«Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
| Տող 39. | Տող 39. | ||
*Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին սերտորեն համագործակցել է զորավար Անդրանիկի հետ, երկու անգամ եղել Արևմտյան Հայաստանում, անձամբ (դստեր հետ) մասնակցել Էջմիածնում հավաքված արևմտահայ գաղթականության և հատկապես որբ երեխաների խնամքի կազմակերպմանը: | *Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին սերտորեն համագործակցել է զորավար Անդրանիկի հետ, երկու անգամ եղել Արևմտյան Հայաստանում, անձամբ (դստեր հետ) մասնակցել Էջմիածնում հավաքված արևմտահայ գաղթականության և հատկապես որբ երեխաների խնամքի կազմակերպմանը: | ||
*1914թ. Թումանյանը միանում է «Պատերազմից վնասվածներին օգնող կոմիտե»-ին, որ հետագայում օգնում է մազապուրծ եղած հայ գաղթականներին Էջմիածնում հաստատվել: | *1914թ. Թումանյանը միանում է «Պատերազմից վնասվածներին օգնող կոմիտե»-ին, որ հետագայում օգնում է մազապուրծ եղած հայ գաղթականներին Էջմիածնում հաստատվել: | ||
| + | |||
| + | ===Ստեղծագործություններ=== | ||
| + | *Գրել է բանաստեղծություններ, պոեմներ, քառյակներ, բալլադներ, պատմվածքներ ու հեքիաթներ, ակնարկներ, քննադատական ու հրապարակախոսական հոդվածներ: | ||
| + | *«Հառաչանք», «Լոռեցի Սաքո», «Մարո», «Անուշ» (համանուն օպերա՝ 1912, կինոնկար՝ 1983) պոեմներում պատկերված է հայ նահապետ, գյուղն իր սովորույթներով, պատկերացումներով, սոցիալ-կենցաղային հակասություններով: | ||
| + | *«Դեպի Անհունը» պոեմում բանաստեղծն անդրադառնում է կեցության հավերժական գաղտնիքներին, կյանքի ու մահվան առեղծվածին: | ||
| + | *«Պոետն ու Մուսան» պոեմում ծաղրել է անտարբեր ու գռեհիկ վերաբերմունքը ստեղծագործական աշխատանքի, գրողի և հասարակության փոխհարաբերության նկատմամբ: | ||
| + | *Իրական կյանքի պատկերն ու սոցիալական անարդարության դեմ խտացված բողոքն են արտահայտված «Գութանի երգը», «Խրճիթում» և այլ բանաստեղծություններում: | ||
| + | *«Հայոց լեռներում» բանաստեղծության մեջ, խոսելով հայ ժողովրդի դարավոր պատմության, մաքառումների և տանջալից ուղու մասին, հավատով է պատկերել հայրենիքի անպարտելի ու ստեղծագործ ոգին: | ||
==Ձեռքբերումներ== | ==Ձեռքբերումներ== | ||
| Տող 51. | Տող 59. | ||
*Առաջին աշխարհամարտի ավարտից հետո ՀՀՄՄ շրջանակներում Թումանյանի գլխավորությամբ ստեղծվել է Քննիչ հանձնաժողով՝ Փարիզում հրավիրվելիք վեհաժողովին պատերազմում հայերի կրած վնասների մասին փաստաթուղթ պատրաստելու համար: | *Առաջին աշխարհամարտի ավարտից հետո ՀՀՄՄ շրջանակներում Թումանյանի գլխավորությամբ ստեղծվել է Քննիչ հանձնաժողով՝ Փարիզում հրավիրվելիք վեհաժողովին պատերազմում հայերի կրած վնասների մասին փաստաթուղթ պատրաստելու համար: | ||
*Թումանյանը սկսել է ստեղծագործել 1880-ական թթ. կեսից: Որպես բանաստեղծ հայտնի է դարձել 1890-ական թթ.՝ «Բանաստեղծություններ» հավաքածուի (1-2 հատոր) լույս տեսնելուց հետո: | *Թումանյանը սկսել է ստեղծագործել 1880-ական թթ. կեսից: Որպես բանաստեղծ հայտնի է դարձել 1890-ական թթ.՝ «Բանաստեղծություններ» հավաքածուի (1-2 հատոր) լույս տեսնելուց հետո: | ||
| − | |||
*Թումանյանն իր ստեղծագործություններով հեղաշրջում է կատարել հայ բազմադարյան գրականության մեջ: Նրա լեզուն և մտածողությունը պարզ են, ժողովրդական։ Նա խորությամբ է արտացոլել հայ ժողովրդի հոգեբանությունը, մտքերն ու ձգտումները: Թումանյանն իր քնարերգության մեջ արծարծել է հայրենասիրական, սոցիալական, քաղաքական, փիլիսոփայական, սիրային թեմաներ: | *Թումանյանն իր ստեղծագործություններով հեղաշրջում է կատարել հայ բազմադարյան գրականության մեջ: Նրա լեզուն և մտածողությունը պարզ են, ժողովրդական։ Նա խորությամբ է արտացոլել հայ ժողովրդի հոգեբանությունը, մտքերն ու ձգտումները: Թումանյանն իր քնարերգության մեջ արծարծել է հայրենասիրական, սոցիալական, քաղաքական, փիլիսոփայական, սիրային թեմաներ: | ||
| − | + | ||
| − | |||
| − | |||
* | * | ||
*1921թ. աշնանը Թումանյանը մեկնում է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար օգնություն գտնելու նպատակով: Մի քանի ամիս մնալով այնտեղ նա վերադառնում է հիվանդացած: 1922թ. տարած վիրահատությունից հետո Թումանյանի ինքնազգացողությունը լավանում է, սակայն սեպտեմբերին հիվանդությունը դարձյալ իրեն զգացնել է տալիս: Թումանյանին տեղափոխում են Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկը, սակայն 1923թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում Հովհաննես Թումանյանը վախճանվում է: | *1921թ. աշնանը Թումանյանը մեկնում է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար օգնություն գտնելու նպատակով: Մի քանի ամիս մնալով այնտեղ նա վերադառնում է հիվանդացած: 1922թ. տարած վիրահատությունից հետո Թումանյանի ինքնազգացողությունը լավանում է, սակայն սեպտեմբերին հիվանդությունը դարձյալ իրեն զգացնել է տալիս: Թումանյանին տեղափոխում են Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկը, սակայն 1923թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում Հովհաննես Թումանյանը վախճանվում է: | ||
| Տող 72. | Տող 77. | ||
=Մատենագիտություն= | =Մատենագիտություն= | ||
| + | ==Բանաստեղծություններ== | ||
| + | *Թումանյան Հ., Բանաստեղծություններ, հատոր 1-2, 1890-1992: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Գութանի երգը: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Խրճիթում: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Հին օրհնություն: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Հայոց լեռներում: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Հայրենիքիս հետ: | ||
| + | |||
==Պոեմներ== | ==Պոեմներ== | ||
*Թումանյան Հ., Հառաչանք: | *Թումանյան Հ., Հառաչանք: | ||
| Տող 79. | Տող 92. | ||
*Թումանյան Հ., Դեպի Անհունը, 1894: | *Թումանյան Հ., Դեպի Անհունը, 1894: | ||
*Թումանյան Հ., Պոետն ու Մուսան: | *Թումանյան Հ., Պոետն ու Մուսան: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Սասունցի Դավիթ, 1902: | ||
| + | |||
| + | ==Պատմվածքներ== | ||
| + | |||
| + | ==Հեքիաթներ== | ||
=Տե՛ս նաև= | =Տե՛ս նաև= | ||
| Տող 88. | Տող 106. | ||
| − | ( | + | («): Նրա բալլադների հիմքում ընկած են հայկական և արևելյան լեգենդներ ու ավանդություններ («Ախթամար», 1892, «Փարվանա», 1903, «Թմկաբերդի առումը», 1902, «Հսկան», 1908, «Մի կաթիլ մեղր», 1909, «Աղավնու վանքը», 1913, «Թագավորն ու չարչին», 1917): XX դ. սկզբին Թումանյանը մշակել է երկու տասնյակից ավելի հայկական ժողովրդական հեքիաթներ [«Տերն ու ծառան» (1908), «Ոսկու կարասը» (1908), «Քաջ Նազար» (1912)], փոխադրել Գրիմ եղբայրների, ռուսական, հնդկական, ճապոնական, իտալական և այլ ժողովրդական հեքիաթներ: |
| − | |||
| − | |||
Հայ արձակի լավագույն էջերից են Թումանյանի պատմվածքները, որոնցում առանձնանում է «Գիքոր» (1895, հրտ.՝ 1907, համանուն կինոնկար՝ 1934, 1982) պատմվածքը: Մանկական գրականության լավագույն էջերից են «Շունն ու կատուն» (1886, հրտ.՝ 1892), «Անբախտ վաճառականներ» (1886, հրտ.՝ 1899), չափածո և արձակ այլ գործեր: Կյանքի վերջին տարիներին (1916-22) գրել է բազմաթիվ քառյակներ, որոնք իրենց տեսակի մեջ կատարյալ են: | Հայ արձակի լավագույն էջերից են Թումանյանի պատմվածքները, որոնցում առանձնանում է «Գիքոր» (1895, հրտ.՝ 1907, համանուն կինոնկար՝ 1934, 1982) պատմվածքը: Մանկական գրականության լավագույն էջերից են «Շունն ու կատուն» (1886, հրտ.՝ 1892), «Անբախտ վաճառականներ» (1886, հրտ.՝ 1899), չափածո և արձակ այլ գործեր: Կյանքի վերջին տարիներին (1916-22) գրել է բազմաթիվ քառյակներ, որոնք իրենց տեսակի մեջ կատարյալ են: | ||
11:58, 10 Նոյեմբերի 2014-ի տարբերակ
| Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի | |
| Фамилия Имя Отчество | |
| |
| Անգլերեն: | Surname Name |
| Հայերեն: | Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 07(19).02.1869 |
| Ծննդավայրը: | Դսեղ, Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 23.03.1923 |
| Մահվան վայրը: | Մոսկվա, Ռուսաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Բանաստեղծ, արձակագիր, գրական, ազգային և հասարակական գործիչ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1869թ. փետրվարի 7(19)-ին Հայաստանի Դսեղ (այժմ՝ ՀՀ Լոռու մարզում) գյուղում:
Մահացել է 1923թ. մարտի 23-ին Ռուսաստանի Մոսկվա քաղաքում:
Կրթություն
- 1877-1879թթ.՝ Դսեղի ծխական դպրոց:
- 1879-1883թթ.՝ Ջալալօղլու (այժմ Ստեփանավան) նորաբաց երկսեռ դպրոց:
- 1883-1887թթ. սովորել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1887թ. կիսատ թողնելով ուսումը՝ աշխատել է Թիֆլիսի հայ եկեղեցական դատարանում:
- Աշխատել է Հայ Հրատարակչական միության գրասենյակում (մինչև 1893թ.)։
- 1893թ.-ից աշխատակցել է «Աղբյուր», «Մուրճ», «Հասկեր», «Հորիզոն» պարբերականներին:
- Զբաղվել է գրական և հասարակական գործունեությամբ:
- 1899թ. նրա նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծվել է «Վերնատուն» գրական խմբակը:
- 1912-1921թթ.՝ Հայ գրողների կովկասյան ընկերության նախագահ:
- 1918թ.՝ Հայոց հայրենակցական միությունների միության (ՀՀՄՄ) նախագահ:
- 1921-1922թթ.՝ Հայաստանի օգնության կոմիտեի նախագահ:
Հասարակական գործունեություն
- 1905-1907թթ. մեծ ջանքեր է գործադրել ցարական իշխանությունների հրահրած հայ-թաթարական ընդհարումներին վերջ տալու համար: Այդ պատճառով երկու անգամ ձերբակալվել է (1908-1909, 1911-1912):
- 1918թ.՝ հայ-վրացական պատերազմի ժամանակ, խստագույնս քննադատել է 2 հավատակից ժողովուրդների թշնամությունը հրահրողներին:
- Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին սերտորեն համագործակցել է զորավար Անդրանիկի հետ, երկու անգամ եղել Արևմտյան Հայաստանում, անձամբ (դստեր հետ) մասնակցել Էջմիածնում հավաքված արևմտահայ գաղթականության և հատկապես որբ երեխաների խնամքի կազմակերպմանը:
- 1914թ. Թումանյանը միանում է «Պատերազմից վնասվածներին օգնող կոմիտե»-ին, որ հետագայում օգնում է մազապուրծ եղած հայ գաղթականներին Էջմիածնում հաստատվել:
Ստեղծագործություններ
- Գրել է բանաստեղծություններ, պոեմներ, քառյակներ, բալլադներ, պատմվածքներ ու հեքիաթներ, ակնարկներ, քննադատական ու հրապարակախոսական հոդվածներ:
- «Հառաչանք», «Լոռեցի Սաքո», «Մարո», «Անուշ» (համանուն օպերա՝ 1912, կինոնկար՝ 1983) պոեմներում պատկերված է հայ նահապետ, գյուղն իր սովորույթներով, պատկերացումներով, սոցիալ-կենցաղային հակասություններով:
- «Դեպի Անհունը» պոեմում բանաստեղծն անդրադառնում է կեցության հավերժական գաղտնիքներին, կյանքի ու մահվան առեղծվածին:
- «Պոետն ու Մուսան» պոեմում ծաղրել է անտարբեր ու գռեհիկ վերաբերմունքը ստեղծագործական աշխատանքի, գրողի և հասարակության փոխհարաբերության նկատմամբ:
- Իրական կյանքի պատկերն ու սոցիալական անարդարության դեմ խտացված բողոքն են արտահայտված «Գութանի երգը», «Խրճիթում» և այլ բանաստեղծություններում:
- «Հայոց լեռներում» բանաստեղծության մեջ, խոսելով հայ ժողովրդի դարավոր պատմության, մաքառումների և տանջալից ուղու մասին, հավատով է պատկերել հայրենիքի անպարտելի ու ստեղծագործ ոգին:
Ձեռքբերումներ
- 2008թ.՝ պատմական գիտությունների թեկնածու:
- 2009թ.՝ Ակադեմիայի իսկական անդամ:
- 2012թ.՝ շքանշան «Վիլյամ Սարոյան»:
Այլ
- 1883թ.-ից բնակվել է Թիֆլիսում:
- 1888թ., տասնինը տարեկան հասակում, Թումանյանն ամուսնանում է տասնյոթամյա Օլգա Մաճկալյանի հետ: Նրանք ունեցել են 10 երեխա:
- Թումանյանի նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծված «Վերնատուն» գրական խմբակի անդամներն էին Ավետիք Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Լևոն Շանթը, Ղազարոս Աղայանը, Պերճ Պռոշյանը, Նիկոլ Աղբալյանը և ուրիշներ: Որոշ ընդիջումներով այն գոյատևել է մինչև 1908թ.:
- Առաջին աշխարհամարտի ավարտից հետո ՀՀՄՄ շրջանակներում Թումանյանի գլխավորությամբ ստեղծվել է Քննիչ հանձնաժողով՝ Փարիզում հրավիրվելիք վեհաժողովին պատերազմում հայերի կրած վնասների մասին փաստաթուղթ պատրաստելու համար:
- Թումանյանը սկսել է ստեղծագործել 1880-ական թթ. կեսից: Որպես բանաստեղծ հայտնի է դարձել 1890-ական թթ.՝ «Բանաստեղծություններ» հավաքածուի (1-2 հատոր) լույս տեսնելուց հետո:
- Թումանյանն իր ստեղծագործություններով հեղաշրջում է կատարել հայ բազմադարյան գրականության մեջ: Նրա լեզուն և մտածողությունը պարզ են, ժողովրդական։ Նա խորությամբ է արտացոլել հայ ժողովրդի հոգեբանությունը, մտքերն ու ձգտումները: Թումանյանն իր քնարերգության մեջ արծարծել է հայրենասիրական, սոցիալական, քաղաքական, փիլիսոփայական, սիրային թեմաներ:
- 1921թ. աշնանը Թումանյանը մեկնում է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար օգնություն գտնելու նպատակով: Մի քանի ամիս մնալով այնտեղ նա վերադառնում է հիվանդացած: 1922թ. տարած վիրահատությունից հետո Թումանյանի ինքնազգացողությունը լավանում է, սակայն սեպտեմբերին հիվանդությունը դարձյալ իրեն զգացնել է տալիս: Թումանյանին տեղափոխում են Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկը, սակայն 1923թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում Հովհաննես Թումանյանը վախճանվում է:
- Թաղված է Թբիլիսիի Խոջիվանքի պանթեոնում:
Նկարներ
նկարի նկարագրության տեքստ
Տեսանյութեր
Հրապարակումներ մամուլում
Մատենագիտություն
Բանաստեղծություններ
- Թումանյան Հ., Բանաստեղծություններ, հատոր 1-2, 1890-1992:
- Թումանյան Հ., Գութանի երգը:
- Թումանյան Հ., Խրճիթում:
- Թումանյան Հ., Հին օրհնություն:
- Թումանյան Հ., Հայոց լեռներում:
- Թումանյան Հ., Հայրենիքիս հետ:
Պոեմներ
- Թումանյան Հ., Հառաչանք:
- Թումանյան Հ., Լոռեցի Սաքո:
- Թումանյան Հ., Մարո:
- Թումանյան Հ., Անուշ:
- Թումանյան Հ., Դեպի Անհունը, 1894:
- Թումանյան Հ., Պոետն ու Մուսան:
- Թումանյան Հ., Սասունցի Դավիթ, 1902:
Պատմվածքներ
Հեքիաթներ
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Հովհաննես Թումանյան:
- Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:
(«): Նրա բալլադների հիմքում ընկած են հայկական և արևելյան լեգենդներ ու ավանդություններ («Ախթամար», 1892, «Փարվանա», 1903, «Թմկաբերդի առումը», 1902, «Հսկան», 1908, «Մի կաթիլ մեղր», 1909, «Աղավնու վանքը», 1913, «Թագավորն ու չարչին», 1917): XX դ. սկզբին Թումանյանը մշակել է երկու տասնյակից ավելի հայկական ժողովրդական հեքիաթներ [«Տերն ու ծառան» (1908), «Ոսկու կարասը» (1908), «Քաջ Նազար» (1912)], փոխադրել Գրիմ եղբայրների, ռուսական, հնդկական, ճապոնական, իտալական և այլ ժողովրդական հեքիաթներ:
Հայ արձակի լավագույն էջերից են Թումանյանի պատմվածքները, որոնցում առանձնանում է «Գիքոր» (1895, հրտ.՝ 1907, համանուն կինոնկար՝ 1934, 1982) պատմվածքը: Մանկական գրականության լավագույն էջերից են «Շունն ու կատուն» (1886, հրտ.՝ 1892), «Անբախտ վաճառականներ» (1886, հրտ.՝ 1899), չափածո և արձակ այլ գործեր: Կյանքի վերջին տարիներին (1916-22) գրել է բազմաթիվ քառյակներ, որոնք իրենց տեսակի մեջ կատարյալ են:
Թումանյանը հանդես է եկել նաև հոդվածներով, որոնցում արծարծվել են հասարակական կյանքին, գրականությանը, բանահյուսությանը, հայոց լեզվի զարգացմանն առնչվող հարցեր: Գրել է հետազոտություններ Նահապետ Քուչակի, Նաղաշ Հովնաթանի, Սայաթ-Նովայի մասին: Կատարել է թարգմանություններ Ա. Պուշկինից, Ջ. Բայրոնից, Մ. Լերմոնտովից:
Թումանյանի թանգարան կա Երևանում, տուն-թանգարան՝ Դսեղում: Նրա անունով են կոչվում Երևանի տիկնիկային թատրոնը, դպրոցներ, փողոցներ, գրադարաններ Երևանում և երկրի տարբեր քաղաքներում: 1980-ին ՀԳՄ սահմանել է Թումանյանի անվան ամենամյա գրական մրցանակ:
