«Ֆրանգյան Երվանդ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
(→Տե՛ս նաև) |
|||
| (Միևնույն մասնակցի 2 միջանկյալ տարբերակներ թաքցրված է) | |||
| Տող 6. | Տող 6. | ||
| name-lat = | | name-lat = | ||
| name-en = Frangyan Yervand | | name-en = Frangyan Yervand | ||
| − | | name-en-aliases = | + | | name-en-aliases = |
| name-fr = | | name-fr = | ||
| image = Yervand-Frangyan.JPG | | image = Yervand-Frangyan.JPG | ||
| Տող 21. | Տող 21. | ||
==Կրթություն== | ==Կրթություն== | ||
| − | 1913թ. ավարտել է Բեռլինի համալսարանը: | + | *1913թ. ավարտել է Բեռլինի համալսարանը: |
==Ձեռքբերումներ== | ==Ձեռքբերումներ== | ||
| Տող 32. | Տող 32. | ||
==Այլ== | ==Այլ== | ||
| − | Ֆրանգյանը էմպիրիոկրիտիցիզմի փիլիսոփայության ներկայացուցիչ է: | + | *Ֆրանգյանը էմպիրիոկրիտիցիզմի փիլիսոփայության ներկայացուցիչ է: |
| − | Ըստ նրա՝ փիլիսոփայությունը գիտությունների գիտություն չէ. ամեն մի գիտություն ունի իր փիլիսոփայությունը: | + | *Ըստ նրա՝ փիլիսոփայությունը գիտությունների գիտություն չէ. ամեն մի գիտություն ունի իր փիլիսոփայությունը: |
Փիլիսոփայության պատմությանը բնորոշ է «միարմատեան» և «երկարմատեան» վարդապետությունների՝ մոնիզմի և դուալիզմի հակադրությունը: Նրա կարծիքով՝ մատերիալիզմը և իդեալիզմը չեն բավարարում որոնող ու քննադատող մտքին, անհրաժեշտ է մի երրորդ ուղղություն, որը զերծ է այս երկուսի հիմնական թերություններից: Այդպիսի ուղղություն է «համադրական մոնիզմի» կամ քննադատական ռեալիզմի փիլիսոփայությունը, ըստ որի՝ ճանաչողության հիմքում ընկած է փորձը՝ որպես արդյունք «եսի» և «միջավայրի» փոխհարաբերության: Մատերիան և հոգին, օբյեկտը և սուբյեկտը հանդես են գալիս որպես փորձի համարժեք անդամներ. «Նիւթական գոյակը չէր կարող աւելի շուտ տրուած լինել, քան հոգեկանը: Մէկն առանց միւսի՝ անմտածելի է եւ անհասկանալի»: | Փիլիսոփայության պատմությանը բնորոշ է «միարմատեան» և «երկարմատեան» վարդապետությունների՝ մոնիզմի և դուալիզմի հակադրությունը: Նրա կարծիքով՝ մատերիալիզմը և իդեալիզմը չեն բավարարում որոնող ու քննադատող մտքին, անհրաժեշտ է մի երրորդ ուղղություն, որը զերծ է այս երկուսի հիմնական թերություններից: Այդպիսի ուղղություն է «համադրական մոնիզմի» կամ քննադատական ռեալիզմի փիլիսոփայությունը, ըստ որի՝ ճանաչողության հիմքում ընկած է փորձը՝ որպես արդյունք «եսի» և «միջավայրի» փոխհարաբերության: Մատերիան և հոգին, օբյեկտը և սուբյեկտը հանդես են գալիս որպես փորձի համարժեք անդամներ. «Նիւթական գոյակը չէր կարող աւելի շուտ տրուած լինել, քան հոգեկանը: Մէկն առանց միւսի՝ անմտածելի է եւ անհասկանալի»: | ||
Այս սկզբունքով Ֆրանգյանը բացատրում է նաև տնտեսական և հոգևոր կյանքի, տնտեսության ու գաղափարախոսության փոխհարաբերությունը և մերժում Մարքսի «տնտեսական մատերիալիզմի» այն դրույթը, թե հասարակության զարգացումը կախված է բացառապես նյութական գործոնների, այն է՝ արտադրողական ուժերի զարգացումից: Ըստ նրա՝ հասարակական զարգացման հարցում մեծ է սուբյեկտիվ գործոնների՝ գիտակցության ձևերի, գաղափարախոսության դերը: | Այս սկզբունքով Ֆրանգյանը բացատրում է նաև տնտեսական և հոգևոր կյանքի, տնտեսության ու գաղափարախոսության փոխհարաբերությունը և մերժում Մարքսի «տնտեսական մատերիալիզմի» այն դրույթը, թե հասարակության զարգացումը կախված է բացառապես նյութական գործոնների, այն է՝ արտադրողական ուժերի զարգացումից: Ըստ նրա՝ հասարակական զարգացման հարցում մեծ է սուբյեկտիվ գործոնների՝ գիտակցության ձևերի, գաղափարախոսության դերը: | ||
=Մատենագիտություն= | =Մատենագիտություն= | ||
| − | *[https://archive.org/ | + | *[https://ia600407.us.archive.org/11/items/Atrpatakan/Atrpatakan.pdf Ֆրանգեան Ե., Ատրպատական, Թիֆլիս, 1905:] |
*Ֆրանգյան Ե., Փիլիսոփայական նամականի, «Գործ», 1908, № 19,22,25,46: | *Ֆրանգյան Ե., Փիլիսոփայական նամականի, «Գործ», 1908, № 19,22,25,46: | ||
*Ֆրանգյան Ե., Ն. Կ. Միխայլովսկին որպէս փիլիսոփայ եւ սոցիոլոգ, Երևան, 1911: | *Ֆրանգյան Ե., Ն. Կ. Միխայլովսկին որպէս փիլիսոփայ եւ սոցիոլոգ, Երևան, 1911: | ||
| Տող 50. | Տող 50. | ||
=Տե՛ս նաև= | =Տե՛ս նաև= | ||
| − | * | + | *Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007: |
*[http://asbarez.com/arm/69646/ ՀՅԴ ԱՐԽԻՒԷՆ- Պատմական Նկարներ՝ ՀՅԴ Արխիւի Գանձարանէն (Տուփ Թիւ Չորս)]: | *[http://asbarez.com/arm/69646/ ՀՅԴ ԱՐԽԻՒԷՆ- Պատմական Նկարներ՝ ՀՅԴ Արխիւի Գանձարանէն (Տուփ Թիւ Չորս)]: | ||
| + | |||
[[Category:Փիլիսոփաներ]] | [[Category:Փիլիսոփաներ]] | ||
Ընթացիկ տարբերակը 17:31, 6 Հուլիսի 2014-ի դրությամբ
| Ֆրանգյան Երվանդ | |
| Франгян Ерванд | |
| |
| Անգլերեն: | Frangyan Yervand |
| Հայերեն: | Ֆրանգյան Երվանդ |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 03.02.1878 |
| Ծննդավայրը: | Իգդիր, Արևմտյան Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 15.03.1928 |
| Մահվան վայրը: | Թավրիզ, Պարսկաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1878թ. փետրվարի 3-ին Արևմտյան Հայաստանի Իգդիր քաղաքում:
Մահացել է 1928թ. մարտի 15-ին Պարսկաստանի Թավրիզ քաղաքում:
Կրթություն
- 1913թ. ավարտել է Բեռլինի համալսարանը:
Ձեռքբերումներ
- 1913թ.՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր:
Նկարներ
Երվանդ Ֆրանգյանը մի խումբ դաշնակցականների հետ:
Այլ
- Ֆրանգյանը էմպիրիոկրիտիցիզմի փիլիսոփայության ներկայացուցիչ է:
- Ըստ նրա՝ փիլիսոփայությունը գիտությունների գիտություն չէ. ամեն մի գիտություն ունի իր փիլիսոփայությունը:
Փիլիսոփայության պատմությանը բնորոշ է «միարմատեան» և «երկարմատեան» վարդապետությունների՝ մոնիզմի և դուալիզմի հակադրությունը: Նրա կարծիքով՝ մատերիալիզմը և իդեալիզմը չեն բավարարում որոնող ու քննադատող մտքին, անհրաժեշտ է մի երրորդ ուղղություն, որը զերծ է այս երկուսի հիմնական թերություններից: Այդպիսի ուղղություն է «համադրական մոնիզմի» կամ քննադատական ռեալիզմի փիլիսոփայությունը, ըստ որի՝ ճանաչողության հիմքում ընկած է փորձը՝ որպես արդյունք «եսի» և «միջավայրի» փոխհարաբերության: Մատերիան և հոգին, օբյեկտը և սուբյեկտը հանդես են գալիս որպես փորձի համարժեք անդամներ. «Նիւթական գոյակը չէր կարող աւելի շուտ տրուած լինել, քան հոգեկանը: Մէկն առանց միւսի՝ անմտածելի է եւ անհասկանալի»: Այս սկզբունքով Ֆրանգյանը բացատրում է նաև տնտեսական և հոգևոր կյանքի, տնտեսության ու գաղափարախոսության փոխհարաբերությունը և մերժում Մարքսի «տնտեսական մատերիալիզմի» այն դրույթը, թե հասարակության զարգացումը կախված է բացառապես նյութական գործոնների, այն է՝ արտադրողական ուժերի զարգացումից: Ըստ նրա՝ հասարակական զարգացման հարցում մեծ է սուբյեկտիվ գործոնների՝ գիտակցության ձևերի, գաղափարախոսության դերը:
Մատենագիտություն
- Ֆրանգեան Ե., Ատրպատական, Թիֆլիս, 1905:
- Ֆրանգյան Ե., Փիլիսոփայական նամականի, «Գործ», 1908, № 19,22,25,46:
- Ֆրանգյան Ե., Ն. Կ. Միխայլովսկին որպէս փիլիսոփայ եւ սոցիոլոգ, Երևան, 1911:
- Ֆրանգյան Ե., Հասարակական էտիւդներ, Բաքու, 1917:
- Ֆրանգյան Ե., Պատմության փիլիսոփայություն, Երևան, 1909:
- Ֆրանգյան Ե., Հունական փիլիսոփայությունը, Երևան, 1909:
- Ֆրանգյան Ե., Ֆ. Նիցշեն և նրա փիլիսոփայությունը, Թիֆլիս, 1910:
- Ֆրանգյան Ե., Հոռատեսության փիլիսոփա (Շոպենհաուերի մահվան 50-ամյակին), Երևան, 1911:
- Франгян Е., Наше философское мировоззрение, Париж, 1929.
- Франгян Е., «Мысль. Сборник исключительно научный и философский», редактор и издатель Е. Франгян, Ереван, 1910.
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
- ՀՅԴ ԱՐԽԻՒԷՆ- Պատմական Նկարներ՝ ՀՅԴ Արխիւի Գանձարանէն (Տուփ Թիւ Չորս):
