«Աբեղյան Մանուկ Խաչատուրի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
| Տող 19. | Տող 19. | ||
Մահացել է 1944թ. սեպտեմբերի 25-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում: | Մահացել է 1944թ. սեպտեմբերի 25-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Կրթություն== | ==Կրթություն== | ||
| Տող 45. | Տող 37. | ||
*1925-1930թթ. ՀԽՍՀ Գիտության և արվեստի ինստիտուտի խորհրդի նախագահ: | *1925-1930թթ. ՀԽՍՀ Գիտության և արվեստի ինստիտուտի խորհրդի նախագահ: | ||
*1933թ.՝ ԿԳԿ-ի նախագահությանը կից ՀՍԽՀ բնակավայրերի անունների ճշտման և ձևավորման հանրապետական հանձնաժողովի նախագահ: | *1933թ.՝ ԿԳԿ-ի նախագահությանը կից ՀՍԽՀ բնակավայրերի անունների ճշտման և ձևավորման հանրապետական հանձնաժողովի նախագահ: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Ձեռքբերումներ== | ==Ձեռքբերումներ== | ||
| Տող 70. | Տող 57. | ||
*Մ.Աբեղյանին հետաքրքրել են նաև հայ գրականության պատմության, հատկապես հայ հին և միջնադարյան գրականության խնդիրները: Նա գրել է մի շարք ուսումնասիրություններ հոգևոր երգերի` շարականների վերաբերյալ, Գրիգոր Նարեկացու և ուրիշ գրողների մասին: | *Մ.Աբեղյանին հետաքրքրել են նաև հայ գրականության պատմության, հատկապես հայ հին և միջնադարյան գրականության խնդիրները: Նա գրել է մի շարք ուսումնասիրություններ հոգևոր երգերի` շարականների վերաբերյալ, Գրիգոր Նարեկացու և ուրիշ գրողների մասին: | ||
*«Հայոց հին գրականության պատմություն» երկհատոր կոթողային աշխատության մեկ հատորով տպագրվել է նաև ռուսերեն Մոսկվայում: | *«Հայոց հին գրականության պատմություն» երկհատոր կոթողային աշխատության մեկ հատորով տպագրվել է նաև ռուսերեն Մոսկվայում: | ||
| + | *1921թ. Հայաստանի Լուսժողկոմի հանձնարարությամբ պատրաստել է հայոց լեզվի ուղղագրության ռեֆորմի նախագիծը: | ||
*Մ.Աբեղյանը զբաղվել է նաև գրական-պատմական և ժողովրդական ստեղծագործությունների բնագրերի հրատարակման գործով: | *Մ.Աբեղյանը զբաղվել է նաև գրական-պատմական և ժողովրդական ստեղծագործությունների բնագրերի հրատարակման գործով: | ||
*Աբեղյանի անունով են կոչվել ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի գրականության ինստիտուտը և Երևանի № 3 դպրոցը: | *Աբեղյանի անունով են կոչվել ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի գրականության ինստիտուտը և Երևանի № 3 դպրոցը: | ||
| − | |||
*Մելիք-Օհաևջանյաևի աշխատասիրությամբ իրագործել է «Աասնա ծռեր» հերոսավեպի պատումների գիտական հրատարակությունը: | *Մելիք-Օհաևջանյաևի աշխատասիրությամբ իրագործել է «Աասնա ծռեր» հերոսավեպի պատումների գիտական հրատարակությունը: | ||
| + | *1908թ.՝ հետագայում վեպի նորանոր գրառումների հիման վրա ստեղծել «Սասնա ծռերի» դասական տեսությունը: | ||
| + | *1910թ. զբաղվել է հայ բանաստեղծության տաղաչափության հետագոտմամբ: | ||
| + | *1939թ. Արամ Ղանալանյանի և Գևոգ Աբովի աշխատակցությամբ կազմել է «Սասունցի Դավիթ» էպոսի համահավաք բնագիրը: | ||
=Նկարներ= | =Նկարներ= | ||
| Տող 90. | Տող 80. | ||
*[http://serials.flib.sci.am/Founders/Manuk%20Abexyan-%20h.2/book/index.html#page/14/mode/2up Մանուկ Աբեղյան-երկեր մաս Բ:] | *[http://serials.flib.sci.am/Founders/Manuk%20Abexyan-%20h.2/book/index.html#page/14/mode/2up Մանուկ Աբեղյան-երկեր մաս Բ:] | ||
*Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական հաւատալիքը: | *Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական հաւատալիքը: | ||
| + | *Աբեղյան Մ., Դավիթ և Մհեր, պատում, 1889: | ||
| + | *Աբեղյան Մ., Ազգային վեպ, ուսումնասիրություն, «Մուրճ» ամսագիր, 1889-1890: | ||
| + | *Աբեղյան Մ., Հայոց լեզվի ուղղագրությունը, Թիֆլիս, 1892: | ||
*Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական առասպելները Խորենացու «Հայոց պատմության» մեջ, Վաղարշապատ, 1899: | *Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական առասպելները Խորենացու «Հայոց պատմության» մեջ, Վաղարշապատ, 1899: | ||
*Աբեղյան Մ., Հայ վիպական բանահյուսություն: | *Աբեղյան Մ., Հայ վիպական բանահյուսություն: | ||
| Տող 108. | Տող 101. | ||
*Մանուկ Խաչատուրի Աբեղյան (կենսամատենագիտություն), Ե., 1963: | *Մանուկ Խաչատուրի Աբեղյան (կենսամատենագիտություն), Ե., 1963: | ||
*[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------..-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-00&cl=CL1&d=HASH240092890c17c6554f1f35.3.1&gc=1 Մ. Խ. Աբեղյանի աշխատությունների մատենագիտություն:] | *[http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?e=d-01000-00---off-0academic--00-1----0-10-0---0---0direct-10---4------..-0-1l--11-en-50---20-about---00-3-1-00-0--4--0--0-0-11-10-0utfZz-8-00&cl=CL1&d=HASH240092890c17c6554f1f35.3.1&gc=1 Մ. Խ. Աբեղյանի աշխատությունների մատենագիտություն:] | ||
| − | |||
[[Category:Բանասերներ]] [[Category:Գրականագետներ]] [[Category:Լեզվաբաններ]] | [[Category:Բանասերներ]] [[Category:Գրականագետներ]] [[Category:Լեզվաբաններ]] | ||
08:33, 13 Հուլիսի 2014-ի տարբերակ
| Աբեղյան Մանուկ Խաչատուրի | |
| Абехян Манук Хачатурович | |
| |
| Անգլերեն: | Abeghyan Manuk |
| Հայերեն: | Աբեղյան Մանուկ Խաչատուրի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 17.03.1865 |
| Ծննդավայրը: | Աստապատ, Նախիջևան |
| Մահվան տարեթիվը: | 25.09.1944 |
| Մահվան վայրը: | Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Բանասեր, բանագետ, լեզվաբան, գրականագետ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1865թ. մարտի 17-ին Նախիջևանի Բաբեկի շրջանի Աստապատ գյուղում:
Մահացել է 1944թ. սեպտեմբերի 25-ին Խորհրդային Հայաստանի Երևան քաղաքում:
Կրթություն
- 1882թ. ավարտել է Գևորգյան ճեմարանի դպրոցական բաժինը:
- 1885թ. ավարտել է Գևորգյան ճեմարանի լսարանական բաժինը:
- 1893-1898թթ. սովորել է Ենայի, Լայպցիգի, Բեռլինի, Փարիզի համալսարաններում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1885-1887թթ. աշխատել է Գևորգյան ճեմարանում` իբրև գրադարանապետ և դպրոցական բաժնի դասատու:
- 1887-1889թթ. Շուշվա թեմական դպրոցում դասավանդել է հայոց լեզու և գրականություն:
- 1889-1893թթ. Թիֆլիսի Հովնանյան օրիորդաց դպրոցում ավանդել է հայոց լեզու և գրականություն:
- 1891-1892թթ.՝ «Նոր դար» օրաթերթի ժամանակավոր խմբագիր:
- 1898-1914թթ.՝ Հայոց հին և նոր գրականության դասախոս Գևորգյան ճեմարանի լսարանական բաժնում:
- 1914-1919թթ. աշխատել է Թիֆլիսի Ներսիսյան և Հովնանյան դպրոցներում:
- 1920-1922թթ. Հայաստանի Ռազմկոմի Գլխավոր շտաբում եղել է Ռազմկոմի անձնական քարտուղար:
- 1922թ. Երևանի Ռազմական դպրոցում դասավանդել է հայոց լեզու:
- 1923-1925թթ.՝ Երևանի պետական համալսարանի պատմագիտական ֆակուլտետի դեկան:
- 1925-1930թթ. ՀԽՍՀ Գիտության և արվեստի ինստիտուտի խորհրդի նախագահ:
- 1933թ.՝ ԿԳԿ-ի նախագահությանը կից ՀՍԽՀ բնակավայրերի անունների ճշտման և ձևավորման հանրապետական հանձնաժողովի նախագահ:
Ձեռքբերումներ
- 1898թ.՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր:
- 1924թ.՝ Կովկասյան կարմրադրոշ բանակի Ռազմահեղափոխական խորհրդին կից թարգմանչական հանձնաժողովի անդամ:
- 1925-1931թթ.՝ ՀՍԽՀ և Անդրկովկասյան Կենտրոնական գործադիր կոմիտեի անդամ:
- 1926թ.՝ պրոֆեսոր:
- 1930-1936թթ.՝ Հայաստանի Կուլտուրայի պատմության, Պատմության և գրականության ինստիտուտների նախագահության անդամ:
- 1935թ.՝ բանասիրական գիտությունների դոկտոր:
- 1935թ.՝ գիտության վաստակավոր գործիչ:
- 1939թ.՝ «Սասունցի Դավիթ» էպոսի 1000-ամյակի տոնակատարության հոբելյանական հանձնաժողովի անդամ:
- 1940թ.՝ Հայկական ՍՍՌ Գերագույն խորհրդի պատվոգիր:
- 1943թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
Այլ
- Կրել է Գիսավոր և Վարսամ ծածկանունները:
- Մհեր Աբեղյանի և Սուրեն Աբեղյանի հայրն է:
- Նրա լեզվաբանական շուրջ 200 աշխատություններում ուսումնասիրված են հայոց լեզվի գրեթե բոլոր բնագավառները: Դրանք վերաբերում են հայոց լեզվի ուղղագրությանը, հնչյունաբանությանը, բառագիտությանը, ձևաբանությանը, տաղաչափությանը: Նա գրել է նաև գրաբարի քերականություն, ուսումնասիրել միջին հայերենով գրված ժողովրդական ստեղծագործությունների լեզուն, կազմել բառարաններ և այլն:
- Մ.Աբեղյանը զբաղվել է նաև հայ ժողովրդական բանահյուսությամբ: Նա հավաքել, ուսումնասիրել և հրատարակել է ժողովրդական բազմաթիվ ստեղծագործություններ: 1886թ. գրի է առել «Սասունցի Դավիթ» էպոսի պատումներից մեկը, և շարունակել վեպի պատումների հավաքման, ուսումնասիրման ու հրատարակման գործը:
- Մ.Աբեղյանին հետաքրքրել են նաև հայ գրականության պատմության, հատկապես հայ հին և միջնադարյան գրականության խնդիրները: Նա գրել է մի շարք ուսումնասիրություններ հոգևոր երգերի` շարականների վերաբերյալ, Գրիգոր Նարեկացու և ուրիշ գրողների մասին:
- «Հայոց հին գրականության պատմություն» երկհատոր կոթողային աշխատության մեկ հատորով տպագրվել է նաև ռուսերեն Մոսկվայում:
- 1921թ. Հայաստանի Լուսժողկոմի հանձնարարությամբ պատրաստել է հայոց լեզվի ուղղագրության ռեֆորմի նախագիծը:
- Մ.Աբեղյանը զբաղվել է նաև գրական-պատմական և ժողովրդական ստեղծագործությունների բնագրերի հրատարակման գործով:
- Աբեղյանի անունով են կոչվել ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի գրականության ինստիտուտը և Երևանի № 3 դպրոցը:
- Մելիք-Օհաևջանյաևի աշխատասիրությամբ իրագործել է «Աասնա ծռեր» հերոսավեպի պատումների գիտական հրատարակությունը:
- 1908թ.՝ հետագայում վեպի նորանոր գրառումների հիման վրա ստեղծել «Սասնա ծռերի» դասական տեսությունը:
- 1910թ. զբաղվել է հայ բանաստեղծության տաղաչափության հետագոտմամբ:
- 1939թ. Արամ Ղանալանյանի և Գևոգ Աբովի աշխատակցությամբ կազմել է «Սասունցի Դավիթ» էպոսի համահավաք բնագիրը:
Նկարներ
Մանուկ Աբեղյան:
Մանուկ Աբեղյան:
Աբեղյանի կիսանդրին:
Աբեղյանը համալսարանականների հետ:
Տեսանյութեր
Մատենագիտություն
- Մանուկ Աբեղյան-երկեր մաս Ա:
- Մանուկ Աբեղյան-երկեր մաս Բ:
- Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական հաւատալիքը:
- Աբեղյան Մ., Դավիթ և Մհեր, պատում, 1889:
- Աբեղյան Մ., Ազգային վեպ, ուսումնասիրություն, «Մուրճ» ամսագիր, 1889-1890:
- Աբեղյան Մ., Հայոց լեզվի ուղղագրությունը, Թիֆլիս, 1892:
- Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական առասպելները Խորենացու «Հայոց պատմության» մեջ, Վաղարշապատ, 1899:
- Աբեղյան Մ., Հայ վիպական բանահյուսություն:
- Աբեղյան Մ., ժողովրդական խաղեր, Վաղարշապատ, 1904:
- Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական վեպը, Վաղար֊շապատ, 1908:
- Աբեղյան Մ., Հին գուսանական-ժողովրդական երգեր, Երրան, 1931:
- Աբեղյան Մ., Հայոց լեզվի տաղաչափություն, 1933:
- Աբեղյան Մ., Գուսանական ժողովրդական տաղեր, 1940:
- Աբեղյան Մ., Աշխարհաբարի շարահյուսություն, Էջմիածին, 1912:
- Աբեղյան Մ., Աշխարհաբարի քերականություն, Վաղարշապատ, 1906:
- Աբեղյան Մ., Հայոց լեզվի տեսություն, 1931, 1965:
- Աբեղյան Մ., Հայոց հին գրականության պատմություն, գիրք 1, Երևան, 1944:
- Աբեղյան Մ., Հայոց հին գրականության պատմություն, գիրք 2, Երևան, 1946:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005
- Հարությունյան Ս., Մանուկ Աբեղյան, Ե., 1970:
- Մանուկ Խաչատուրի Աբեղյան (կենսամատենագիտություն), Ե., 1963:
- Մ. Խ. Աբեղյանի աշխատությունների մատենագիտություն:
