտությամբ, պատմության հարցերով։ Հայ բանասիրությունը Ախվերդյանին է պարտական Գահնամակի հայտնաբերման համար։
• Հանդես է եկել նաև համքարային կազմակերպությունների պաշտպանությամբ, գրել ուսումնասիրություն Թիֆլիսի համքարությունների մասին:
• Հետաքրքրվել է հայ ժողովրդական բանահյուսությամբ, հավաքել հայ աշուղների ստեղծագործությունները՝ հրատարակելու մտադրությամբ։ Բժիշկ Հովհաննես Փանդայանի մոտ հայտնաբերել է Սայաթ Նովայի «Դավթար»-ը և ամբողջ եռանդով նվիրվել դրա վերծանմանը, ապա՝ հրատարակմանը։ «Դավթար»-ում նա գտել է 114 ադրբեջաներեն երգ՝ գրված հայկական տառերով, 46 հայերեն երգ՝ վրացական տառերով և մի քանի վրացերեն երգեր։
• Վերծանել է հայկական երգերը, դրանց գրառման համար մշակել հնչյունային տառադարձման հատուկ համակարգ:
• «Գուսանք» գրքի հ. 1-ը նվիրված է Սայաթ-Նովային, որին կցել է առանձին ուսումնասիրություն Թիֆլիսի բարբառի մասին` փաստորեն հիմնադրելով հայ բարբառագիտությունը («Թիֆլիզու բարբառի մի քանի հատկություններու վրա»)։
• Ախվերդյանը քննաբար ներկայացրել է այդ բարբառի ձևաբանական համակարգը, օրինակներով ցույց տվել գոյականների, դերանունների հոլովման և բայերի խոնարհման բնորոշ առանձնահատկությունները։ Երգերին կցած առաջաբանում շոշափել է դրանց ուղղագրությանը, գրաբարի և որոշ հայ բարբառների ծագմանը վերաբերող հարցեր։ Գիտական որոշակի արժեք ունեն հատկապես Սայաթ Նովայի երգերի ծանոթագրությունները, ուր Ախվերդյանը բացատրել է փոխառյալ և անհասկանալի բառերը, բարբառային հատուկ քերականական ձևերն ու իրողությունները։
• Գ. Ախվերդյանի հավաքած հայ աշուղական երգերի հաջորդ հատորը («Գուսանք», հ. 2) հրատարակել է նրա դուստր Մանե Ախվերդյանը 1903թ., Թիֆլիսում:
• Տպագրության է պատրաստել նաև Պետրոս դի Սարգիս Գիլանենցի օրագրերը` Ջուղայի բարբառի ուսումնասիրությամբ:
• Ախվերդյանի «Նյութեր Վրաստանի պատմության համար` հայկական աղբյուրների հաղորդած տեղեկություններով» աշխատությունը (անտիպ) պահպանվում է Երևանի գրականության և արվեստի թանգարանում:

Մատենագիտություն

• Ախվերդյան Գ.Ա., Պետրոս դի Սարգիս Գիլանենցի օրագրերը, Ջուղայի բարբառի ուսումնասիրություն:
• Ախվերդյան Գ.Ա., Նյութեր Վրաստանի պատմության համար՝ հայկական աղբյուրների հաղորդած տեղեկություններով:
• Ախվերդյան Գ.Ա., Գուսանք», հ. 1, Մոսկվա, 1852:
• Ախվերդյան Գ.Ա., Գուսանք», հ. 2, Թիֆլիս, 1903:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Էնֆիաճյանց Հ., Գեորգ Ախվերդյան. «Կռունկ Հայոց աշխարհին», Թիֆլիս, 1861, № 11:
• Լևոնյան Գ., Գևորգ Ախվերդյան. Կյանքը և գործերը. «Անահիտ», Փարիզ, 1929, № 2:
• Ավետիսյան Ա., Գևորգ Ախվերդյան, Երևան, 1963:
• AV Production - Գևորգ Ախվերդյան: