«Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
| Տող 47. | Տող 47. | ||
*Իրական կյանքի պատկերն ու սոցիալական անարդարության դեմ խտացված բողոքն են արտահայտված «Գութանի երգը», «Խրճիթում» և այլ բանաստեղծություններում: | *Իրական կյանքի պատկերն ու սոցիալական անարդարության դեմ խտացված բողոքն են արտահայտված «Գութանի երգը», «Խրճիթում» և այլ բանաստեղծություններում: | ||
*«Հայոց լեռներում» բանաստեղծության մեջ, խոսելով հայ ժողովրդի դարավոր պատմության, մաքառումների և տանջալից ուղու մասին, հավատով է պատկերել հայրենիքի անպարտելի ու ստեղծագործ ոգին: | *«Հայոց լեռներում» բանաստեղծության մեջ, խոսելով հայ ժողովրդի դարավոր պատմության, մաքառումների և տանջալից ուղու մասին, հավատով է պատկերել հայրենիքի անպարտելի ու ստեղծագործ ոգին: | ||
| + | *«Հայրենիքիս հետ» բանաստեղծությունը Թումանյանը գրել է Մեծ Եղեռնի օրերին. նրա յուրաքանչյուր տունը մեր պատմության ու գոյափիլիսոփայության յուրօրինակ խտացում է։ Առաջին 2 քառատողերում «Զարկված ու զրկված, ողբի ու որբի հայրենիքի» պատկերներն են, իսկ երրորդը և չորրորդն ավարտվում են «Լույսի և հույսի, նոր ու հզոր հայրենիք» արտահայտություններով: | ||
| + | *XXդ. սկզբին Թումանյանը մշակել է երկու տասնյակից ավելի հայկական ժողովրդական հեքիաթներ, փոխադրել Գրիմ եղբայրների, ռուսական, հնդկական, ճապոնական, իտալական և այլ ժողովրդական հեքիաթներ: | ||
| + | *Իր հոդվածներում արծարծել է հասարակական կյանքի, գրականության, բանահյուսության, հայոց լեզվի ու բարբառների զարգացման հարցեր, գրել է ուսումնասիրություններ Նահապետ Քուչակի, Նաղաշ Հովնաթանի, Խաչատուր Աբովյանի և նրա «Վերք Հայաստանի» վեպի, Սայաթ-Նովայի, հայ հերոսական էպոսի պատմական արմատների մասին: | ||
| + | *Թարգմանել է Ալեքսանդր Պուշկինի, Ջորջ Բայրոնի, Միխայիլ Լերմոնտովի, Հենրի Լոնգֆելլոյի և ուրիշների գործերից: | ||
==Ձեռքբերումներ== | ==Ձեռքբերումներ== | ||
| Տող 95. | Տող 99. | ||
==Պատմվածքներ== | ==Պատմվածքներ== | ||
| + | *Թումանյան Հ., Գիքոր, 1895 (հրտ.՝ 1907, համանուն կինոնկար՝ 1934, 1982): | ||
==Հեքիաթներ== | ==Հեքիաթներ== | ||
| + | *Թումանյան Հ., Տերն ու ծառան, 1908: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Ոսկու կարասը, 1908: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Քաջ Նազար, 1912: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Ձախորդ Փանոսը: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Անբան Հուռին: | ||
| + | |||
| + | ==Բալլադներ== | ||
| + | *Թումանյան Հ., Ախթամար, 1892: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Փարվանա, 1903: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Թմկաբերդի առումը, 1902: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Հսկան, 1908: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Մի կաթիլ մեղր, 1909: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Աղավնու վանքը, 1913: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Թագավորն ու չարչին, 1917: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Շունն ու կատուն: | ||
| + | *Թումանյան Հ., Անբախտ վաճառականները: | ||
=Տե՛ս նաև= | =Տե՛ս նաև= | ||
| Տող 106. | Տող 127. | ||
| − | + | ||
| − | + | «Շունն ու կատուն» (1886, հրտ.՝ 1892), «Անբախտ վաճառականներ» (1886, հրտ.՝ 1899), չափածո և արձակ այլ գործեր: Կյանքի վերջին տարիներին (1916-22) գրել է բազմաթիվ քառյակներ, որոնք իրենց տեսակի մեջ կատարյալ են: | |
12:17, 10 Նոյեմբերի 2014-ի տարբերակ
| Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի | |
| Фамилия Имя Отчество | |
| |
| Անգլերեն: | Surname Name |
| Հայերեն: | Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 07(19).02.1869 |
| Ծննդավայրը: | Դսեղ, Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 23.03.1923 |
| Մահվան վայրը: | Մոսկվա, Ռուսաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Բանաստեղծ, արձակագիր, գրական, ազգային և հասարակական գործիչ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1869թ. փետրվարի 7(19)-ին Հայաստանի Դսեղ (այժմ՝ ՀՀ Լոռու մարզում) գյուղում:
Մահացել է 1923թ. մարտի 23-ին Ռուսաստանի Մոսկվա քաղաքում:
Կրթություն
- 1877-1879թթ.՝ Դսեղի ծխական դպրոց:
- 1879-1883թթ.՝ Ջալալօղլու (այժմ Ստեփանավան) նորաբաց երկսեռ դպրոց:
- 1883-1887թթ. սովորել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1887թ. կիսատ թողնելով ուսումը՝ աշխատել է Թիֆլիսի հայ եկեղեցական դատարանում:
- Աշխատել է Հայ Հրատարակչական միության գրասենյակում (մինչև 1893թ.)։
- 1893թ.-ից աշխատակցել է «Աղբյուր», «Մուրճ», «Հասկեր», «Հորիզոն» պարբերականներին:
- Զբաղվել է գրական և հասարակական գործունեությամբ:
- 1899թ. նրա նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծվել է «Վերնատուն» գրական խմբակը:
- 1912-1921թթ.՝ Հայ գրողների կովկասյան ընկերության նախագահ:
- 1918թ.՝ Հայոց հայրենակցական միությունների միության (ՀՀՄՄ) նախագահ:
- 1921-1922թթ.՝ Հայաստանի օգնության կոմիտեի նախագահ:
Հասարակական գործունեություն
- 1905-1907թթ. մեծ ջանքեր է գործադրել ցարական իշխանությունների հրահրած հայ-թաթարական ընդհարումներին վերջ տալու համար: Այդ պատճառով երկու անգամ ձերբակալվել է (1908-1909, 1911-1912):
- 1918թ.՝ հայ-վրացական պատերազմի ժամանակ, խստագույնս քննադատել է 2 հավատակից ժողովուրդների թշնամությունը հրահրողներին:
- Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին սերտորեն համագործակցել է զորավար Անդրանիկի հետ, երկու անգամ եղել Արևմտյան Հայաստանում, անձամբ (դստեր հետ) մասնակցել Էջմիածնում հավաքված արևմտահայ գաղթականության և հատկապես որբ երեխաների խնամքի կազմակերպմանը:
- 1914թ. Թումանյանը միանում է «Պատերազմից վնասվածներին օգնող կոմիտե»-ին, որ հետագայում օգնում է մազապուրծ եղած հայ գաղթականներին Էջմիածնում հաստատվել:
Ստեղծագործություններ
- Գրել է բանաստեղծություններ, պոեմներ, քառյակներ, բալլադներ, պատմվածքներ ու հեքիաթներ, ակնարկներ, քննադատական ու հրապարակախոսական հոդվածներ:
- «Հառաչանք», «Լոռեցի Սաքո», «Մարո», «Անուշ» (համանուն օպերա՝ 1912, կինոնկար՝ 1983) պոեմներում պատկերված է հայ նահապետ, գյուղն իր սովորույթներով, պատկերացումներով, սոցիալ-կենցաղային հակասություններով:
- «Դեպի Անհունը» պոեմում բանաստեղծն անդրադառնում է կեցության հավերժական գաղտնիքներին, կյանքի ու մահվան առեղծվածին:
- «Պոետն ու Մուսան» պոեմում ծաղրել է անտարբեր ու գռեհիկ վերաբերմունքը ստեղծագործական աշխատանքի, գրողի և հասարակության փոխհարաբերության նկատմամբ:
- Իրական կյանքի պատկերն ու սոցիալական անարդարության դեմ խտացված բողոքն են արտահայտված «Գութանի երգը», «Խրճիթում» և այլ բանաստեղծություններում:
- «Հայոց լեռներում» բանաստեղծության մեջ, խոսելով հայ ժողովրդի դարավոր պատմության, մաքառումների և տանջալից ուղու մասին, հավատով է պատկերել հայրենիքի անպարտելի ու ստեղծագործ ոգին:
- «Հայրենիքիս հետ» բանաստեղծությունը Թումանյանը գրել է Մեծ Եղեռնի օրերին. նրա յուրաքանչյուր տունը մեր պատմության ու գոյափիլիսոփայության յուրօրինակ խտացում է։ Առաջին 2 քառատողերում «Զարկված ու զրկված, ողբի ու որբի հայրենիքի» պատկերներն են, իսկ երրորդը և չորրորդն ավարտվում են «Լույսի և հույսի, նոր ու հզոր հայրենիք» արտահայտություններով:
- XXդ. սկզբին Թումանյանը մշակել է երկու տասնյակից ավելի հայկական ժողովրդական հեքիաթներ, փոխադրել Գրիմ եղբայրների, ռուսական, հնդկական, ճապոնական, իտալական և այլ ժողովրդական հեքիաթներ:
- Իր հոդվածներում արծարծել է հասարակական կյանքի, գրականության, բանահյուսության, հայոց լեզվի ու բարբառների զարգացման հարցեր, գրել է ուսումնասիրություններ Նահապետ Քուչակի, Նաղաշ Հովնաթանի, Խաչատուր Աբովյանի և նրա «Վերք Հայաստանի» վեպի, Սայաթ-Նովայի, հայ հերոսական էպոսի պատմական արմատների մասին:
- Թարգմանել է Ալեքսանդր Պուշկինի, Ջորջ Բայրոնի, Միխայիլ Լերմոնտովի, Հենրի Լոնգֆելլոյի և ուրիշների գործերից:
Ձեռքբերումներ
- 2008թ.՝ պատմական գիտությունների թեկնածու:
- 2009թ.՝ Ակադեմիայի իսկական անդամ:
- 2012թ.՝ շքանշան «Վիլյամ Սարոյան»:
Այլ
- 1883թ.-ից բնակվել է Թիֆլիսում:
- 1888թ., տասնինը տարեկան հասակում, Թումանյանն ամուսնանում է տասնյոթամյա Օլգա Մաճկալյանի հետ: Նրանք ունեցել են 10 երեխա:
- Թումանյանի նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծված «Վերնատուն» գրական խմբակի անդամներն էին Ավետիք Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Լևոն Շանթը, Ղազարոս Աղայանը, Պերճ Պռոշյանը, Նիկոլ Աղբալյանը և ուրիշներ: Որոշ ընդիջումներով այն գոյատևել է մինչև 1908թ.:
- Առաջին աշխարհամարտի ավարտից հետո ՀՀՄՄ շրջանակներում Թումանյանի գլխավորությամբ ստեղծվել է Քննիչ հանձնաժողով՝ Փարիզում հրավիրվելիք վեհաժողովին պատերազմում հայերի կրած վնասների մասին փաստաթուղթ պատրաստելու համար:
- Թումանյանը սկսել է ստեղծագործել 1880-ական թթ. կեսից: Որպես բանաստեղծ հայտնի է դարձել 1890-ական թթ.՝ «Բանաստեղծություններ» հավաքածուի (1-2 հատոր) լույս տեսնելուց հետո:
- Թումանյանն իր ստեղծագործություններով հեղաշրջում է կատարել հայ բազմադարյան գրականության մեջ: Նրա լեզուն և մտածողությունը պարզ են, ժողովրդական։ Նա խորությամբ է արտացոլել հայ ժողովրդի հոգեբանությունը, մտքերն ու ձգտումները: Թումանյանն իր քնարերգության մեջ արծարծել է հայրենասիրական, սոցիալական, քաղաքական, փիլիսոփայական, սիրային թեմաներ:
- 1921թ. աշնանը Թումանյանը մեկնում է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար օգնություն գտնելու նպատակով: Մի քանի ամիս մնալով այնտեղ նա վերադառնում է հիվանդացած: 1922թ. տարած վիրահատությունից հետո Թումանյանի ինքնազգացողությունը լավանում է, սակայն սեպտեմբերին հիվանդությունը դարձյալ իրեն զգացնել է տալիս: Թումանյանին տեղափոխում են Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկը, սակայն 1923թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում Հովհաննես Թումանյանը վախճանվում է:
- Թաղված է Թբիլիսիի Խոջիվանքի պանթեոնում:
Նկարներ
նկարի նկարագրության տեքստ
Տեսանյութեր
Հրապարակումներ մամուլում
Մատենագիտություն
Բանաստեղծություններ
- Թումանյան Հ., Բանաստեղծություններ, հատոր 1-2, 1890-1992:
- Թումանյան Հ., Գութանի երգը:
- Թումանյան Հ., Խրճիթում:
- Թումանյան Հ., Հին օրհնություն:
- Թումանյան Հ., Հայոց լեռներում:
- Թումանյան Հ., Հայրենիքիս հետ:
Պոեմներ
- Թումանյան Հ., Հառաչանք:
- Թումանյան Հ., Լոռեցի Սաքո:
- Թումանյան Հ., Մարո:
- Թումանյան Հ., Անուշ:
- Թումանյան Հ., Դեպի Անհունը, 1894:
- Թումանյան Հ., Պոետն ու Մուսան:
- Թումանյան Հ., Սասունցի Դավիթ, 1902:
Պատմվածքներ
- Թումանյան Հ., Գիքոր, 1895 (հրտ.՝ 1907, համանուն կինոնկար՝ 1934, 1982):
Հեքիաթներ
- Թումանյան Հ., Տերն ու ծառան, 1908:
- Թումանյան Հ., Ոսկու կարասը, 1908:
- Թումանյան Հ., Քաջ Նազար, 1912:
- Թումանյան Հ., Ձախորդ Փանոսը:
- Թումանյան Հ., Անբան Հուռին:
Բալլադներ
- Թումանյան Հ., Ախթամար, 1892:
- Թումանյան Հ., Փարվանա, 1903:
- Թումանյան Հ., Թմկաբերդի առումը, 1902:
- Թումանյան Հ., Հսկան, 1908:
- Թումանյան Հ., Մի կաթիլ մեղր, 1909:
- Թումանյան Հ., Աղավնու վանքը, 1913:
- Թումանյան Հ., Թագավորն ու չարչին, 1917:
- Թումանյան Հ., Շունն ու կատուն:
- Թումանյան Հ., Անբախտ վաճառականները:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Հովհաննես Թումանյան:
- Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:
«Շունն ու կատուն» (1886, հրտ.՝ 1892), «Անբախտ վաճառականներ» (1886, հրտ.՝ 1899), չափածո և արձակ այլ գործեր: Կյանքի վերջին տարիներին (1916-22) գրել է բազմաթիվ քառյակներ, որոնք իրենց տեսակի մեջ կատարյալ են:
Թումանյանը հանդես է եկել նաև հոդվածներով, որոնցում արծարծվել են հասարակական կյանքին, գրականությանը, բանահյուսությանը, հայոց լեզվի զարգացմանն առնչվող հարցեր: Գրել է հետազոտություններ Նահապետ Քուչակի, Նաղաշ Հովնաթանի, Սայաթ-Նովայի մասին: Կատարել է թարգմանություններ Ա. Պուշկինից, Ջ. Բայրոնից, Մ. Լերմոնտովից:
Թումանյանի թանգարան կա Երևանում, տուն-թանգարան՝ Դսեղում: Նրա անունով են կոչվում Երևանի տիկնիկային թատրոնը, դպրոցներ, փողոցներ, գրադարաններ Երևանում և երկրի տարբեր քաղաքներում: 1980-ին ՀԳՄ սահմանել է Թումանյանի անվան ամենամյա գրական մրցանակ:
